Παρατεταμένες ξηρασίες, επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές, καταστροφικές ασθένειες: τα μεσογειακά δάση κλονίζονται, απειλούμενα στον ζωτικό τους ρόλο για τη βιοποικιλότητα και τις ανθρώπινες κοινωνίες. Ωστόσο, μακριά από το να υποκύψουν στον μοιρολατρισμό, οι πρωτοβουλίες πολλαπλασιάζονται. Στην Αλγερία, στον Λίβανο, στην Ιταλία ή στη Γαλλία, ερευνητές, ιδρύματα και τοπικές κοινότητες εφευρίσκουν απαντήσεις. Αναδάσωση, διαφοροποίηση, πρόβλεψη: τόσες πολλές κινήσεις που καθιστούν εφικτό ένα κοινό (και σκιερό) μέλλον.
Αυτό το άρθρο είναι μια σύνοψη 5 άρθρων αφιερωμένων στη διάσωση των δασών της Μεσογείου και δημοσιευμένων στο 22-med, που μπορείτε να βρείτε στις 11 γλώσσες που χρησιμοποιούνται στον ιστότοπο. Από τη Δευτέρα, θα βρείτε πρωτοποριακά θέματα που θα καλυφθούν από τους δημοσιογράφους και τους ανταποκριτές μας.
Οι λύσεις της 8ης Μεσογειακής Δασικής Εβδομάδας : Jorge Dobner & Cristina Grao - Ισπανία
Μια πετρελαϊκή εταιρεία δεσμεύεται να φυτέψει 423 εκατομμύρια δέντρα : Tarik Hafid - Αλγερία
Η υποβοηθούμενη μετανάστευση: όταν τα δάση φεύγουν από την κλιματική αλλαγή : Edward Sfeir - Λίβανος
Οι Πούλιες στην πρώτη γραμμή κατά της πανούκλας της ελιάς : Valentina Saini - Ιταλία
Δέντρα από τον νότο για αποτελεσματική αναδάσωση του βορρά : Paola Da Silva - Γαλλία
Τα μεσογειακά δάση φέρουν την αποτύπωση χιλιάδων ετών συνύπαρξης με τον άνθρωπο. Αλλά σήμερα, αντιμετωπίζουν μια χωρίς προηγούμενο κρίση, που χαρακτηρίζεται από την κλιματική αλλαγή και την ελάττωση των πόρων. Στη Βαρκελώνη, τον Νοέμβριο του 2024, η 8η Μεσογειακή Δασική Εβδομάδα σκιαγράφησε έναν ορίζοντα: να συνδυάσει παραδοσιακές γνώσεις, επιστημονική καινοτομία και διεθνή συνεργασία για να σώσει αυτή την πολύτιμη κληρονομιά.
Στην Αλγερία, 423 εκατομμύρια δέντρα για έναν αποανθρακοποιημένο ορίζοντα
Σε μια χώρα όπου το 75% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από τον ενεργειακό τομέα, η ανακοίνωση αυτή έχει σημασία. Η Sonatrach, εθνική εταιρεία υδρογονανθράκων, έχει ξεκινήσει ένα εκτενές πρόγραμμα αποκατάστασης των δασικών τοπίων. Στόχος: να φυτευτούν 423 εκατομμύρια δέντρα μέχρι το 2033, δηλαδή 520.000 εκτάρια αναδασωμένα. Η επένδυση – ένα δισεκατομμύριο δολάρια (910 εκατομμύρια ευρώ) – στοχεύει τόσο στη δέσμευση του άνθρακα όσο και στην αποκατάσταση των δασών που έχουν υποστεί ζημιές από τις πυρκαγιές.
Πέρα από την συμβολική κίνηση, το σχέδιο περιλαμβάνει την αγροδασοκομία: ελιές, χαρουπιές ή φιστικιές θα εμπλουτίσουν τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, σε παραχωρήσεις 40 ετών. Για τους ειδικούς, το στοίχημα είναι διπλό: να ενισχύσουν το “πράσινο φράγμα” που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 κατά της προόδου της ερήμου και να δημιουργήσουν μια τοπική δυναμική όπου οι κάτοικοι γίνονται πρωταγωνιστές της αναδάσωσης.
Το δάσος του Λιβάνου σε κίνηση
Στον Λίβανο, το δάσος μετακινείται για να επιβιώσει. Αντιμέτωποι με παρατεταμένες ξηρασίες και την απώλεια εκατοντάδων εκταρίων, η υποβοηθούμενη μετανάστευση εμφανίζεται ως στρατηγική του μέλλοντος. Συνίσταται στη μετακίνηση ορισμένων ειδών σε περιοχές όπου το κλίμα του αύριο θα τους είναι πιο ευνοϊκό.
Η ΜΚΟ Jouzour Loubnan πειραματίζεται με αυτή τη μέθοδο στις πλαγιές του Όρους Λιβάνου: κέδροι, πεύκα και κυπαρίσσια φυτεύονται προ anticipating την κλιματική εξέλιξη, ενισχυμένα από τη χρήση μυκορριζικών μανιταριών που αυξάνουν την επιβίωσή τους. Το στοίχημα είναι τολμηρό, καθώς τα λιβανέζικα δάση είναι ένα συμπυκνωμένο δείγμα μεσογειακής βιοποικιλότητας. Επικεντρωμένη στην επιστήμη και τη συμμετοχή των κοινοτήτων, η υποβοηθούμενη μετανάστευση θα μπορούσε να γίνει ένα εξαγώγιμο μοντέλο, αν και παραμένει δαπανηρή και απαιτητική σε παρακολούθηση.
Οι Πούλιες απέναντι στην "πανούκλα των ελιών"
Στη φτέρνα της ιταλικής μπότας, 21 εκατομμύρια ελιές έχουν ήδη υποκύψει στη xylella fastidiosa. Για το τοπίο και την οικονομία των Πούλιων, είναι μια οικολογική και πολιτιστική καταστροφή. Ωστόσο, η αντίσταση οργανώνεται. Αγρότες όπως ο Giovanni Melcarne συνεργάζονται με το CNR του Μπάρι για την ανάπτυξη νέων ποικιλιών που είναι ικανές να αντέχουν τόσο στη βακτηρία όσο και στην υδατική πίεση.
Τέσσερις υποσχόμενοι καλλιεργητές (φυτά που προκύπτουν από επιλογή, μετάλλαξη ή διασταύρωση) έχουν ήδη εμφανιστεί, προσφέροντας μια ακτίνα ελπίδας στους ελαιοπαραγωγούς. Στην πεδιάδα των χιλιόχρονων ελιών, οι εμβολιασμοί σε αιωνόβια δέντρα προσπαθούν να σώσουν κορμούς που είναι πολλές φορές εκατοντάδων ετών. Και αν η περιοχή έχει γίνει σύμβολο της απειλής, θα μπορούσε επίσης να γίνει το πρότυπο μιας ανθεκτικής ελαιοκαλλιέργειας για ολόκληρη τη Μεσόγειο.
Στη Γαλλία, φυτώρια σπόρων για το μέλλον
Στη Λοάρη-Ατλαντίκ, στη μέση των αμπελώνων, υψώνεται ένα φυτώριο διαφορετικό από τα άλλα. Εδώ, το Εθνικό Γραφείο Δασών έχει φυτέψει 1.640 θαλάσσια πεύκα που προέρχονται από τον νότο της Γαλλίας. Ο ρόλος τους: να παράγουν σπόρους ικανούς να αναδασώσουν τα δάση του βορρά, που απειλούνται από την ξηρασία. Στο τέλος, αυτά τα “φυτώρια σπόρων” θα παρέχουν γενετικό υλικό πιο προσαρμοσμένο στα μελλοντικά κλίματα.
“Δουλεύουμε για τα εγγόνια μας”, εξηγεί ο Jean-Christophe Helleisen, μηχανικός στο ONF. Άλλες ποικιλίες θα ακολουθήσουν, όπως οι βελανιδιές με χνούδι ή οι βελανιδιές των Καναρίων, επιλεγμένες για την αντοχή τους στη φωτιά και την ξηρασία. Το χρονοδιάγραμμα είναι μακροπρόθεσμο – μερικές φορές 40 έως 50 χρόνια πριν από τις πρώτες συγκομιδές – αλλά η φιλοδοξία είναι σαφής: να προβλέψουμε τα δάση του 2075 αντί να υποστούμε την εξαφάνισή τους.
Ένα κοινό και διασυνδεδεμένο μέλλον
Από τη Βαρκελώνη μέχρι την ύπαιθρο, μια διαπίστωση επιβάλλεται: η επιβίωση των μεσογειακών δασών εξαρτάται από εφευρετικές λύσεις, συχνά τοπικές αλλά καλούμενες να διασυνδεθούν. Διαφοροποίηση των ειδών, αποκατάσταση τοπίων, μετακίνηση ειδών, δημιουργία αποθεμάτων σπόρων: τόσες στρατηγικές που συμπληρώνουν η μία την άλλη.
Η Μεσογειακή Δασική Εβδομάδα υπενθύμισε ότι μόνο μια διεθνής συνεργασία θα μπορέσει να τους δώσει την απαραίτητη κλίμακα. Όπως τονίζει η επιστήμονας Magda Bou Dagher: «Οι προληπτικές περιβαλλοντικές στρατηγικές είναι απαραίτητες για να αποφευχθούν μη αναστρέψιμες ζημιές». Οι εμπειρίες που πραγματοποιούνται στην Αλγερία, στον Λίβανο, στην Ιταλία ή στη Γαλλία δείχνουν ότι το δάσος, μακριά από το να είναι στατικό, ήδη επαναστατεί. Αρκεί να του δοθεί ο χρόνος, τα μέσα και η συμμαχία των κοινωνιών για να μεγαλώσει ξανά.
Φωτογραφία Κάλυψης: Τα μεσογειακά δάση φέρουν την αποτύπωση χιλιάδων ετών συνύπαρξης με τον άνθρωπο © 22-med