Ballë për ballë me ngushtimin progresiv të qendrave urbane nga trafiku automobilistik, disa territore bastisin në një alternativë që dukej se ishte lënë pas dore për argëtim ose përpjekje sportive: bicikleta. E mbështetur nga qytetarë të angazhuar, shoqata të strukturuara ose bashki me vullnet, disa qytete po ndërtuan sot një ide tjetër për lëvizjen e përditshme. E ngadaltë, përfshirëse, kolektive, kjo revolucion në dy rrota skicon një model të ri qyteti, më njerëzor.
Ky artikull, mbi mobilitetet e buta, është një përmbledhje e 4 artikujve të publikuar në 22-med, që mund të gjenden në 11 gjuhët e përdorura në faqen e internetit.
Annaba dëshiron të bëjë nga bicikleta një mënyrë jetese: nga Tarik Hafid - Algjeri
Bicikletat rikthejnë lidhjet në lagjet e Romës: Jessica Perra - Itali
Në Nantes, profesionistët kalojnë në bicikletë: Paola Da Silva - Francë
Banorët e Shkodrës pedalojnë drejt një të ardhmeje më të gjelbër: Rajmonda Basha - Shqipëri
Përgjithësisht, bicikleta po ripërcakton territoret urbane. Ajo nuk është më vetëm një mjet sportiv ose një argëtim të dielash. Ajo po bëhet një motor i transformimit social, ekonomik dhe mjedisor. Në Annaba, ajo bashkon brezat. Në Romë, ajo lidh margjinat. Në Nantes, ajo rishikon punën. Në Shkodër, ajo shëron qytetin. Një tur i vogël në një Europë që zbulon ose ribëhet me virtytet e “mbretëreshës së vogël”*.
Në Annaba, në verilindje të Algjerisë, ndotja dhe ngarkesa automobilistike nuk janë më fatalitete. Në vitin 2022, një grup i vogël pasionantësh themeloi Annaba Bike City, një shoqatë që militon për të bërë nga bicikleta një shtyllë të mobilitetit urban. Projekti duket i thjeshtë: t’i kthejë bicikletës shkëlqimin e saj në një qytet me potencial të lartë për të qarkulluar me bicikletë. Por pas evidencës, një revolucion i butë po përgatitet, ashtu si në shumë qytete të tjera. Larg modeleve të imponuara, aty po rishikohet lidhja mes hapësirës publike, shëndetit dhe mobilitetit.
Një qytet me bicikleta… në zhvillim
Annaba, qytet industrial dhe bregdetar, ka avantazhe të padiskutueshme për t’u transformuar: relievi i sheshtë, distancat modeste, pasuritë natyrore. Sipas Bilal Guerfi, president i shoqatës, “qyteti mund të bëhet një referencë si Kopenhaga ose Strasburgu”. Me një plan ambicioz për 492 km pista, që lidh liqenet dhe plazhet, shoqata synon si banorët ashtu edhe turistët. Dhe ideja po përparon: në dy bulevarde të mëdha, pistat e para për bicikleta janë në proces realizimi, të financuara nga bashkia dhe të dizajnuara me zyra studimi të specializuara.
Larg nga të qenit një klub sportiv, Annaba Bike City dëshiron të bëjë nga bicikleta një stil jetese. Shoqata ka pritur më shumë se 70 anëtarë gjatë vitit të parë, nga të cilët 70% janë mbi 35 vjeç. Dhe gratë nuk mbeten pas: ato janë shumicë në aktivitete, duke simbolizuar normalizimin e një hapësire që ka qenë për një kohë të gjatë mashkullore. Daljet e fundjavës janë bërë takime të pritura, të dukshme, pothuajse politike në një qytet ku, disa vite më parë, një grua me bicikletë ishte një përjashtim.
Në Romë, një unazë për të gjithë
Ndërsa Annaba fillon nga zero, Roma po riparon një qytet të fragmentuar. Grand Raccordo Anulare delle Bici (GRAB) është një unazë për bicikleta prej 50 km që është aktualisht në ndërtim. Ajo do të lidhë periferi me qendrën historike, duke kaluar përmes vendeve ikonike si Via Appia Antica ose Koloseu. Deri në vitin 2026, kryeqyteti italian shpreson të krijojë një aks të ri strukturues për mobilitetin urban të butë, i aftë për të lehtësuar flukset e trafikut duke rritur vlerën e trashëgimisë.
Por Roma nuk bastis vetëm në infrastrukturat e mëdha. Në lagje, projekte të vogla të “rikuperimit urban” si ai i Monte Ciocci po transformojnë hekurudhat e vjetra në pista për bicikleta. Këto rregullime hibride i japin jetë hapësirave të nënpërdorura. “Këto janë lidhje urbane thelbësore për nxënësit, familjet, banorët”, thekson Eugenio Patanè, zgjedhësi përgjegjës për mobilitetin. Një strategji e dyfishtë që dëshiron të rikthejë lidhjet me zonat periferike duke përmbushur nevojat lokale, të menjëhershme, konkrete.
Dhe efektet fillojnë të ndihen: sipas raportit Ekosistemet Urbane, Roma ka fituar 24 vende në renditjen e metropoleve të qëndrueshme. Kjo është pak në krahasim me sfidat, por shënon një dinamikë të re, të mbështetur nga një përdorim në rritje të mikromobilitetit. Afro 70% e italianëve tani kanë një bicikletë ose një skuter elektrik. Në Romë, janë shmangur më shumë se 500,000 udhëtime me makinë në vitin 2024.
Nantes, kryeqyteti i bicikletave profesionale
Në Nantes, revolucioni është ekonomik. Që nga viti 2013, shoqata Les Boîtes à Vélo bashkon artizanë, shpërndarës, restoratorë… të gjithë të kaluara në ciklo-mobilitet. Kredo e tyre: të punosh me bicikletë është jo vetëm e mundur, por shpesh më efektive. Romain Allais, një ish-pumpë e rikthyer, tregon: “Është shumë më e lëvizshme, sidomos në qendër të qytetit. Dhe imazhi i markës përfiton nga kjo.”
Përtej rrjetit, shoqata ofron trajnim, mbështetje dhe ndihma për krijim. Programi Ma Cycloentreprise, i lançuar në vitin 2019, ka lejuar dhjetëra të pavarur të testojnë projektin e tyre profesional me bicikletë. Lëvizja po merr përmasa: trembëdhjetë degë tani janë aktive në Francë, ndonëse disa rajone ende mbeten të hezituara. Por për anëtarët, dinamika kolektive lejon të tejkalohen pengesat teknike ose logjistike. Aperitivet mujore, këshillat e ndara, punëtori praktike… gjithçka është e mirë për të normalizuar një tjetër mënyrë të punuarit, që nuk ka më asgjë anekdotike.
Profesione të përfshira janë të ndryshme, ndonjëherë të papritura: DJ, luthierë, riparues bicikletash… Të gjithë dëshmojnë për aftësinë e adaptimit të kësaj forme mobiliteti. Dhe pas aspektit praktik, luhet gjithashtu një vullnet për të militon, për të përfaqësuar një model tjetër profesional, më autonom, më të shpejtë, më të qëndrueshëm.
Shkodër, kryeqyteti historik i bicikletës
Në Shqipëri, qyteti i Shkodrës nuk ka pritur modën ekologjike për të adoptuar bicikletën. Afro 30% e banorëve lëvizin tashmë me bicikletë, një statistikë e jashtëzakonshme në nivel evropian. Në këtë qytet të mesëm, kultura e bicikletës është e vjetër. Orges Permargjeta kujton këta tifozë futbolli që kalonin vendin me bicikletë për të ndjekur ekipin e tyre. “Shkodra nuk është mjaft e madhe për makinat. Bicikleta është logjike këtu,” e përmbledh ai.
Bashkia bastis në këtë traditë për të përmirësuar cilësinë e jetës dhe për të forcuar tërheqjen e saj turistike. Pista janë në proces rregullimi dhe shërbimet e qirasë po lulëzojnë. Ndikimi është real: ndotja atmosferike po bie, qendra e qytetit po rikthehet në jetë, dhe qyteti po bëhet një referencë e gjelbër në Shqipëri. Për një vend ku makina mbetet mbretëreshë, shembulli i Shkodrës tregon se një rrugë tjetër është e mundur.
Bashkia organizoi që në vitin 2012 një kongres ndërkombëtar mbi mobilitetin e qëndrueshëm, që parashikonte ambiciet aktuale. Që atëherë, investimet vazhdojnë dhe bicikleta po imponon si një instrument konkret të kalimit ekologjik. Qyteti ka vetëm një metër katror hapësirash të gjelbra për banor, por kompenson duke ofruar një akses të butë në shkallën e territorit të tij.
Një tregim i ri për qytetin
Por që këto revolucione lokale të bëhen të qëndrueshme, duhet një angazhim politik i fortë, infrastrukturë të përshtatshme dhe imagjinare të rinovuara. Këto qytete nuk kanë thjesht ndërtuar pista. Ato kanë ndryshuar mënyrën se si mendohet qyteti. Dhe kjo, është gjithçka përveçse e dorës së dytë.
Pra, të gjitha tregojnë, secila në mënyrën e saj, se kalimi nuk kalon gjithmonë përmes ndërprerjeve spektakolare. Ndonjëherë, ai luhet në një goditje pedale.
*Kjo shprehje daton që në shekullin XIX dhe ka origjinën në historinë e Holandës, në kohën e mbretërimit të Wilhemine. Në vitin 1890, pas Guillaume III, mbretëresha, e moshës vetëm 10 vjeç, është në krye të Shtetit holandez. Disa vite më vonë, Shtypi francez në vizitë, theksoi zakonin e çuditshëm që kishte mbretëresha për të lëvizur me bicikletë në mbretërinë. Kështu, shprehja “mbretëresha e vogël me bicikletë” u rikuperua nga shumë gazeta franceze dhe shprehja “mbretëresha e vogël” u miratua nga e gjithë popullsia për të përshkruar bicikletën.
Foto e Parë: Përgjithësisht, bicikleta po ripërcakton territoret. Ajo nuk është më vetëm një mjet sportiv ose një argëtim të dielash © 22-med
Indeksimi: Biblioteka e dijes mesdhetare
Qytete me bicikleta, qytete të ardhme