« 22-med, janë gazetarë, por gjithashtu shkencëtarë, autorë, mendimtarë. » Ky artikull ofron një ndriçim mbi këtë pluralitet përmes një figure të veçantë: Driss Ksikes, shkrimtar, autor teatri, kërkues në media dhe kulturë, dhe dekan i asociuar për kërkimin dhe inovacionin akademik në HEM, një universitet privat në Marok. I emëruar oficer i arteve dhe letrave nga ministria franceze e Kulturës në 2024, Ksikes personifikon këtë transversalitet intelektual që i përket 22‑med.
Ky artikull, është një përmbledhje e 4 artikujve të publikuar në 22-med, që mund të gjenden në 11 gjuhët e përdorura në faqen dhe mund të gjenden KËTU.
Nga katër tekste të publikuara në faqen tonë, ne ofrojmë një vështrim kritik, poetik dhe thellësisht të angazhuar mbi artin, gjuhën, kujtesën dhe transmetimin. Tekste që, edhe nëse nuk janë konceptuar për të dialoguar mes tyre, skicojnë së bashku konturet e një mendimi në lëvizje.
Dhënia formë katastrofës
Në Poem, një ekspozitë e kushtuar artistit Hassan Darsi, Driss Ksikes nxjerr në pah artin si akt politik. Darsi nuk e rindërton realitetin, ai e zbulon atë përmes plagëve të tij: rrënoja, katastrofa, censura… Artisti transformon kaosin në një gjuhë plastike. Ksikes e përshëndet këtu qëndrueshmërinë e një arti që e bën të dukshëm të padukshmen, në një Marok të kaluar nga të pa thënat.
Hajj Edmond, një shkrimtar i pakompromis
Ky tekst shoqëron filmin dokumentar të regjizores Simone Bitton mbi Edmond Amran El Maleh, një figurë ikonoklastike të letërsisë marokene. Ksikes e përzien këtu portretin dhe homazhin, duke përshëndetur një njeri të ndryshimit, të lidhur me trashëgimitë e tij, por alergjik ndaj çdo caktimi. El Maleh, është angazhimi, refuzimi i kutive, një gjuhë e lirë dhe mendime të përziera. Një shkrimtar që nuk ndalet kurrë së kaluarit përtej.
Cila gjuhë fliste Adami ?
Me leximin e eseut të Abdelfattah Kilito, Ksikes rihap një pyetje dukshëm naive – « cila gjuhë fliste Adami ? » – për të shqyrtuar më mirë tensionet identitare të sotme. Pas enigmës biblike, bëhet fjalë për të menduar shumëgjuhësinë, përkthimin, rrënjët që lëvizin. Një thirrje për të çmontuar siguritë gjuhësore dhe për të përqafuar pluralitetet.
Fshirja, ose ana tjetër e kujtesës
Në këtë tekst të fundit, Ksikes kthehet te humbja, te ajo që shpërbëhet në margjinat e historisë. Ai shqyrton marrëdhënien me kujtesën në kontekste kulturore të shënuara nga harresa e qëllimshme ose e imponuar. Edhe këtu, gjuha dhe shkrimi janë mjete rezistence: të shkruash, do të thotë të mbash atë që rrëshqet. Këto tekste të nënshkruara nga Driss Ksikes kujtojnë se të mendosh botën sot nuk kufizohet vetëm në përcjelljen e aktualitetit, por kalon gjithashtu përmes artit, letërsisë, kujtesës dhe gjuhës.
Foto e Parë: vepra e Hassan Darsi e paraqitur në ekspozitën Poem, e organizuar nga Fondacioni TGCC © DR