Menaxhimi i mbeturinave është një sfidë kryesore për të gjitha vendet, veçanërisht në basenin mesdhetar. Justine Viros dekripton me Melissën Kanane, doktoreshë në Mbrojtjen e ekosistemeve, menaxhimin e mbeturinave në Algjeri dhe veçanërisht në Kabylie. Në këtë pjesë të fundit, ajo trajton impaktin e tyre në mjedis.
Melissa Kanane na tregon rezultatin e punës së saj mbi skemën e menaxhimit të mbeturinave në Algjeri, problemet dhe zgjidhjet e lidhura, dhe, në fund, vlerësimin e tyre.
Sekuenca 3 - Ndikimi mjedisor dhe biodiversiteti lidhur me mbeturinat
Antropoceni ndonjëherë krahasohet me një epokë gjeologjike, veçanërisht për përhapjen e plastikës që gjendet në të gjitha kontinentet dhe në të gjitha detet. Ky plastik vjen nga mbetjet e konsumit të çdo personi. Megjithatë, nëse dihet si ta prodhojmë, menaxhimi dhe impakti i tij në formë mbeturine ende nuk janë të kontrolluar: 75% e të gjithë plastikës që është prodhuar në planet është sot një mbeturinë. Përveç plastikës, konsumi ynë është burim i një sasi të madhe mbeturinash që kanë impakt në mjedisin tonë dhe në biodiversitet.
Mbeturinat dhe ndotja mjedisore
Deti Mesdhetar konsiderohet si deti me i ndotur në botë, ky rekord i trishtë është për shkak të akumulimit të mbetjeve plastike që vijnë 80% nga aktivitetet tokësore dhe janë transportuar nga lumenjtë ose era [1]. Këto mbetje ndonjëherë janë të dukshme (gjëra të hedhura, mbajtësit e cigareve, etj.) dhe përfaqësojnë 10% të plastikës që gjendet në Detin Mesdhetar. 90% e mbetjeve të tjera janë të padukshme, të pranishme në formë mikroplastikësh [2].
Në tokë mbetjet janë gjithashtu shumë të pranishme, ato shpërndahen në plazhe, rrugë dhe gjenden kudo. Në mes tyre, mbetjet e shtëpisë, në varësi të menaxhimit të tyre, ato mund të djegin, të ruhen ose riciklohen. Ato ndonjëherë hidhen edhe para se të arrijnë në koshin e mbeturinave, por gjithashtu gjenden në vendkalime të hapura ose ruhen në qendra të teknologjisë së tharjes (CET). Në Algjeri, si në shumë vende të tjera, CET-ët nuk respektojnë gjithmonë standardet e rrepta mjedisore të nevojshme për të kufizuar ndikimin e tyre në mjedis dhe për të shmangur katastrofat ekologjike. Për më tepër, lixiviati, pjesa e lëngshme që formohet gjatë akumulimit të mbeturinave, është toksik, sepse është i ngarkuar me metale të rënda dhe substancat tjera acide. Kur mbyllja e CET-ëve është e mangët, substancat toksike mund të kontaminojnë tokat dhe ujërat nëntokësore, duke sjellë rreziqe të mëdha për mjedisin dhe shëndetin e njerëzve. Në fakt, metalet e rënda, si plumbi dhe qiri, vazhdojnë të qëndrojnë në mjedis për dekada, duke prekur kështu faunën dhe florën vendase. Këto probleme përkeqësohen nga menaxhimi i pamjaftueshëm i mbeturinave, shpesh motivuar nga interesa financiare më shumë se nga shqetësimet mjedisore.
Biodiversiteti dhe ndotja
Mbeturinat plastike kanë një ndikim shkatërrues në faunën dhe florën detare. Çdo vit, më shumë se 1.5 miliard kafshë vdesin për shkak të mbeturinave plastike [3]. Kafshët detare, si peshqit, breshkat dhe zogjte, ndodhen të kapur në mbështjellëset plastike ose konsumojnë fragmente mikroplastike që ndryshojnë lëvizjet dhe metabolizmat e tyre. Asnjë hapësirë në Tokë nuk është e pa prekur, shkencëtarët kanë gjetur plastik deri në thellësitë e detit ende të paeksploruara [4]. E njëjta gjë ndodh me ndotjen nga metale të rënda të lidhura me mbeturinat elektronike ose lëngjet, ndikimi i tyre ngulitet në një ekosistem, ndryshon pH-në dhe kontaminon biodiversitetin e vendosur në atë vend.
Ndotjet jo vetëm që vrasin drejtpërdrejt kafshët dhe bimët, por gjithashtu shqetësojnë zinxhirin ushqimor, duke prekur të gjithë ekosistemet deri te njeriu. Humbja e specieve dhe reduktimi i biodiversitetit sjell një zvogëlim të shërbimeve esenciale të ekosistemeve, siç janë polinizimi i kulturave, pastrimi i ujit dhe kontrolli i parazitëve. Biodiversiteti kur zvogëlohet e dobëson funksionimin e mirë të ekosistemeve, duke i bërë ato më pak të qëndrueshme ndaj ndryshimeve klimatike dhe ndërhyrjeve të tjera mjedisore.
Zgjidhjet dhe parandalimi
Për të kufizuar ndotjen, përdoren shumë teknika. Teknika e parë dhe më efektive është ajo e kufizimit të prodhimit të mbeturinave në burimin e tyre duke adoptuar një konsum më lokal, pa paketim, duke favorizuar përdorimin e produkteve të stokut dhe paketimit karton në vend të paketimeve plastike. Pastaj është e nevojshme të jesh protagonist në menaxhimin e mbeturinave të tua duke i ndarë dhe ricikluar ato në mënyrën më të mirë, duke favorizuar kompostimin, etj. Kjo gjithashtu kërkon një mësim.
Në fakt, arsimimi dhe ndërgjegjësimi janë të rëndësishëm për të ndryshuar sjelljet dhe për të promovuar praktika qëndrueshme. Duke edukuar brezat e rinj mbi rëndësinë e menaxhimit të mbeturinave dhe mbrojtjen e mjedisit, ne mund të shpresojmë në një ndryshim të mendësisë në afat të gjatë. Programet shkollore, fushatat e ndërgjegjësimit dhe iniciativat nga shoqëria civile janë të domosdoshme për të arritur këtë objektiv. Në Algjeri, ndërgjegjësimi i grave dhe fëmijëve luajnë një rol kyç në këtë dinamikë. Shoqatat në vend vërejnë se duke përfshirë aktivisht gratë dhe fëmijët, ka një shumëzim i përpjekjeve të ndërgjegjësimit dhe një zbatim më i mirë i menaxhimit të mbeturinave brenda familjeve dhe komuniteteve.
Pasojat e pastërimit vijnë më pas, ato mund të realizohen duke mbledhur mbeturinat e egra, duke filtruar ujërat e shiut, duke zhvilluar teknika inovative të pastërimit. Mund të interesohemi sidomos për fitoremidimin që përfshin përdorimin e bimëve për të pastërur tokat dhe ujërat e ndotura nga metale të rënda dhe substancat të tjera toksike [6]. Disa bimë kanë aftësinë të akumulojnë metale të rënda në indet e tyre, duke mundësuar kështu pastërtimin e tokave të ndotura në mënyrë natyrale dhe të qëndrueshme. Kjo teknikë, shumë e kushtueshme, është veçanërisht premtuese për zonat e prekura nga ndotja e shkaktuar nga lëngjet e vendosjes së mbeturinave.
Juridikisht, shtetet që kufizojnë Detin Mesdhe kanë nënshkruar në vitin 1976 Konventën e Barcelonës, ky është marrëveshja kryesore lidhur me mjedisin në Detin Mesdhe që është juridikisht detyrues. Qëllimet e kësaj marrëveshje janë mbrojtja e Detit Mesdhe dhe lufta kundër ndotjes. Ky fokusohet në zvogëlimin e ndotjes detare, menaxhimin e qëndrueshëm të mbeturinave dhe sensibilizimin e popullsive lokale. Edhe pse ka një menaxhim më të mirë dhe zbatimin e rregullave më të ashpra, ende ka shumë punë për t'u bërë në Detin Mesdhe në çështjen e mbeturinave.
Kjo mund të bëhet vetëm me popullatat. Në të dy anët e Mesdheut, shumë iniciativa qytetare janë tashmë në progres. Në Algjeri, në qytetin e Tizi Ouzou, shoqata për kompostimin dhe riciklimin punon për sensibilizimin dhe propozon ngjarje për pastrimin e mbetjeve në plazhe. Në Francë, shoqata Neede sensibilizon popullatat në çështjet e tranzicionit mjedisor dhe menaxhimit të mbeturinave. Iniciativa të tjera si Clean my calanques, Surfrider ose lëvizja Zero Waste ndihmojnë në njohjen e çështjes së mbeturinave. Këta aktorë gjenden në platformën ReMed e nisur nga shoqata MerTerre që ndihmon në bashkimin e të gjitha organizatave që kontribuojnë në zvogëlimin e mbeturinave të egër në Mesdhe.
Ndikimi i mbeturinave në mjedis dhe biodiversitet është një problem i kompleksuar dhe multidimensional që kërkon një qasje integruar për të zgjidhur. Nisma lokale dhe ndërkombëtare, përpjekjet për arsim dhe sensibilizim, si dhe teknikat inovative si fitoremidimi janë të rëndësishme për të zvogëluar ndotjen nga mbeturinat dhe për të mbrojtur biodiversitetin. Duke punuar së bashku, ne mund të shpresojmë për një të ardhme më të pastër dhe më të qëndrueshme për Mesdheun dhe përtej tij.
Biografia
Melissa Kanane: Doktoreshë në mbrojtjen e ekosistemeve me specializim në menaxhimin e mbeturinave dhe mësuese e përkohshme në Universitetin e Tizi-Ouzou në Algjeri. Punimet e saj janë të dedikuara në shënimin, identifikimin, karakterizimin dhe vlerësimin e mbeturinave shtëpiake dhe të ngjashme.
Justine Viros: Shkencëtarja specialiste e pyllit mesdhetar dhe ndërveprimeve kimike pyll-ajër në kuadrin e ndryshimeve klimatike. Ajo aktualisht zë një pozitë kërkimore në misionin Interdisciplinar të Universitetit të Aix-Marseille, ku është e përgjegjshme për zhvillimin e misionit për shoqatën Neede Mediterrane.
Referencat:
[2] https://www.ifremer.fr/fr/microplastiques-et-nanoplastiques-quels-impacts-sur-la-vie-marine
[4] https://www.ifremer.fr/fr/actualites/des-dechets-plastiques-de-la-surface-jusqu-aux-fonds-marins
[5] Oliver, T. H., Isaac, N. J., August, T. A., Woodcock, B. A., Roy, D. B., & Bullock, J. M. (2015). Zvogëlimi i rezilienca e funksioneve të ekosistemit nën humbjen e biodiversitetit. Nature communications, 6(1), 10122. https://www.nature.com/articles/ncomms10122
[6] Jones, D. L., Williamson, K. L., & Owen, A. G. (2006). Fitoremidimi i filtratit të landfillit. Menaxhimi i mbeturinave, 26(8), 825-837. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0956053X0500190X
[7] https://www.unep.org/unepmap/fr/who-we-are/barcelona-convention-and-protocols