Στη Γαλλία, 200 φάρμες κατά μέσο όρο εξαφανίζονται κάθε εβδομάδα. Για να καταπολεμήσει αυτό το φαινόμενο, η Terres de liens, που γιόρτασε τα 20 χρόνια της το 2023, διασφαλίζει αγροτικές εκτάσεις χάρη στην αποταμίευση των πολιτών. Η ένωση έχει ήδη μπορέσει να σώσει 378 φάρμες από την ίδρυσή της. Δηλαδή 800 αγρότες που έχουν μπορέσει να εγκατασταθούν μόνιμα. Αγρότες, που είναι δεσμευμένοι σε μια βιολογική, τοπική και ανθρωποκεντρική γεωργία.
Με χώματα στα χέρια και κουρασμένα χαρακτηριστικά, ο Franck Sillam αφιερώνει σχεδόν 70 ώρες την εβδομάδα στη Φάρμα des Roselières, τέσσερα στρέμματα στην Προβηγκία. « Να είσαι παραγωγός λαχανικών δεν είναι δουλειά, είναι ζωή », ομολογεί, ενώ διανέμει τα λαχανικά του για να τα διαθέσει σε κοντινές αγορές.
Διατηρεί αγροτικές εκτάσεις σε περιαστική περιοχή, προστατεύει τη βιοποικιλότητα και δημιουργεί θέσεις εργασίας: το επάγγελμά του έχει λοιπόν νόημα. Επιπλέον, επιτρέπει στους πολίτες να έχουν πρόσβαση σε τοπικά και ποιοτικά τρόφιμα. « Με 1,5 στρέμματα, τρέφω περισσότερες από 200 οικογένειες την εβδομάδα », εξηγεί περήφανα . Αν όλοι παρήγαγαν σύμφωνα με το μοντέλο μας, θα μπορούσαμε να τροφοδοτήσουμε σε μεγάλο βαθμό τον πληθυσμό ».
Από την Επιδημιολογία στη γη
Η Φάρμα des Roselières βρίσκεται σε περιαστική περιοχή, στην Aubagne, μια πόλη σχεδόν 48 000 κατοίκων. Ένα μέρος των εκτάσεων βρίσκεται στα όρια μιας βιομηχανικής ζώνης όπου μεγάλες αλυσίδες προσπαθούν να επεκταθούν. Χωρίς την Terre de Liens, οι αγροτικές εκτάσεις δεν θα είχαν ποτέ διατηρηθεί. Ποτέ ο Franck Sillam δεν θα είχε μπορέσει να εγκατασταθεί το 2017.
Ο πρώην επιδημιολόγος μόλις έχει ολοκληρώσει την αλλαγή του επαγγελματικού του προσανατολισμού. Εντοπίζει τρεις εκτάσεις. Η πρώτη, μια εγκαταλελειμμένη περιοχή, ανήκει σε μια αλυσίδα υπεραγοράς που δεν έχει λάβει άδεια για επέκταση. Η Μητρόπολη έχει την ιδιοκτησία της δεύτερης ενώ η τρίτη ανήκει σε ένα ιδιώτη, ο οποίος την προσφέρει σε αρκετά υψηλή τιμή. « 85 000 ευρώ για 4 960 τ.μ., πολύ ακριβό! Κανονικά, είναι 10 000 ευρώ η τιμή του στρέμματος στην Aubagne και είναι ήδη ακριβό! »
Περιοχές υπό πίεση γης
Εδώ πράγματι, οι αγροτικές εκτάσεις γνωρίζουν μεγάλη πίεση γης που ανεβάζει τις τιμές και καθιστά δύσκολη την εγκατάσταση αγροτών. Ο Franck Sillam θα μπορούσε να αρκεστεί στις δύο πρώτες εκτάσεις. Αλλά επιθυμεί να παράγει σχεδόν 60 διαφορετικά λαχανικά μέσα στη χρονιά, σε εναλλαγή. Για να μην φτωχύνουν τα εδάφη και να αποφευχθεί η εγκατάσταση παρασίτων, χρειάζεται να διπλασιάσει την επιφάνειά του. Έτσι, η γη του μπορεί να ξεκουράζεται μεταξύ δύο εναλλαγών.
Ο νεοαγρότης γνώριζε την κίνηση Terre de Liens. Ήταν μάλιστα μέρος των δωρητών όταν ήταν ακόμα επιδημιολόγος στη Μασσαλία, υποστηρίζοντας ότι « όλοι είμαστε υπεύθυνοι για την εξαφάνιση των αγροτικών εκτάσεων ».
Η συνάντηση έγινε πραγματικά κατά τη διάρκεια μιας προβολής της ταινίας «Faim de Terre», μιας τοπικής έρευνας σχετικά με την τεχνητή μετατροπή των εδαφών και, μαζί της, την εξαφάνιση των εκτάσεων – ισοδύναμη με την πόλη της Μασσαλίας κάθε τρία χρόνια. Οι αγροτικές εκτάσεις σταδιακά καταλαμβάνονται για να χτιστούν σπίτια. Έτσι, δρόμοι, πάρκινγκ, εμπορικές ζώνες… Στο τέλος της προβολής, εξηγεί το πρόβλημα της αγοράς των εκτάσεων. Η Terre de Liens αποφασίζει τότε να αγοράσει, μέσω της εταιρείας της, τα 4 960 τ.μ. για να τα ενοικιάσει στον Franck, « περίπου 600 ευρώ το χρόνο ». Με τις τρεις εκτάσεις, έτσι σχηματίζει μια φάρμα δύο στρεμμάτων πλούσια σε θρεπτικά συστατικά.
Η αποταμίευση των πολιτών
Το Κτήμα των Αρονιων είναι μία από τις 378 αγροικίες που αγοράστηκαν και υποστηρίχθηκαν από τη Terre de Liens σε όλη τη Γαλλία. Η εταιρεία απέκτησε αυτές τις εκτάσεις με το κεφάλαιο που συγκεντρώθηκε από την εταιρεία (125 εκατομμύρια ευρώ σήμερα). Αυτή η αλληλέγγυα επένδυση, με 13.000 επενδυτές, είναι ανοιχτή σε κάθε πολίτη που επιθυμεί να επενδύσει την επιταγή του σε ένα έργο με υψηλή κοινωνική και περιβαλλοντική αξία. Το ελάχιστο; "Η αξία μιας μετοχής στα 104 ευρώ", επισημαίνει ο Joël Guitard, συν-πρόεδρος της Terre de Liens PACA.
Για αυτόν τον εθελοντή, χημικό στη σύνταξη και « πολίτη που έχει επηρεαστεί από την πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί », η εμπλοκή των πολιτών στην προστασία των αγροτικών εκτάσεων αποτελεί μια πραγματική καινοτομία. « Παλαιότερα, αυτό ήταν αποκλειστικά ευθύνη των αγροτών ».
Οι 378 φάρμες της Terre de Liens ανταποκρίνονται στη χάρτα: μια αγροτική δραστηριότητα σε ανθρώπινη κλίμακα, που διεξάγεται σε βιολογική και τοπική γεωργία. Η ένωση επιθυμεί να « δημιουργήσει έναν δεσμό με τη γη, αλλά και μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή », επισημαίνει ο υπεύθυνος. Ο Franck Sillam, για παράδειγμα, διανέμει τα λαχανικά του απευθείας στη φάρμα, στη αγορά της Μασσαλίας και σε δύο AMAP (Σύλλογοι για τη διατήρηση της γεωργίας). Αυτός ο ανθρωπιστής προσφέρει επίσης προϊόντα σε αλληλέγγυες παντοπωλεία.
Η σύμβασή του, όπως και όλες οι συμβάσεις της Terre de Liens, είναι μια « αγροτική περιβαλλοντική μίσθωση ». Επιτρέπει στον αγρότη να απολαμβάνει τις εκτάσεις χωρίς περιορισμό χρόνου, με την προϋπόθεση ότι θα απελευθερώσει τη φάρμα όταν τερματίσει τη γεωργική του δραστηριότητα ή σε περίπτωση μη τήρησης των όρων της μίσθωσης. Από την πλευρά του, μπορεί να την καταγγείλει οποιαδήποτε στιγμή. Χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ισορροπία της εταιρείας, καθώς πάντα βρίσκει έναν διάδοχο. « Έχουμε μάλιστα περισσότερες αιτήσεις από ό,τι εκτάσεις », επισημαίνει ο Joël Guitard.
Μια αυστηρή επιλογή υποψηφίων
Το προφίλ των αγροτών της Terre de Liens είναι κυρίως αυτό του Franck Sillam: φορείς έργων που δεν προέρχονται από τον αγροτικό κόσμο, για το 60% των υποψηφίων εγκατάστασης. « Θέλουν να εργαστούν τη γη, έχουν τις ικανότητες, αλλά δεν διαθέτουν κεφάλαιο ».
Επιπλέον, οι μισές αιτήσεις δεν γίνονται δεκτές. « Αυτοί οι άνθρωποι έχουν επιθυμία, αλλά δεν έχουν συνείδηση των δυσκολιών που συνεπάγεται το επάγγελμα. Το σχέδιο τους είναι φανταστικό ». Υπάρχει στη συνέχεια μια δεύτερη επιλογή και μια ατομική συνέντευξη. Αυτά τα βήματα είναι σημαντικά « γιατί είναι τα χρήματα του αποταμιευτή και η ιδέα δεν είναι να στείλουμε τους υποψηφίους σε αδιέξοδο ». Πράγματι, η ένωση έχει λίγες αποτυχίες, « τις μετράμε στα δάχτυλα του ενός χεριού ».
Υποστήριξη των αγροτών σε δυσκολία
Συμβαίνει να ζητούν βοήθεια από την ένωση αγρότες που είναι ήδη εγκατεστημένοι. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, με έναν ενοικιαστή παραγωγό λαχανικών του οποίου ο ιδιοκτήτης πωλούσε τις εκτάσεις. « Εμείς γίναμε αγοραστές, ενισχύοντας τον ήδη εγκατεστημένο αγρότη », αναλύει ο Joël Guitard. Το ίδιο και με έναν παραγωγό φρούτων που αντιμετώπιζε προβλήματα ρευστότητας « Του αγοράσαμε το μισό της ιδιοκτησίας του ».
Τέλος, η ένωση επιτρέπει τη δημιουργία δεσμών μεταξύ των αγροτών, που συχνά είναι απομονωμένοι. Δίνει το παράδειγμα του Franck Sillam που μοιράζεται « τις πολλές έρευνές του » με τρεις γειτονικές φάρμες. Έχει αναπτύξει ένα βιοκλιματικό θερμοκήπιο που αποθηκεύει τη θερμότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας και την απελευθερώνει τη νύχτα, χωρίς θέρμανση ή ηλιακούς συλλέκτες.
Η Φάρμα des Roselières, εκτός από το να θρέφει τα εδάφη και τους ανθρώπους, επιτρέπει στον αγρότη της να ζει αξιοπρεπώς. Και χωρίς επιδοτήσεις. Η παραγωγικότητά του είναι τέτοια που ο Franck Sillam μπόρεσε να αγοράσει, τρία χιλιόμετρα πιο μακριά, δύο στρέμματα από έναν ιδιώτη. Έτσι, διπλασίασε την επιφάνειά του. Και προσέλαβε δύο υπαλλήλους.
Αυτό το άρθρο εντάσσεται σε μια τριλογία σχετικά με τη θεματολογία της αγροτικής ερήμωσης:
Οι μαθητές, αντίδοτο στην αγροτική ερήμωση
Η ΜΚΟ Amal Biladi θέλει να αναδείξει τα χωριά του αγροτικού κόσμου
Φωτογραφία Κάλυψης: Ο Franck Sillam επιθυμεί να παράγει σχεδόν 60 διαφορετικά λαχανικά μέσα στη χρονιά σε εναλλαγή ©Terre de Liens