Koncepti i Mesdheut ka evoluar radikalisht gjatë 160 viteve të fundit, duke kaluar nga një sipërfaqe e thjeshtë naviguese në një volum në tre dimensione. Ky ndryshim paradigme është thelbësor për të përballuar sfidat mjedisore, strategjike dhe ekonomike aktuale.
Nga Lino Camprubí
DEEPMED, një projekt i financuar nga Këshilli Evropian i Kërkimeve (ERC), eksploron historinë e eksplorimit të thellësive mesdhetare dhe ndikimin e saj në shkencë dhe politikë. Hipoteza e saj kryesore është se shkenca dhe strategjia ushtarake e kanë transformuar thellësinë e Mesdheut në një objekt analize dhe veprimi politik, duke ndryshuar kështu perceptimin e rajonit. DEEPMED ka tre objektiva: Të identifikojë aktorët dhe kontekstet që kanë kontribuar në ndërtimin e dijes mbi thellësitë mesdhetare, të analizojë ndërveprimin mes kohëve natyrore dhe njerëzore në Mesdheun e thellë dhe të eksplorojë rolin e thellësive mesdhetare në shkencë dhe gjeopolitikën globale.
Nga sipërfaqja në volum: historia e fshehtë e Mesdheut
Historikisht, Mesdheu është studiuar si një sipërfaqe lidhjeje, me një theks të veçantë në tregtinë dhe ndërveprimin njerëzor. Fernand Braudel është një shembull, dhe vizioni i tij mbetet dominues në shkencat humane dhe në opinionin publik (për shembull, në ekspozitën e përhershme të MUCEM Connectivités). Kjo është pamja nga lart e hartave konvencionale.
Sidoqoftë, eksplorimi i fondeve detare që nga shekulli XIX ka zbuluar një dimension të panjohur. Nga riparimi i kabllove telegrapike në 1860 deri te hartimi i rrjedhave të thella, duke kaluar përmes përdorimit të nëndetëseve gjatë Luftës së Parë Botërore dhe shqetësimeve aktuale lidhur me ndryshimin e klimës, thellësitë mesdhetare janë integruar gradualisht në dijen shkencore dhe strategjike. Kjo është arsyeja pse përfaqësimet volumetrike të këtij hapësire detare janë gjithnjë e më të zakonshme (grafiku në fund të artikullit).
Rëndësia e thellësisë në historinë mesdhetare
Mesdheu shpesh është konsideruar si një hapësirë margjinale në epokën moderne, e mbuluar nga tregtia transatlantike. Megjithatë, DEEPMED sfidon këtë vizion duke demonstruar se si eksplorimi i thellësive ka ndikuar në fusha të tilla si siguria ushtarake, shkenca oqeanografike dhe shfrytëzimi i burimeve.
Ideja e një Mesdheu "sipërfaqësor" ka çuar në interpretime të anshme të rëndësisë së saj në historinë bashkëkohore. Kriza migratore aktuale dhe kufijtë detarë forcojnë rolin e saj si barrierë, por DEEPMED propozon ta kuptojmë atë si një volum, ku ndërveprimi mes njerëzve, teknologjisë dhe natyrës përcakton rëndësinë e saj gjeopolitike.
Roli i teknologjisë në eksplorimin e thellësive
Shkencat oqeanike kanë evoluar nga një qasje e përqendruar në navigim në integrimin e thellësisë si një variabël kyç. Vegla të tilla si nëndetëset, sonarët dhe sensorët kanë lejuar hartimin e Mesdheut të thellë dhe kuptimin më të mirë të fenomeneve si rrjedhat nëndetëse dhe biodiversiteti.
Falë qasjes së saj historike dhe teknologjike, DEEPMED thekson rolin themelor të instrumenteve shkencore në transformimin e njohurive dhe menaxhimin e detit. Analiza e saj tregon se Mesdheu i thellë nuk është vetëm një objekt studimi, por një hapësirë strategjike në evolucion të vazhdueshëm.
Një qasje ndërdisiplinore dhe globale
Projekti adopton një qasje ndërdisiplinore që kombinon histori, gjeografi, shkencë dhe politikë. Ai përdor mjete digjitale si Sistemet e Informacionit Gjeografik Historik (SIGH) për të hartuar evolucionin e Mesdheut të thellë dhe për të vizualizuar transformimet e tij nëpër kohë.
DEEPMED synon gjithashtu të kontribuojë në debatin mbi ndryshimin e klimës, duke eksploruar se si variabiliteti mjedisor dhe aktivitetet njerëzore kanë ndryshuar këtë ekosistem. Mesdheu, i konsideruar si një "okean miniaturë", është bërë një laborator kyç për të kuptuar ndikimin e Antropocenit në detet e botës.
Një pamje e re mbi Mesdheun
DEEPMED propozon një qasje të re ndaj historisë mesdhetare, ku thellësia është një element thelbësor për të kuptuar të kaluarën dhe të ardhmen e saj. Duke integruar volumin në analizë, projekti sjell një vizion më të plotë të Mesdheut, duke nxjerrë në pah rëndësinë e tij shkencore, strategjike dhe mjedisore.
Studimi i Mesdheut të thellë nuk transformon vetëm kuptimin tonë të historisë së tij, por gjithashtu hap perspektiva të reja për menaxhimin dhe ruajtjen e tij në shekullin XXI.
Studimi Numerik i Rrjedhjes së Detit Mesdhe, Shoqata Amerikane e Meteorologjisë.
Lino Camprubi është profesor i asociuar në Universitetin e Sevillës dhe kërkues kryesor i ERC-CoG DEEPMED. Historian i shkencave dhe teknologjive, ai merret me ndërveprimet mes shkencës dhe politikës, si dhe me marrëdhëniet mes historisë dhe filozofisë së shkencave. Anëtar i Akademisë së Rinj të Evropës dhe Akademisë së Rinj të Spanjës, ai ka marrë çmimin ICOHTEC (Komiteti Ndërkombëtar i Historisë së Teknologjisë) për librin më të mirë 2018 dhe çmimin e kërkimit Losada Villasante 2022.
Foto e Parë © PublicDomainPictures - Pixabay