Lufta ka shkatërruar Sirinë. Ka lënë pas një katastrofë humanitare dhe një peizazh shkatërrimi. Përtej këtyre vendesh simbolike, është prekur ose ka zhdukur tërë kultura jo-fizike siriane, si dhe vende natyrore të jashtëzakonshme dhe unike. Edhe pse përditshmëria është e vështirë, iniciativa po lindin në popull për të ruajtur dhe rikrijuar këtë trashëgimi të pakursyer të Sirisë.
Palmyre, Alep dhe Damasku, këto faqe trashëgimi botërore, kanë pësuar dëme të konsiderueshme. Të mbështetur nga organizata ndërkombëtare si UNESCO, ose shoqata lokale, punimet e rindërtimit janë në vazhdim. Në kundërshtim, shkatërrimi i faqeve natyrale, i cili nuk është bërë shumë i mediatisuar, nuk ka programe restaurimi të strukturuar. Megjithatë, impakti mbi faunën dhe florën, ende i pakët i vlerësuar, duket se në disa raste është i pashërueshëm. Kjo është rasti për ibisit të thatë të veriut. Njëherë ishte i pranishëm në Badinë siriane, kjo specie simbolike duket se është zhdukur plotësisht. Tre individët e fundit të njohur nuk janë zbuluar në vendin e tyre të zakonshëm të riprodhimit në Palmyre që nga viti 2014. Në afërsi të Alepit, Jabboul ishte vetëm faqja e njohur e riprodhimit të flamingoveve rozë në Azinë Perëndimore. Edhe atje, lufta ka luajtur sigurisht një rol në zhdukjen e tyre.
Biodiversiteti im në rrezik
Siria gëzon një biodiversitet me vlerë të madhe me 125 specie të kafshëve, 394 zogj, 127 gjarpër, 16 gjitarë dhe 157 specie të peshkut të freskët të identifikuar. Sot, ky biodiversitet është nën kërcënim nga shkatërrimi dhe mungesa e investimeve në rindërtimin e mjedisit të tyre natyror. Megjithatë, pavarësisht vështirësive, iniciativa po lindin, të cilat janë të drejtuara nga shoqëritë ose, shpesh, nga vetë popullsia. Kjo është rasti i rigjallërimit të pyjeve në Umm al-Tuyour në rajonin e Lattakia në dhjetor 2021 në rastin e ditës së personave me aftësi të kufizuara. Po ashtu, pasionistët e natyrës vazhdojnë të ndajnë njohuritë dhe vëzhgimet e tyre. Disa projekte mjedisore vazhdojnë në zonat e kontrolluara nga regjimi, si projekti i mbështetur nga PNUD për të përkrahur komunitetet lokale rreth vendit të Jabboul ose atij për ri-rehabilitimin e ujërave të Eufratit.
Rezilienca kulturore dhe iniciativat lokale
Lufta ka vënë në provë kulturën dhe traditat e vendit. Megjithatë sirianët përpiqen të ruajnë trashëgiminë e tyre. Dhe refuzojnë të shohin kulturën e tyre të shuajë. Kudo, valsi popullore shfaqet si një simbol i rezistencës. Grupet si Arabesque dhe Al Sham udhëtojnë nëpër Siri dhe në të gjithë botën, interpretuar valle të trasha si dabkeh. larg nga thjeshtë shfaqje, këto paraqitje përbëjnë një zhytje të vërtetë në shpirtin sirian, duke rindërtuar flakën e traditës. Vullneti për ruajtjen nuk kufizohet vetëm në skenë dhe në kulturë. Organizatat jofitimprurëse si Basmat al-Khayr në Damask dhe Syria Trust for Development punojnë për të mbështetur artizanët sirianë, ruajtës të një dije të çmuar. Seminare, ekspozita dhe tregje organizohen për t'u lejuar atyre të ndajnë aftësitë e tyre dhe të shesin krijimet e tyre, duke siguruar kështu transmetimin e këtyre thesareve kulturore te brezat e ardhshëm.
Alepo, një strehë për mbrojtjen
Një shembull tjetër, Alep. Një qytet i shkatërruar, por asnjëherë i dorëzuar, strehon një qendër ruajtjeje: Shtëpia e Trashëgimisë Al-Najma. Ky qendër kulturor, i udhëhequr nga figura lokale të pasionuara si Hisham al-Mufti, ofron punëtore dhe ekspozita që festojnë artizanatin dhe trashëgiminë siriane. Shkollat e muzikës dhe punëtoret e artizanëve plotësojnë këtë skenë. Instituti i Lartë i Muzikës në Alep dhe Konservatori Kombëtar i Muzikës në Damask sigurojnë që melodi tradicionale të jenë të qëndrueshme duke trajnuar muzikantë të rinj dhe duke organizuar koncerte dhe paraqitje. Ndërsa punëtoret e artizanëve japin dijen e vjetër të rinjve, duke garantuar kështu mbijetesën e profesioneve tradicionale.
Sfidat e rindërtimit
E vështirë të dihet çfarë përfaqësojnë këto përpjekje në terma ekonomikë, ato kryhen shpesh nga shoqatat lokale të vogla ose individë që përballen me një jetë të vështirë. “Nuk kemi më energji elektrike, as ujë të rrjedhshëm”, ankohej një banor i Alep nën mbulesën e anonimatit*. “Jetojmë në ritmin e gjenratorëve dhe pompave ujore.” Për të ushqyer veten, shumë kthehen te Libani fqinj, ku mallrat themelore janë më të përballueshme. “Atje blejmë gaz, benzinë, mazut dhe ushqim, pastaj kthehemi”, shpjegon të njëjti banor. Privuar nga shërbimet themelore, ata janë të detyruar të jetojnë në kushte të vështira, të varësish nga ndihma humanitare dhe shpirti i tyre krijues.
Një humnerë ekonomike
Edhe pse 18 herë më e madhe, Siria mbështetet kryesisht te Libani fqinj për nevojat themelore të qytetarëve të saj, duke krijuar një ekonomi paralele që bën që të dyja kombet të bjerin në një humnerë ekonomike pa fund. "Ne nuk kemi asnjë qasje në valutat e huaja, vetëm prindërit tanë që punojnë në Liban ose në vende perëndimore mund të na dërgojnë pak. Ata janë ata që po rindërtojnë vendin, por ne që jetojmë këtu nuk kemi asnjë fuqi," thotë një banor i Damaskut. Sipas OKB-së, ky konflikt ka sjellë 13 milionë të zhvendosur, 2,5 milionë fëmijë pa shkollë, 7,6 milionë persona që jetojnë nga ndihmat humanitare. Rindërtimi i Sirisë është një proces i kompleksuar, i cili përfshin aktorë me agjenda politike dhe ekonomike të ndryshme. Kostot e vlerësuara për rindërtimin e Sirisë (në vitin 2023) ndryshojnë nga 200 deri në 300 miliardë dollarë, disa shkojnë deri në 1,000 miliardë. Megjithatë, ende nuk është ngritur asnjë iniciativë private ose publike kryesore për shkak të pengesave të ndryshme, përfshirë sanksionet ndërkombëtare dhe mungesën e valutave të huaja. Prandaj, nga vetë sirianët varet ruajtja dhe mbrojtja e këtij trashëgimie jo-material.
*Për arsye sigurie, banorët që kanë pranuar të dëshmojnë dëshirojnë të mbeten anonimë
