Çfarë do të ishin endjet në Aleksandri pa Constantine Cavafy? Poet i gjuhës greke, i shkruar thellësisht në këtë qytet pak mitik të Mesdheut, ai nuk ka pushuar së ecuri, së treguari këtë qytet- Poli, sipas titullit të një prej poezive të tij simbolike :
Ti nuk do të gjesh toka të tjera, ti nuk do të gjesh dete të tjera.
Qyteti do të të ndjekë. Ti do të endesh në të njëjtat rrugë
Në të njëjtat lagje do të plakesh
Dhe në të njëjtat shtëpi do të vyshkesh.
Ti do të arrish gjithmonë në këtë qytet. Mos shpreso për vende të tjera. (…)
Aleksandria është si fati i saj. Ajo murmuron jehonë të largët, kujtim i një qyteti të lashtë grek që e transformon me elegancën sovrane të gjuhës së tij. Është në një Aleksandri të bërë kozmopolite, në shekullin e XIX-të, që Kavafy evoluon. Një qytet nën ndikimin evropian, një qytet i tronditur nga rebelimi i Urabi, një qytet i bombarduar dhe i djegur rëndë nga flota britanike, në 1882. Ai ka lindur aty në 1863, ka qëndruar në Angli me babanë e tij, tregtar, pastaj në Stamboll/ Konstantinopoli, nga ku kthehet në 1885 për t'u vendosur në qytetin e tij të lindjes që nuk do ta braktisë më.
Në pasqyrën e Aleksandrisë
Ka si një pasqyrë, me shumë faqe, që vendoset midis qytetit të Aleksandrisë, që e shpall veten « Mbretëreshë e Mesdheut », në prag të Luftës së Parë Botërore, dhe poezisë së Kavafy, të papërshtatshme. Ai luan me epokat, kalon kohën dhe ri-konfiguron një botë nga qyteti i të gjitha dëshirave të tij, të gjitha neverive gjithashtu…
Qyteti i tij nuk është padyshim ai i të gjithë Aleksandrinëve, shumica e të cilëve janë harruar në një qytet të lavdëruar për kozmopolitizmin e tij, një asamble e njohurish që shpesh kanë disa pasaporta dhe që qeverisin Qytetin, në një zgjerim të plotë, deri në vitet 1930.
Kavafy zhduket në 1933, ndërsa një botë tjetër po shfaqet, me rritjen e nacionalizmave dhe partikularizmave, lufta që po vjen, në portat e Aleksandrisë, dhe afirmimi i një Egjipti sovran, të pavarur, që nuk e sheh gjithmonë me sy të mirë këta Aleksandrinë nga e gjithë bota.
Kavafy është si një estet që kërkon të shpëtojë nga ndikimi i epokës së tij, të luajë me kohën, të gjejë përputhje me universin e botës antike, që i flet një gjuhë familjare.
Ftesë për udhëtim
Ai është poeti i një vendi, të një qyteti, por është gjithashtu ai që na mëson artin e udhëtimit, të nisim rrugën, të kërkojmë të panjohurën. Ai ka shijen, të paktën letrare, për kalimet, për të zbuluar, në udhëtime të largëta, kuptimin e thellë të ekzistencës. Ai nuk është një poet i kthimit në Ithakë, i një nostalgjie të pa përshkruar, por ai i një tundimi të jashtme, që parashikon dhe që vizaton këtë pjesë të pandalshme që lind një ftesë për udhëtim…
Ithaka të dha këtë udhëtim të bukur.
Pa të, ti nuk do të kishe marrë rrugën.
Ajo nuk ka më asgjë për të të dhënë.
Le të hyjmë me të në këtë poezi legjendare, Ithaka, që ripërtyp ndryshe filin e Odises :
Ithaka
Kur të nisesh për Ithakë,
Uroj që rruga të jetë e gjatë,
E pasur me aventura dhe mësime.
Mos ki frikë nga Lestrigonët,
Kiklopët apo zemërimi i Poseidonit.
Ti nuk do të shohësh kurrë asgjë të tillë në rrugën tënde
Nëse arsyetimi yt mbetet i lartë, nëse shpirti dhe trupi yt
Preken vetëm nga emocione të zgjedhura.
Ti nuk do të takosh Lestrigonët,
Kiklopët apo Poseidonin e çmendur
Nëse nuk i mban brenda vetes,
Nëse shpirti yt nuk i ngrit para teje.
Uroj që rruga të jetë e gjatë,
që të jenë të shumtë mëngjeset e verës,
ku do të hysh - me çfarë kënaqësie,
Me çfarë gëzimi - në portet e panjohura.
Qëndro në tregjet fenikase,
Dhe bëj blerje të bukura :
Nacre dhe korale, ambra dhe ebenë,
Aromat e këndshme të të gjitha llojeve,
Gjithmonë më shumë aroma të këndshme.
Shko në shumë qytete të Egjiptit,
Mëso përsëri dhe përsëri nga dijetarët e tyre.
Mbaj gjithmonë Ithakën në mendje,
Ajo është drejt saj që po shkon.
Por mos e nxito udhëtimin tënd :
Është më mirë që të zgjasë shumë vite,
Që të jesh tashmë i moshuar kur të arrish në ishullin tënd,
E pasur me atë që do të kesh fituar në rrugën tënde,
dhe pa shpresë që Ithaka të të japë pasuri.
Ithaka të dha këtë udhëtim të bukur.
Pa të, ti nuk do të kishe marrë rrugën.
Ajo nuk ka më asgjë për të të dhënë.
Edhe nëse të duket e varfër, Ithaka nuk të ka mashtruar :
Tani që je bërë i mençur me kaq shumë përvojë,
do të kesh kuptuar se çfarë do të thotë Ithakat.
Thierry Fabre
Founder of the Rencontres d’Averroès, in Marseille.
Writer, researcher, and exhibition curator. He directed the journal La pensée de midi, the BLEU collection at Actes-Sud, and the programming of Mucem. He created the Mediterranean program at the Institute of Advanced Studies of Aix-Marseille-University.
He takes on the editorial responsibility.
Foto e Kryesore ©Peggychoucair - Pixabay