Në planin diplomatik, me më shumë se 120 vende të përfaqësuara, samiti botëror i OKB-së për oqeanin (UNOC 3) që u mbajt në Nice në fillim të qershorit 2025 ishte një sukses. Ndër angazhimet konkrete, 95 vende nënshkruan Deklaratën e Nice për një traktat ambicioz kundër ndotjes plastike. Një rrjet portesh të gjelbra u lançua për të dekarbonizuar detin. Projekte të mëdha të ndërveprimit energjetik dhe digjital u shpallën, veçanërisht Medusa/GEANT dhe korridori Indi-Mesdhe-Evropë. Për delegacionet mesdhetare, ky samit ishte sidomos një mundësi për të rikujtuar urgjencën klimatike dhe iniciativat lokale konkrete.
Nga Olivier Martocq
Kronika "një botë e brishtë" do t’i kushtohet nga 29 maji deri më 19 qershor Konferencës së 3-të të Kombeve të Bashkuara mbi oqeanin (UNOC3). Ajo do të jetë në lexim të lirë në 22 vendet e bregut mesdhetar dhe në 11 gjuhë falë partnerit tonë Rajoni Jug.
Kroacia, Qipro, Greqia, Italia, Libia, Malta, Maroku, Portugalia, Tunizia dhe Bashkimi Evropian – dhe sigurisht Franca, mikpritëse e ngjarjes: Mesdheu ishte përfaqësuar fuqishëm në UNOC 3. Në margjinat e konferencës zyrtare, samiti “Për një Mesdhe më të lidhur” i dha mundësinë këtyre vendeve bregdetare të paraqisnin një agjendë të përbashkët të fokusuar në lidhshmërinë detare, energjetike dhe digjitale, si dhe dekarbonizimin e porteve.
Ndër njoftimet e rëndësishme, krijimi i një grupi pune portuale që përfshin Marsejën, Algësirasin dhe Beirutin për të pajisur anijet me energji elektrike në breg. Qëllimi është të reduktohet ndjeshëm ndotja e ajrit gjatë ndalesave dhe më gjerësisht emetimet e gazrave me efekt serë në basene shumë të ekspozuara si ky det i mbyllur. Projekte të korridoreve të ndërveprimit energjetik gjithashtu u përshëndetën, veçanërisht midis Greqisë, Qipros, Egjiptit dhe Evropës. Lansimi i kabllit digjital Medusa/GEANT midis dy brigjeve ka si qëllim të reduktojë ndarjen digjitale.
Iniciativa lokale përpara Shteteve
Shkaku i këtyre “ sukseseve diplomatike ” për shumë pjesëmarrës, thelbësorja është diku tjetër. Në terren, janë autoritetet lokale dhe aktorët e angazhuar që zbatojnë zgjidhjet e vërteta. “Fatmirësisht që ka veprime lokale, sepse ky lloj samiti nuk çon në asgjë konkrete”, thekson Renaud Muselier. Dhe presidenti i Rajonit Provence-Alpes-Côte d’Azur përmend masat që janë zbatuar tashmë në rajonin e tij, si programi “zero tym” në porte që ka qenë pararendës i këtij lloji. Ose motorët e pastër për anijet e argëtimit që po testohen me federatat e argëtuesve. Pa harruar masat konkrete për mbrojtjen e forcuar të barishteve të posidonisë. “Ne, po drejtojmë vallen”, insiston ai.
Po ashtu, ndjenja e urgjencës është e pranishme edhe nga Christophe Madrolle, president i komisionit të Detit dhe Bregut të të njëjtit rajon. Ai thekson tre pika të forta të samitit: “shprehja politike e urgjencës, vendi qendror i shkencëtarëve në debatet, dhe ndërgjegjësimi, në shkallë globale, i ndikimit të ndryshimeve klimatike në bregdetet”.
Shumëfishoni lidhjet për të riparuar planetin blu
Zëri i kërkimit dhe inovacionit është dëgjuar. Për Natalie Quévert, udhëheqëse e projektit të Sea Index, një mjet vlerësimi mjedisor i zhvilluar nga Yacht-club i Monakos, UNOC ka qenë një “katalizator”. “ Ka pasur shumë takime, prezantime, debate që na kanë lejuar të paraqesim këtë sistem të parë të vlerësimit të pavarur dhe transparent që vlerëson ndikimin mjedisor të jahteve mbi 24 metra. Të reduktojmë intensitetin energjetik, është gjithashtu të reduktojmë zhurmën”, thekson ajo, e lumtur që ndotja akustike po ngjitet në agjendat prioritare.
I angazhuar në financimin e projekteve shkencore, Thomas de Williencourt, drejtor i Fondit Pure Ocean ka gjetur në Forumin e Ekonomisë Blu & Financës mundësinë për të bindur kompanitë “ të integrojnë blu në strategjinë e tyre”. Ai vazhdon: “ Samiti ka luajtur një rol lidhës: 100 % e mediave kanë folur për oqeanin, e gjej këtë të jashtëzakonshme”.
Nga ana e ONG-ve, po ashtu shpresë e moderuar nga kërkesat. Adrien Piquera, president i kooperativës Nature Peinture, përshëndet deklaratën e Nice mbi plastikën, të nënshkruar nga 95 vende. Por ai bën thirrje për të shkuar më tej: “Duhet një e drejtë e oqeaneve.” Duke denoncuar mungesën e prodhuesve të mëdhenj të plastikës si Shtetet e Bashkuara, Kina ose petromonarkitë, ai kërkon një qeverisje ndërkombëtare të pasurive të përbashkëta. “Sot, kemi të drejtën të shkatërrojmë detin pa u shqetësuar, dhe kjo më shqetëson ”.
Në territoret e ekspozuara, alarmi është i vazhdueshëm. Anne Claudius-Petit ka marrë pjesë në takimin e deltave të botës: “Camargue hyn në këtë kategori të tokave që janë pak mbi nivelin e detit, të kërcënuara drejtpërdrejt nga ngrohja globale që shkakton një rritje të nivelit të ujit.” Për presidenten e Parkut natyror rajonal të Camargue, interesi i samitit është se i ka lejuar territoret të krijojnë aleanca teknike, duke u bazuar në përvoja të ndara: “Takimi me vendimmarrësit me të cilët ndajmë këto shqetësime, është thelbësore.”
Mesdheu, det i vogël me sfida të mëdha
Samiti i Nice do të nxjerrë në pah Mesdheun si një laborator të kalimeve dhe vulnerabiliteteve. “Një det i mbyllur, por i lidhur me botën”, siç e përmendi ambasadorja e Maltës për çështjet oqeanike. Vanessa Frazier kështu bën thirrje për ta bërë Mesdheun “një korridor bashkëpunimi”. Nëse UNOC 3 ka hapur pista, çdo vend bregdetar ka theksuar sidomos shqetësime shpesh të lidhura me faktorë endogjenë. Kështu Greqia u fokusua në ratifikimin e marrëveshjes BBNJ, nevojën për të mbrojtur 30% të zonave detare deri në vitin 2030 dhe zhvillimin e teknologjive të gjelbra në transportin detar. Libani, megjithëse i pranishëm në çdo deklaratë zyrtare, e ka theksuar, përmes ministres së tij të Mjedisit Tamara El Zein, Strategjinë e tij kombëtare 2024 për menaxhimin e mbetjeve si përgjigje ndaj ndotjes plastike të gjerë të bregdetit të tij. Italia, e cila nuk e ka ratifikuar traktatin mbi detin e lartë, megjithatë ka dëshiruar të sqarojë se “Mesdheu është një hapësirë dhe një fat i përbashkët” dhe ministri i saj i Punëve të Jashtme dhe Bashkëpunimit Ndërkombëtar, Antonio Tajani, njoftoi Forumin e parë euro-mesdhetar të ujit në Romë, në tetor 2026. Fjalën e fundit, për këtë përmbledhje UNOC 3, e ka artisti franco-algjerian Yacine Aït Kaci, themelues i projektit Archipel: “Në nivelin e mobilizimit të shoqërisë civile […] Besoj se vërtet ka ndodhur diçka në Nice, dhe kështu, në botë.”
Foto e Parë: Adrien Piquera, president i kooperativës Nature Peinture bën thirrje për të shkuar më tej: “Duhet një e drejtë e oqeaneve.” © DR