Në fshatin malor Antia në ishullin Evia, për gati 2,500 vjet, banorët kanë komunikuar mes tyre duke përdorur një gjuhë të çjerrë, e njohur me emrin « Sfiria ». Kjo mënyrë komunikimi kaq e veçantë rrezikon të zhduket, pasi nuk ka më të rinj në fshat dhe banorët e rrallë që kanë mbetur, me numër 25, janë të moshuar dhe kanë vështirësi në të folur për shkak të protezave dentare. Një burrë përpiqet megjithatë ta mësojë atë për ta ruajtur.
Bota e gjithë ka zbuluar Sfirinë në 1967, pas një aksidenti avioni që kishte ndodhur në rajon. Banorët e fshatit organizuan gjueti për të gjetur pilotin dhe, për të komunikuar mes tyre, ata çjerrnin. Çdo çjerrje përkon me një shkronjë të alfabetit dhe disa grupe krijojnë fraza të plota. Kjo gjuhë ka lejuar që kërkimet të përparojnë shpejt, në një kohë kur mjetet e komunikimit në terren ishin pothuajse inekzistente. Gazetarë nga agjenci të huaja që kishin ardhur për të mbuluar këtë aksident dëgjuan për herë të parë gjuhën e çjerrjes dhe folën për të.
Të praktikosh për të çjerrur
Panagiotis Tzanavaras ka lindur dhe është rritur në Antia, ku ka mësuar gjuhën e çjerrjes në moshën 12 vjeçare. Ai kujton me nostalgji vitet kur fshati i tij ishte plot jetë dhe banorët komunikonin mes tyre me çjerrje: « Deri sa shkuam në shkollën fillore, të gjithë fëmijët e fshatit kuptonin dhe flisnin Sfirinë ». Ai shpjegon se ky mënyrë komunikimi ishte përdorur veçanërisht nga blegtorët e rajonit që informonin banorët e tjerë, në anën tjetër të fshatit, për gjithçka që ndodhte. « Në atë kohë, nuk kishte telefona celularë dhe Sfiria ishte e vetmja mënyrë komunikimi për fshatarët e shpërndarë gjatë gjithë ditës mbi majat dhe pjerrësitë. Nëse dikush, për shembull, humbiste kafshën e tij, ai paralajmëronte të gjithë fshatin duke çjerrur dhe informacioni qarkullonte në disa fraksione sekondash nga një skaj i malit në tjetrin. Në rrethana të tjera, do të duheshin orë që njëri të informonte tjetrin në rast problemi. »
Sidoqoftë, të mësosh « Sfirinë » nuk është një detyrë e lehtë, pasi nuk ka teori dhe gjithçka që kërkohet është praktikë. « Vështirësia tjetër qëndron në faktin se të rinjtë kanë lënë Antian, kështu që ata nuk e dëgjojnë gjuhën siç e dëgjonim ne kur ishim fëmijë. Kam vënë re në kurset që jap, se kur u kërkoj nxënësve të më thonë një frazë duke çjerrur, ata kanë vështirësi. Ndërsa, kur e çjerr unë i pari, është shumë më e lehtë për ta ta riprodhojnë », thekson ai.
Të transmetosh gjuhën e tij
Panagiotis Tzanavaras tani jeton në Syros, kryeqyteti i Kikladeve. Atje, për 25 vjet, ai i kushtohet përhapjes dhe ruajtjes së Sfirisë. Përmes vizitave në shkolla në Greqi, ai përpiqet të njohë të rinjtë me sekretet e gjuhës së çjerrjes. Dhe rezultatet janë inkurajuese!
« Shumë fëmijë, por edhe të rritur janë të interesuar për të mësuar këtë gjuhë të veçantë. Sidomos fëmijët janë të gëzuar. Para pak kohësh, vizitova shkolla fillore në Athinë, Larisa dhe Syros. Nxënësit bënin pyetje shumë të rëndësishme në lidhje me gjuhën e çjerrjes dhe treguan dëshirë të madhe për ta mësuar. Kjo është shumë e rëndësishme, sepse kështu do të ruhet ».
Interesi i gjithë botës
Në vitet e fundit, media të huaja si BBC, France Télévision, kanali japonez Japan Voice, ndër të tjera, kanë shkuar në fshatin malor të Evias për të paraqitur historinë e gjuhës së çjerrjes dhe për të biseduar me disa banorët që kanë mbetur në rajon. Njëkohësisht, ekipe kërkimore greke dhe nga disa vende po vijnë në Antia për ta studiuar.
Nga ana e tij, për të bërë të njohur Sfirinë, Panagiotis Tzanavaras merr pjesë në konferenca ndërkombëtare mbi gjuhët e çjerrjes, të përdorura në të paktën 70 komunitete në të gjithë botën. Qëllimi i tij është gjithashtu të krijojë një qendër arkivash, studimesh dhe ruajtjeje të Sfirisë në zemrën e fshatit të tij të lindjes, në shkollën e Antias, e braktisur për shumë vite për shkak të mungesës së nxënësve në rajon.
« Do të bëj gjithçka që është në fuqinë time që kjo gjuhë të mos zhduket. Jam i sigurt se, nëse të rinjtë e rajonit e kuptojnë, gjuha e çjerrjes do të rilindë » shton ai. Në 2019, Sfiria u regjistrua në Regjistrin kombëtar të trashëgimisë kulturore të patëmetë, por ende nuk është njohur nga UNESCO. Një hap i parë megjithatë, që jep shpresë.
Foto e Parë: Panagiotis Tzanavaras i kushtohet përhapjes dhe ruajtjes së Sfirisë ©Panagiotis Tzanavaras