Sfax, « kryeqyteti i Jugut » ka njohur, që nga vitet 1980, një rënie të vazhdueshme, shkaku i së cilës është i shumëfishtë: globalizimi, ikja e elitave ekonomike dhe kulturore në Kryeqytet ose jashtë vendit, kalimi në një ekonomi shërbimi… por një nga shkaktarët kryesorë është përkeqësimi i cilësisë së jetës për shkak të ndotjes industriale -sidomos kimike- megjithëse mobilizimi qytetar ka nisur që nga viti 1980 dhe sidomos pas revolucionit të vitit 2011.
Sociolog dhe aktivist ekologjik sfaxian, Fethi Rekik analizon këtë rast shembullor me perspektivën e shkencëtarit dhe dëshmon për këtë luftë të vështirë me angazhimin e qytetarit, në një dialog me Bernard Mossé, historian, përgjegjës për Kërkimin, Edukimin dhe Trajnimin e shoqatës NEEDE Mesdhe.
# 4 Rikuperimi i hapësirës industriale
Bernard Mossé : cilat janë pengesat për këtë projekt të rikonstruksionit të vendit të ndotur nga grupi industrial kimik i SIAPE në Sfax ?
Fethi Rekik : Kushton shumë ! Prandaj ideja e investimit privat, jo vetëm kombëtar, por e hapur për investitorët e huaj.
Do të duhet të hapemi në çdo rast. Kjo shkon në përputhje me strategjinë që është vendosur nga bashkia : të transformojmë Sfaxin në një metropol të hapur ndaj botës. Aq më tepër që shteti nuk ka para për këtë. Për më tepër, ka dhjetë projekte që nuk janë realizuar kurrë : flasim për 20 ose 25 vjet për një qytet sportiv, kemi folur për një stadium, një stadium të madh. Çdo herë, kjo është miratuar nga ministria…, por asgjë nuk realizohet. Ka projektin e metrosë. Ka gjithashtu projektin Taparura për zhvillimin e bregut të detit…
Pse të mos mendojmë për investitorë të huaj për të financuar këtë lloj projektesh? Dhe kjo do të gjenerojë aktivitet. Pra, kjo është ideja : të transformojmë vendin e SIAPE në një ekonomi të pastër. Aq më tepër që ne tashmë kemi një nga dy universitetet e mëdha të vendit.
Bernard Mossé : Ajo që mund të pengojë është menaxhimi teknik dhe buxhetor i pastrimit të vendit.
Fethi Rekik : Jo. Si e bënë ata për të krijuar projektet e Liqenit 1 dhe 2 në Tunis ? Ishte një kapital saudit dhe i vendeve të tjera gjithashtu! Pse të mos e bëjmë në Sfax? Ata e shitën me minimumin e metrit katror. Pra, pse të mos e bëjmë këtu? Pra, gjithmonë është ky lloj krahasimi. Pse pranojnë ta bëjnë për kryeqytetin dhe e refuzojnë në Sfax ? Kjo është ideja. Ndoshta duhet ta ndajmë me tre në krahasim me projektin tunizian, nuk është e konsiderueshme për një projekt të kësaj dimensioni, me një kredi të vendosur në kuadër të një bashkëpunimi ndërkombëtar.
Bernard Mossé : Po, por investitorët ndoshta janë penguar nga fakti që është një vend i ndotur.
Fethi Rekik : Po, së pari, duhet ta pastroni. Sigurisht. Ne kemi teknikat për këtë. Problemi nuk është teknik. Së pari, është një problem qeverisjeje dhe vullneti politik.
Bernard Mossé : Ti ke shpjeguar se shoqëria civile e ka marrë në dorë këtë çështje. A është ajo restrukturuar rreth kësaj çështjeje ?
Fethi Rekik : Pas vitit 2011, nuk është më APNES aktori kryesor, siç të thashë. Edhe nëse anëtarët e saj janë ende aktivë, ka shumë shoqata të rinjsh që kanë marrë përsipër si shoqata « Sfax la Belle » që organizon rregullisht seminare. Një shoqatë tjetër gjithashtu është shumë aktive : «Mbyllim SIAPE ». Ajo përbëhet nga aktivistë, por gjithashtu nga akademikë dhe madje nga kompani si « Shtëpia e Ekspertizës », me një përgjegjës që ka kontribuar në rinovimin e lëvizjes.
Pastaj, së fundmi, po asistojmë në rikuperimin e një nga vendeve simbolike të sfaxianëve të viteve 1960 : sheshi i Kazinosë. Në kohën koloniale, në vitet 1950, kishte një kazino, një klub noti… ata mbi 60 vjeç e mbajnë mend. Dhe ata e kanë rikuperuar. Unë kam marrë pjesë personalisht në këtë rikuperim me shoqatën « Kazino » e cila ka një nga drejtuesit si koleg të universitetit. Problemi është se kjo hapësirë shtrihet mbi disa qindra metra në breg të detit. Në jug, ka portin tregtar : kjo është një kufi që mund ta pranojmë. Por nga ana tjetër, ka një kufi tjetër të imponuar dukshëm nga qeveria : ne kemi dhënë lejen për një kompani të vendoset atje dhe kështu kemi kufizuar shtrirjen e plazhit në rreth 600 ose 700 metra. Dhe kompania tani është vendosur.
Bernard Mossé : cila është kjo kompani ? A është ajo ndotëse gjithashtu ?
Fethi Rekik : Pavarësisht ndotjes, pyetja është pse ta vendosim atje, në qendër të qytetit, në vendin ku qytetarët kërkojnë rehabilitimin e vendit, një vend simbolik të qytetit. Kjo është pyetja.
Pra, shoqëria civile kërkon zgjerimin e plazhit dhe të drejtën e sfaxianëve për një plazh pasi pjesa tjetër e bregut është e ndotur. Dhe ne nuk kuptojmë pse qeveria ka dhënë një leje të tillë për këtë vend… ! Por shoqata është aktive dhe efektive : ka restorante, karrige për të u ulur në breg të detit… Dhe njerëzit frekuentojnë këtë plazh. Është njëfarë rikuperimi i kësaj hapësire nga shoqëria civile.
Biografitë
Fethi Rekik është profesor (HDR) i Arsimit të Lartë dhe Kërkimit Shkencor dhe drejtor i laboratorit të kërkimit ‘Shteti, Kultura dhe Ndryshimet e Shoqërisë’ në fakultetin e Letërsisë dhe Shkencave Humane në Sfax, Tunizi. Ai është gjithashtu aktivist ekologjik në qytetin e tij Sfax që nga vitet 2000.
Bernard Mossé Historian, përgjegjës për Kërkimin, Edukimin, Trajnimin e shoqatës NEEDE Mesdhe. Anëtar i Këshillit Shkencor të Fondacionit të Kampit të Mijëra – Kujtesa dhe Edukimi për të cilin ai ka qenë përgjegjës shkencor dhe koordinatori i Katedrës UNESCO « Edukimi për qytetarinë, shkencat e njeriut dhe konvergjencën e kujtesave » (Universiteti Aix-Marseille / Kampi i Mijëra).
Bibliografia :
Salem DAHECH dhe Fethi REKIK, « Trafiku rrugor dhe ndotja akustike në Sfax (Tunizia jugore): studim pluridisiplinar ». Revista Ndotja Atmosferike, nr.3, 2012.
Amor BELHEDI, « Diferencat rajonale në Tunizi. Sfida dhe çështje », fq.7-62 në Konferencat e Beit al-Hikma, 2019, 2017-2018, 194 fq + 112 fq në arabisht. Kol. Konferencat, nr. V.
Ali BENNASR, « Sfax: nga qyteti rajonal në projektin e metropolit ». Qendra e botimeve universitare. Globalizimi dhe ndryshimi urban, fq.79-95, 2010.
Fethi REKIK, « Mjedisi dhe Zhvillimi i Qëndrueshëm mes globalit dhe lokalit, rasti i ishujve Kneïss », Revista CERES, nr. 132, 2006
Taoufik MEGHDICHE, « raportet e Sfaxit me Jugun Tunizian: disa elemente reflektimi », Revista e Kërkimeve universitare, nr.8, 2010, fq. 41-61.
Nga kjo bisedë, IA ka gjeneruar një fluks ilustruese. Stefan Muntaner e ka ushqyer atë me të dhënat redaktoriale dhe ka udhëhequr dimensionin estetik. Çdo ilustruese bëhet kështu një vepër arti unike përmes një NFT.