Në Arles, Fondacioni Luma inkurajon dizajnin ekologjik dhe burimin lokal.

Rethink the constructions #2

Nga dyqani elektrik i punëtorive SNCF (hekurudhat franceze), nuk ka mbetur shumë. Muret janë shembur, çatia është hequr. Vetëm struktura metalike është ruajtur, për t'u veshur me një maksimum burimesh lokale ose rajonale. Sfida është përballuar ! Në 2023, kostumi i ri i këtij ndërtimi të gjerë ka ndjekur specifikimet për të ofruar një të ardhme të qëndrueshme për ekipet e kërkuesve që janë vendosur aty.

Kulla Luma, një vepër 56 metra e lartë e arkitektit Frank Gehry, u inaugurua në 2021 në Arles, në juglindje të Francës. Ajo përbënte një rast të parë për të përdorur burimet dhe njohuritë lokale. Identifikimi i tyre iu besua që në 2016 Atelier Luma, një laborator eksperimental i dizajnit social. Ajo përfshinte mikro-projekte, shpesh dekorative. Kristalet e kripës nga Camargue për të veshur ashensorët. Panele nga lëvozhga e diellit për të mbuluar Drum Café. Leshi i deleve Mérinos për një tapiseri. Algat dhe bimët ngjyrosëse për pllakat bio-plastike... Eksperimentime të ndryshme, të cilat meritojnë të kenë hapur terrenin për të arritur në bregdet të rinj. Por me dyqanin e vjetër elektrik të punëtorive SNCF, këtë herë bëhet fjalë për rehabilitimin e një ndërtimi nga A në Z.

Një demonstrim në natyrë

Më mirë se një vitrinë, dyqani i vjetër elektrik paraqitet si modeli përfundimtar i një ndërtimi të qëndrueshëm 100% rajonal. Dhe një platformë bashkëpunuese që përfshin partnerët lokalë, veçanërisht fermerët dhe artizanët. Nga kjo vjen ky parim i "ndërtimit për një të ardhme të pasigurt", një model që do të ketë mundësinë të evoluojë "në të ardhma që nuk i njohim. Si arenat, të cilat kanë përjetuar disa jetë, disa funksione, madje janë banuar, por janë ende këtu", komenton Jan Boelen, bashkëthemelues dhe drejtor artistik i Atelier Luma.

Në kuadër të këtij realizimi kolektiv dhe ambicioz, Atelier Luma ka shërbyer si një eksperiment dhe një laborator. "Por ndryshe nga laboratorët e tjerë, shumë të mbyllur dhe që funksionojnë në dyer të mbyllura, ky është një hapësirë e hapur, ndërdisiplinore, e përshkueshme, e ndërthurur mes të gjitha dimensioneve: krijimi, dizajnimi, jetesa... Ka një fluiditet të madh këtu mes njerëzve, hapësirave ose materialeve", saktëson përsëri Jan Boelen. Ky qëndrim reflektohet në filozofinë e ndërtimit. Për shembull, nga ana e dyerve, pasi ky ndërtim ka... dy !

Vlerësimi i materialeve të ndërtimit në qendër të procesit

Jo më pak se tre struktura kanë punuar së bashku mbi këtë hapësirë prej 2000 m2 për t'u rikuperuar: Atelier Luma me arkitektin irlandez Daniel Bell, zyra bruxelloise BC Architects and Materials, dhe kolektivi londinez i studios Assemble. Të gjitha kanë të përbashkët vendosjen e vlerësimit të materialeve të ndërtimit në qendër të procesit të tyre të kërkimit. "Mes referencave tona, ishte vepra How buildings learn, e Stewart Brand. Ndërtesa të thjeshta që banorët mund t'i modifikojnë për t'i përshtatur nevojave të tyre", vëren Daniel Bell, arkitekt, përgjegjës për projektet në Luma, i cili ka mbikëqyrur këtë program guximtar.

Identifikimi dhe zhvillimi i materialeve përbënte një hap të parë, i shtrirë mbi gati tetëmbëdhjetë muaj. Kërkimi u përqendrua në burime të aksesueshme brenda një rrethi prej 70 km rreth Parkut Luma. Në të gjitha materialet që mund të hyjnë në përbërjen e materialeve natyrore të ndërtimit, izolimit, zbukurimit. Më pas fazës së kërkimeve i pasoi ajo e provave.

Pllakat, rëra, diellit, kashta orizi, pluhuri betoni…

Në fund, dhjetë materiale të nxjerra nga burime lokale, nga mbeturinat e bujqësisë dhe ndërtimit janë përzgjedhur : dielli, kashta orizi, pluhuri betoni, pllakat, rëra e Tarascon ose argjila e Vallabrègues. Argjila dhe përdorimet e saj janë një shembull i mirë i qasjes së nisur: për një pllakë si për një mbulesë që, e përzier me kashtën e orizit, jep një material që frymon, rezistent ndaj zjarrit, që rregullon atmosferën, zbut zhurmën. Mjafton për të mbuluar dhe izoluar tullat e dheut të kompresuar nga të cilat janë ndërtuar muret e ndërtimit.

Por para se të fillonin punimet, duhej të gërmohej toka në një thellësi prej një metri dhe të evakuoheshin disa metra kub të një toke të ndotur nga komponentët elektrikë që datojnë nga jeta e mëparshme e këtij ndërtimi industrial.

Hapat e ndërtimit janë po aq mundësi për të organizuar punëtori trajnimi rreth proceseve të testuara dhe më pas të zhvilluara nga Atelier Luma. Në fakt, duhet të trajnohet personeli i kompanive të specializuara për përdorimin e kësaj qasjeje të re të ndërtimit dhe proceseve të saj.

Ndani metodologjinë dhe njohuritë

Shumë të angazhuar në studimin e burimeve (materiale dhe jo materiale) të rajonit të Arles, Atelier Luma jo vetëm që zhvillon dhe vë në praktikë një model bio rajonal, por synon të ndajë frytin e kërkimeve të tij. Rajone si Champagne si dhe vende të huaja si Emiratet e Bashkuara, Koreja e Jugut ose Gjermania tashmë dëshmojnë interesin e tyre. "Deshira jonë është të ndajmë protokollet e zhvilluara", thotë Jan Boelen. Parimi është që materialet janë të rënda, dhe prandaj duhet të jenë lokale. Por idetë, të lehta, mund të udhëtojnë." Në të njëjtën kohë, partneritetet po krijohen, duke lidhur një rrjet të çmuar ndërkombëtar të ekosistemeve, universiteteve, qendrave kërkimore dhe laboratorëve.

Faza e konceptimit të ristrukturimit të Atelier Luma është vlerësuar gjithashtu me një medalje ari për qasjen e saj BDM (Ndërtesa të Qëndrueshme Mesdhetare). Trophée BDM kanë nxjerrë në pah që nga 2009 projektet e dorëzuara dhe të njohura më të jashtëzakonshme në kategorinë e tyre, ndërtim ose rinovim. Ato shpërblejnë të gjithë ekipin e një projekti - zhvilluesin, menaxhimin e projektit, menaxhimin e ndërtimit, financuesit, kompanit... Sepse është inteligjenca kolektive që lejon një ndërtim të konceptohet, realizohet dhe mirëmbahen në një mënyrë që respekton mjedisin. Me, veçanërisht, konsumet minimale të energjisë.

Të studiojmë përdorimet dhe të mendojmë në mënyrë rrethore

Pas tetë vjetësh vëzhgimesh dhe eksperimentimesh në Camargue, a mundet që Atelier Luma të ketë përfunduar pyetjen dhe burimet e territorit të tij...? "Jo, përgjigjet Jan Boelen. Camargue është një peizazh dinamik, që evoluon vazhdimisht. Ngrohja sjell ndryshime, në nivelin e salinitetit për shembull. Ekosistemi po ndryshon, burime të reja po shfaqen. Mund të thellohemi më shumë në përdorimin e kanabisit për shembull..." Duhet gjithashtu të gjejmë zgjidhje për çështjen e nxehtë të mbrojtjes së të gjitha këtyre burimeve.

"Është një njohje, një drejtim, konfirmon Caroline Bianco, ish-zëvendës drejtoreshë. Ndryshimi i shkallës na çon veçanërisht të studiojmë se si një element natyror mund të bëhet një material industrial. Kjo mund të përfshijë disa bimë invazive që janë të pranishme në sasi astronomike si baccaris, renouée du Japon ose canne de Provence. Ato mund të hyjnë në prodhimin e pllakave, pastës për letër ose materialeve tekstile." Një shembull perfekt i ekonomisë rrethore.