Nëse ecni nëpër rrugët e Tel Avivit, të quajtur “Qyteti i Bardhë,” do të vini re menjëherë stilin e tij arkitekturor karakteristik, i cili rrjedh nga “Bauhaus-i”. Ndërtesa gjeometrike, konstruksione horizontale, ballkone të hapura drejt jashtë: ndikimi i këtij lëvizjeje është një pjesë thelbësore e formës së Tel Avivit.
Në Tel Aviv, ndërtesat e tipit Bauhaus janë kryesisht të përqendruara në qendër të qytetit, rreth rrugëve Dizengoff, Bialik dhe Rothschild dhe kanë ruajtur një autenticitet që u përket atyre.
"Ndërtimet e rrumbullakosura ose katrore janë të thjeshta dhe funksionale ndërsa kolonat dhe trarët janë në zemër të ndërtesave. Falë materialeve si betoni i armaturës, nuk ka më nevojë për mure mbështetëse: hapësira e brendshme dhe fasada çlirohen," shpjegon Catherine Said, udhëheqëse turistike.
"Ky stil, i cili u zhvillua në Tel Aviv në vitet 1930, u përcaktua nga dy arkitektë, Walter Gropius dhe Herman Muthesius, gjatë një ekspozite në Moma, në New York," saktëson ajo. Ata më pas dhanë udhëzimet e lëvizjes moderniste". Ajo shton se më vonë, nxënësit krijuan më shumë projekte se sa mësuesit e tyre vetë.
Rruga Bialik, e vendosur disa hapa nga Shuk HaCarmel (tregu i Carmel), një qendër e vërtetë nervore e qytetit, strehon shumë shtëpi individuale të stilit Bauhaus të ruajtura në mënyrë të përkryer. Në numrin 2, ndodhet ndërtesa e kafesë së vjetër Sapphire, vendi i intelligentsia së viteve 1930, e mbledhur rreth Haïm Nahman Bialik, pararendës i jetës kulturore të Tel Avivit, shtëpia e të cilit gjithashtu vizitohet.
Tel Aviv është plot me ndërtesa të këtij stili: Soskin House, Bruno House, Rubinsky House, ose edhe Avraham Soskin House. Këto ndërtesa të bukura të bardha me linja gjeometrike të vizatuara në mënyrë të përsosur dëshmojnë për bukurinë e arkitekturës moderniste.
Origjina e Bauhaus-it?
Bauhaus daton nga viti 1919, emri i tij është ai i shkollës së arteve të aplikuara dhe arkitekturës e themeluar nga Walter Gropius në Weimar, Gjermani. Bauhaus më pas ushtroi ndikimin e tij në disa qytete të botës, përfshirë Izraelin dhe Evropën. Periudha që pasoi Luftës së Parë Botërore ishte e shënuar nga ndryshime të mëdha politike dhe sociale në Evropë dhe sidomos në Gjermani. Gropius, i cili vuajti gjatë gjithë jetës nga përvojat traumatike të Luftës së Parë Botërore, ishte i vendosur të merrte pjesë në krijimin e një të ardhme më të mirë.
Walter Gropius krijoi kështu një akademi pa klasa ku mjeshtrit mësonin në vend të profesorëve. Falë karizmës së tij, ai arriti të bindte bashkëkohësit e njohur të hapnin këtë akademi, përfshirë Josef Albers, Hermann Bayer, Max Bill, Marcel Breuer, Johannes Itten, Wassily Kandinsky dhe Paul Klee. Shkolla e Bauhaus ofronte ndër të tjera, kurse arkitekture, lidhjeje, grafikë dhe reklamë, pikturë, fotografi, mobilje, skulpturë, teatër, qeramike dhe pikturë murale.
Gjashtë arkitektë hebrenj studiuan veçanërisht në shkollën e Bauhaus: Shlomo Bernstein, Munio Gitai (Weinraub), Edgar Hed (Hecht), Shmuel Mestechkin, Chanan Frenkel dhe Arieh Sharon. Philip Hütt, një arkitekt i shtatë, gjithashtu ka ndjekur kurse në shkollën e Bauhaus në Weimar. Për shkak të arratisjes dhe dëbimit të hebrenjve nga Gjermania dhe Austria në vitet 1930, një valë e re imigrantësh arriti në Palestinën që ishte nën mandat britanik. Një numër artistësh që kishin studiuar në shkollën e Bauhaus u vendosën atje. Kjo shpjegon numrin e madh të ndërtesave, sidomos në krahasim me vende të tjera, në “stil ndërkombëtar” ose thjesht “stil Bauhaus” modern të kohës.
Vepra historike
Nëse shumica e ndërtesave ndodhen në Tel Aviv, të tjera janë ndërtuar në kibbucë dhe moshavë (fshatra), si dhe në qytetet dhe fshatrat arabe. Në total, 4000 ndërtesa Bauhaus janë regjistruar dhe 190 prej tyre konsiderohen si vepra të vërteta historike, të cilat nuk mund të shkatërrohen. Disa prej tyre janë klasifikuar gjithashtu në trashëgiminë botërore të UNESCO-s në vitin 2003.
Për të ruajtur stilin Bauhaus, është vendosur një perimetr i “Qytetit të bardhë”, brenda të cilit është e ndaluar ndërtimi, përfshirë kullat e mëdha. Rreth tij, një zonë tampon shërben si mbrojtje, dhe vetëm përtej saj, zhvilluesit kanë lejen për të ndërtuar, me leje të dhëna nga bashkia.
Një qendër kulturore e dedikuar “Bauhaus”
Një “Qendër Bauhaus” u themelua në vitin 2000 nga tre pasionantë të arkitekturës dhe urbanizmit. E vendosur në zemër të Tel Avivit, ajo ka për qëllim të njohë më mirë publikun me “Qytetin e bardhë”, këtë vend arkitektonik dhe kulturor unik. Qendra strehon një galeri me një koleksion të përhershëm dhe ekspozita të përkohshme. Ajo organizon vizita të udhëhequra të qytetit dhe madje publikon libra të dedikuar për këtë temë. Ekspozitat e saj kanë bërë xhiron e botës dhe qendra është paraqitur gjerësisht në media dhe në literaturën e udhëtimit. Tre muze të tjerë të Bauhaus janë krijuar në vendet e vjetra të Weimar, Dessau dhe Berlin për rastin e 100-vjetorit të krijimit të shkollës.
Foto e Parë: Stili Bauhaus u zhvillua në Tel Aviv në vitet 1930 © Caroline Haïat