Unë takoj Abdeslam Abdelhak në shkurt 2012 falë një miku të përbashkët. Ish-gazetar, ai më çon atë mëngjes për të bërë kalimin tim të parë në Oran, dikur qyteti më evropian i Algjerisë, me veçanërisht komunitetin e tij shumë të madh spanjoll, i cili është zbrazur pas Pavarësisë. Është gjatë drekës që ai më tregon historinë që vijon :
Një ditë në shtator 2006, ne pranojmë një grup prej tetëdhjetë këmbësorësh, kryesisht nga Saïda, në 170 km në jug të Oranit, një qytet të vogël në fillim të Lartësisë, të cilët kanë vendosur të vizitojnë vendet e rinisë së tyre. Turistë në Algjeri, pra ! Kishte kohë që nuk kishim parë diçka të tillë !
Grupi arrin rreth orës 15:00 në aeroportin e Es Sénia. Ne operojmë me autobusë njëzet vendësh, me katër udhëheqës, dhe sapo ata zënë vend ne drejtohemi drejt Saïdës ku ata priten.
Gjatë udhëtimit pak më shumë se 3 orë, atmosfera është e tensionuar, ata e kanë lënë vendin para pesëdhjetë vjetësh, në kushte dramatike, pas një lufte që zgjati shtatë vjet, dhe ata po kthehen pas një periudhe të gjatë terrorizmi, vitet '90, Dekada e zezë. Mediat e kanë bërë mirë punën e tyre nga ana tjetër e Mesdheut, dhe ata frikësohen se do të bëhen viktima të sulmeve. Pa folur për Benediktin XVI, i cili sapo është zgjedhur Papë, dhe ka bërë deklarata që flasin për dhunën në islam. Rruga muslimane ka filluar të zhurmojë, ka pasur madje protesta në Egjipt, dhe sigurisht integristët tanë algjerianë e kanë kapur valën për të nxitur urrejtjen.
Megjithatë, arrijmë në Saïda, dhe përfundimisht gjithçka shkon mirë, në hotel një komitet mirëseardhjeje i pret ata, përfshirë disa të moshuar nga Saïda që vijnë t'i përshëndesin. Disa takojnë një mik, një njohje. Që nga dita e parë kemi kështu një dhjetë muslimanë që janë gjithmonë në grup, që shoqërojnë këmbësorët për të bërë blerje, i ftojnë në shtëpitë e tyre për kus-kus dhe ndjekin të gjitha aktivitetet tona.
Ditën e tretë shkojmë të vizitojmë Saïdën e vjetër. Jemi në mes të shtatorit, në Lartësi, dielli ka bërë punën e tij gjatë gjithë verës, peizazhi është lunar përveç një gryke, e cila hapet pikërisht në anë të rrugës. Kjo gryke është një parajsë e vogël. Një përrua rrjedh në fund dhe jep jetë një gjelbërimi luksoz, pemëve gjigante, barit, luleve. Gardianët e pyjeve madje kanë bërë një kopsht zoologjik të vogël, ka magot, gazela.
Ne shëtisim në këtë vend, shumë freskët, dhe në një moment pushimi një grup i vogël prej gjashtë personash shkëputet dhe ngjitet në anën tjetër të gryks. Grupi udhëhiqet nga një zonjë që askush nuk e kishte vënë re më parë. Në një grup ka ata që shfaqen në plan të parë dhe ka edhe ata që e bëjnë diskrecionin një mënyrë jetese, që janë në fund të autobusit, që kalojnë të padukshëm. Ajo, bënte pjesë në këtë kategori.
Ajo ngjitet në anë, ndalet, kthehet dhe merr fjalën. Në atë moment, ajo bëhet e dukshme. Ajo ka një zë që dëgjohet dhe qindra njerëz që janë aty e dëgjojnë shumë mirë, sidomos sepse ajo zhvillon një fjalim që na ka prekur thellë.
Ja, thotë ajo, unë nuk jam nga Saïda dhe është hera e parë që vendos këmbët në Algjeri. Por burri im, ai ishte nga Saïda. Ai ishte hebre dhe gjithashtu ishte postier, gjë që i lejonte të kalonte të gjitha komunitetet, të krishtera, hebreje, muslimane, dhe kishte miq kudo, sepse ishte një djalë i gëzuar. Nëse sot jam këtu, është sepse Edmond, burri im, më bëri të premtoj mbi shtratin e tij të vdekjes që do të vij për të shpërndarë ashensorët e tij këtu.
Ajo ka një urnë në duar. Ne e ndiejmë goditjen, ka madje gra që kanë lot në sy. Ajo vazhdon : Nuk është një ditë trishtimi, përkundrazi, sepse Edmond ishte një djalë i gëzuar, ai do të kishte dashur që kjo të ndodhte me gëzim, sidomos që sot do të ketë lumturinë të kthehet në tokën e tij të lindjes.
Ajo hap urnën dhe në këtë grup prej tetëdhjetë personash ka ndoshta njëzet që janë nga feja hebreje, dhe ata fillojnë të këndojnë një melodi, por vetëm melodinë pa fjalët. Është Kaddishi, lutja e të vdekurve. Kjo melodi e shoqëron zonjën deri sa ajo përfundon së shpërndara ashensorët.
Kur ajo përfundon, ajo fillon të zbresë kodrën, dhe në atë moment, tre, katër, dhjetë, pastaj shumë shpejt njëzet e pesë zëra ngrihen. Këta janë të krishterët e grupit, që fillojnë të këndojnë. Ata këndojnë një melodi. Më vonë mësova se ishte himni i gëzimit, por vetëm melodia pa fjalët, deri sa ajo arrin në fund të gryks dhe bashkohet me grupin.
Në atë moment, mes nesh kalon një fraksion i vogël i përjetësisë së heshtjes. Ne jemi të gjithë të shokuar. Dhe pastaj një nga myslimanët e moshuar, që ishte gjithmonë me ne, na thërret dhe na thotë : dhe ne, vëllezërit e mi, ne myslimanët, a nuk dimë më të varrosim të vdekurit tanë ? Shkoni la Fetiah ! Dhe ne të gjithë e recituam suren e parë të Kuranit në nder të burrit të kësaj zonje.
François Beaune është shkrimtar, ai jeton sot në Marseille. Ai ka bërë shumë udhëtime në Mesdhe për të mbledhur një grup të tërë të "Historive të vërteta", një pjesë e të cilave janë botuar në "Hëna në pus", (botimet Verticales, 2013, dhe në Folio Gallimard, në 2017). Ai sapo ka publikuar romanin e tij të fundit "The Depth of Water", në botimet Albin Michel, në janar 2025, nën pseudonimin e përbashkët me heroinën Jessica Martin.
Foto e Parë: Një oaz në Timimoun në Algjeri © Tarik Hafid