Sipas të dhënave të regjistrimit të popullsisë të vitit 2023, rreth 6,5% e shqiptarëve mbi 5 vjeç janë të prekur nga aftësi të kufizuara ose kanë kapacitete të kufizuara. Kjo popullsi ballafaqohet me shumë pengesa, veçanërisht në tregun e punës: mungesë mundësish, stigmatizim social dhe pengesë fizike.
Numri i personave me aftësi të kufizuara që janë në kërkim të punës është rritur ndjeshëm në Shqipëri, duke kaluar nga 237 në 720 vetë vetëm në vitin 2023. Këto shifra tregojnë një nevojë urgjente për mundësi dhe mbështetje nga institucionet dhe shoqëria. Ndryshimet e fundit ligjore të miratuara nga qeveria më 13 mars 2023 dhe politikat e mbështetjes krijojnë një atmosferë optimiste. Plani i Ministrisë ka të bëjë me punësimin e personave me aftësi të kufizuara në institucionet publike dhe private. Çdo bashki, për shembull, ka detyrimin të punësojë persona me aftësi të kufizuara në proporcion me numrin e punonjësve. Bizneset private janë nën të njëjtën rregull proporcionaliteti në punësimin e tyre.
Kjo procedurë, e aktivizuar në janar 2024, thotë që punëdhënësit që nuk punësojnë persona me aftësi të kufizuara që kanë aftësitë e nevojshme për pozitën duhet të paguajnë "fondin për punësim".
Politikat dhe iniciativat
Ministria e Financave ka vendosur një objektiv ambicioz me punësimin e rreth 9,000 persona me aftësi të kufizuara - 3,600 vende pune në institucionet publike dhe 5,400 në sektorin privat. Një njoftim që duket si një hap i madh përpara dhe një përgjigje ndaj vështirësive me të cilat ballafaqohet kjo publik.
Sepse një pengesë që vazhdon këtu është nevoja për të edukuar dhe sensibilizuar për rëndësinë e përfshirjes së individëve me aftësi të kufizuara. Shumë kompani ende nuk e kuptojnë vlerën që këta punonjës të ndryshëm mund të sjellin, në mënyrë njerëzore në veçanti.
Në mbështetje, organizata si Shoqata e Tetraplegjikëve, Shoqata e Personave me Aftësi të Kufizuara (SHPAK) ose edhe Qendra Kombëtare e Riadaptimit të Personave me Aftësi të Kufizuara luajnë një rol të rëndësishëm në këtë proces. Ata ofrojnë ndihmë dhe mbështetje individëve në kërkim të punës, si dhe në zhvillimin e aftësive tyre profesionale. Ky bashkëpunim mes kompanive dhe aktorëve socialë është kritik për të punuar në krijimin e mundësive të barabarta.
Hapat e Suksesit
Ema punon në një kompani italiane, ajo preferon të mbetet anonime dhe ndan eksperiencën e saj: "Ndihem shumë mirë, jam shumë e respektuar. Kompania ime ka bashkëpunuar me Shoqatën e Tetrapikeve për të punësuar dy punonjës, përfshirë mua. Falë kësaj mundësie, tani punoj si sekretare dhe shpresoj që më shumë kompani do të ndjekin këtë shembull."
Një dëshmi tjetër është ajo e Kelvit (emri i ndryshuar), i cili ka aplikuar për një pozitë në Shërbimin e Shëndetit Vendor të Fierit. "Unë përmenda se kisha probleme shëndetësore dhe paraqita dokumentacionin e nevojshëm. CV im u priorizua për shqyrtim, dhe më njoftuan se kisha fituar pozitën e specialistit". Dhe shtoi: "Fakti që jam ndryshe nga të tjerët nuk më pengoi të avancoj në karrierë".
Ema, nga ana e saj shton një detaj të rëndësishëm duke theksuar se "edhe pse gjeti një punë, vazhdoi të marrë kempin (pensionin e invaliditetit)".
Drejtorja rajonale e Shërbimit Social Shtetëror, Danile Jakoja, konfirmon "sipas ligjit shqiptar, individët me aftësi të kufizuara vazhdojnë të përfitojnë ndihmën e invaliditetit edhe pas punësimit. Kjo masë inkurajon individët të integrohen në tregun e punës pa frikë nga humbja e mbështetjes financiare".
Perspektivat për të ardhmen
Këto shembuj tregojnë se përpjekjet për të përfshirë personat me aftësi të kufizuara sjellin rezultate konkrete. Megjithatë, ato nuk duhet të jenë si pema që fsheh pyllin. Është e qartë se çdo sukses është një hap përpara, megjithatë sfidat vazhdojnë. Është e nevojshme që qeveria dhe shoqëria të punojnë së bashku për të krijuar një mjedis më mikpritës dhe të favorshëm.
Me një mbështetje të vazhdueshme dhe angazhimin e të gjitha palëve, Shqipëria ka potencialin për t'u bërë një shembull i përfshirjes dhe respektimit të të drejtave të çdo individit.
