Ka shumë kohë, shumë kohë, që Mesdheu është parë vetëm si një botë e së kaluarës. Vendi par excellence, për evropianët, i trashëgimisë antike, burimeve greko-latine, të cilat sipas kësaj historie ishin në origjinën e madhështisë së « civilizimit tonë ». Duke harruar në kalim Jerusalemin dhe Kordobën, burimet judeo-arabe që janë një komponent i plotë i trashëgimisë sonë të përbashkët. Koha ka ardhur, në shekullin XXI, për të dalë nga një vizion i tillë i Mesdheut, njëanshëm dhe euroqendror.
Shkëmbimet e të panjohurave kërkojnë
forma të reja.
Arthur Rimbaud
Kjo « Mesdhe i babait » është ngarkuar me peshën e trashëgimisë dhe mbetet e ngatërruar në trashëgiminë e vetme antike. Një përfaqësim i tillë i Mesdheut është i kaluar, nuk ka më vend në shekullin XXI. Ajo është plotësisht e papërshtatshme dhe nuk përputhet më me atë që po ndodh aktualisht në skenat artistike dhe urbane të botës mesdhetare bashkëkohore.
Të dalësh nga e kaluara
Kam tentuar, në mes të viteve 1990, të hedh hipotezën e një Mesdheu krijues[1]. Të përpiqem të ndryshoj shikimin tonë dhe përfaqësimet tona të Mesdheut, për t'u vënë në dëgjim të brigjeve të tjera. Të dalësh nga Euro-Mesdheu, kjo vizion vertikal, zbritës dhe hegjemonik, projekti i Veriut mbi Jugun, për të skicuar një figurë tjetër, atë të një Mesdheu të konsideruar si një rreth i hapur ndaj të tjerëve, ku askush nuk e pohon më supremacinë e tij, artistike dhe kulturore. Një Mesdhe në pjesë të barabarta[2], në një farë mënyre…
Kjo hipotezë, e hedhur me brishtësi dhe shpresë, është konfirmuar. Metamorfoza ka ndodhur, në pak më shumë se tridhjetë vjet. Mesdheu nuk më përkthehet vetëm në të kaluarën, ai i jep një tjetër fytyrë të ardhmes. Shkëmbimet e formave të reja janë këtu, para syve tanë përfundimisht të hapur, të hapur ndaj asaj që vjen, dhe jo më vetëm nga bota evropiane. Në planin artistik dhe kulturor, bota mesdhetare nuk është më e thatë ose e shteruar, e burgosur nga tradita, nga përsëritja e të njëjtës, nga format e kaluara ose orientale. Ky kufizim, kaq i rëndë, me nderim të detyrueshëm ndaj trashëgimive ose kanoneve të tjera të së kaluarës, ka shpërthyer literalish. Kjo nuk do të thotë aspak mohim të këtyre trashëgimive ose abolimin e thjeshtë të formave të traditës. Një histori tjetër ka filluar, nga një lëvizje, një nxitje, një shtytje që kanë lejuar të lirohemi nga këto forma të detyrueshme, të shkaktuara nga e kaluara, ose nga imitim i nevojshëm, për të ekzistuar, nga ato që vijnë nga Tjetri, dominues. Trajektorat artistike të veçanta janë afirmuar, në një formë të gëzimit krijues, të lejes për të qenë plotësisht Vetja, ose të huazosh atë që mund të jetë e drejtë për të ekzistuar plotësisht në praktikën e tij artistike.
Rinia e Mesdheut
Është koha e madhe për të kuptuar një lëvizje të tillë dhe për të shoqëruar, për të vazhduar, për të dhënë për të parë, për të dëgjuar ose për të lexuar këtë Mesdhe krijuese, që është këtu, në gjithë efervescencën e saj.
Triumfi i jetës, përballë vdekjes, luftës ose ndikimit të pushteteve autoritare dhe diktatoriale ? Pa dyshim, në shpikjen e këtyre formave të reja ka një sfidë, ose një refuzim për të pranuar katastrofën, veçanërisht politike, që është këtu, dhe shumë këtu. Megjithatë, është e rëndësishme të mos harrojmë një të dhënë qendrore : në brigjet Jugore dhe Lindore të Mesdheut, shoqëritë janë shumicë të reja. Ato nuk mund të kënaqen më, ose të kënaqen vetëm me format e së kaluarës. Ato kanë nevojë të sjellin në jetë dhe të mbajnë, në planin muzikor, vizual, plastik ose letrar, shprehje artistike bashkëkohore që bien në harmoni me pritjet e tyre.
Rinia e Mesdheut,[3] do të kishte thënë shkrimtari Gabriel Audisio, shok i të riut Camus, në Algjerinë e viteve 1930. Çdo brez ka sfidat dhe luftërat e tij. Ashtu si në vitet 1930, ne jemi përballur, nga një breg në tjetrin, me rritjen e një vale nacionaliste, populiste dhe identitare. Ajo merr forma të veçanta, sipas vendeve, nga historitë dhe kujtimet, politike dhe fetare, në botët hebraike, kristiane dhe myslimane.
Këto regresione identitare përplasen ashpër, në emër të një tradite të riinventuar, ose të një pastërtie nostalgjike, me këto forca krijuese, që vijnë nga bota mesdhetare. Ato që janë në aleancë, në kalimin e formave dhe bashkimin e trashëgimive, në shijen e diversitetit, jo në nostalgji ose folklorin e Një, tërheqje në një « të pa tejkalueshëm », në emër të një « ishte më mirë më parë »…
Kjo luftë, sepse është një, është përpara nesh. Askush nuk mund të parashikojë se katastrofa, lufta, frika, urrejtja madje edhe gjenocidi nuk do të na imponohen, në botën mesdhetare, gjatë viteve 20 dhe 30 të shekullit XXI. Është një nga rrugët e mundshme, më e keqja. Por më e keqja nuk është kurrë e sigurt. « Flaka e një qiri », siç e ka shkruar aq saktë René Char, në kohën e rezistencës dhe të pushtimit, e frymëzuar nga piktori Georges de La Tour, mbetet e gjallë.
Një premtim dhe një mundësi
Mesdheu krijues është një premtim dhe një mundësi. Ai nuk është fryti i një ëndrre të thjeshtë ose një iluzion. Numri i artistëve të shekullit XXI, që vijnë nga bota mesdhetare, imponohen në skenën ndërkombëtare. Ata shprehin dhe personifikojnë gjithë gjallërinë e këtij boti, përballë një kundërshtie të madhe. Nuk bëhet fjalë as për një kauzë të humbur, as për një fenomen të thjeshtë mode, kalimtar.
Është një valë e madhe dhe një nxitje që kërkon vetëm të gjejë vendin e saj në mesin e vendeve të ekspozitës, sallave të koncerteve ose të kinemasë, festivaleve dhe skenave ose sezonëve të tjerë bashkëkohorë, që duhet të kuptojnë më mirë se çfarë po vjen. Kjo është të paktën ajo që ne përpiqemi të japim për të parë dhe për të lexuar, në rubrikën « krijim » të faqes 22-med. 22 vende dhe 11 gjuhë për të ndarë këto forma të reja të Mesdheut krijues…
Ka aty të paktën një hapësirë redaksionale që hapet dhe ka nevojë për lidhje, d’intercesseurs[4] për të bërë më të njohur dhe për të kuptuar këtë botë mesdhetare, në shprehjet e saj më bashkëkohore.
Na takon në të vërtetë të mos pranojmë katastrofën, të heqim dorë nga dorëzimi dhe të mos lejojmë që të na marrë kjo valë nacionaliste dhe identitare, që nuk ka asgjë të pashmangshme.
Mesdheu krijues është një burim i gjallë për të shpikur të ardhmen, për të forcuar bindjet tona dhe për të frymëzuar dëshirat tona për të qëndruar të fortë, si ai « Njeri që ecën », i skulptorit Alberto Giacometti, që ka kaluar përmes më të keqes dhe që ruan këtë forcë të brendshme, zjarrin e fshehtë dhe të thellë, të banuar nga të panjohurën e mrekullueshme, që e mban atë të qëndrojë, gati për të rifilluar nxitjen e tij.
Siç shkruan aq saktë poeti bashkëkohor, Renaud Ego :
për atë që kjo shkëmbim refuzimi ishte
gjithçka që na mbeti
Ne e ndamë atë dhe ky ndarjen ishte një dritë.
[1] Mesdheu krijues, drejtuar nga Thierry Fabre, botimet e L'Aube, 1994
[2] Shih Romain Bertrand, Historia në pjesë të barabarta, Le Seuil, 2011
[3] Gabriel Audisio, Rinia e Mesdheut, Gallimard, edita e parë 1935, ribotuar në 2002
[4] Gilles Deleuze, Intercesorët, në Pourparlers (1972-1990), Botimet de Minuit, 1990
Thierry Fabre
Founder of the Rencontres d’Averroès in Marseille.
Shkrimtar, kërkues dhe komisar ekspozitash. Ai ka drejtuar revistën La pensée de midi, koleksionin BLEU në Actes-Sud dhe programimin e Mucem. Ai ka krijuar programin Mesdhe të Institutit të Studimeve të Avancuara të Aix-Marseille-Université.
Ai merr përsipër përgjegjësinë redaksionale.
Foto e Parë: Blue Wave (2016, akrilik në kanavacë, 160 x 200 cm) Vepër e Najia Mehadji e paraqitur gjatë ekspozitës së saj Mon amie la rose në MAC VAL