Η μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) που κατά το παρελθόν ήταν εξαπλωμένη σε όλες τις ακτές της Μεσογείου, σήμερα θεωρείται το πιο απειλούμενο είδος στην Ευρώπη. Η μείωση των ψαριών που αποτελούν την τροφή της, τα δίχτυα των ψαράδων όπου μπλέκεται και τραυματίζεται θανάσιμα, η τουριστική ανάπτυξη και η ρύπανση των θαλασσών αποτελούν τους κύριους λόγους για την εξέλιξη αυτή. Σημαντικό βήμα για την προστασία του είδους και των βιοτόπων της αποτέλεσε η ανακήρυξη της περιοχής των Βορείων Σποράδων (σύμπλεγμα νησιών του Αιγαίου πελάγους) σε προστατευόμενη και η ίδρυση του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων με έκταση περίπου 2.220 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου αποτελεί την μεγαλύτερη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή μεικτής έκτασης (που περιλαμβάνει, δηλαδή, θάλασσα και ξηρά) στη Μεσόγειο και στοχεύει στην προστασία του απειλούμενου με εξαφάνιση είδους
Ο σημερινός πληθυσμός της μεσογειακής φώκιας στο Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου υπολογίζεται σε 60 άτομα. Ο μέσος αριθμός γεννήσεων είναι τα εννιά άτομα ετησίως, αριθμός που σύμφωνα με τους ειδικούς είναι επαρκής για την διατήρηση του είδους.
«Το Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου αποτελεί το κατάλληλο οικοσύστημα για την διατήρηση της μεσογειακής φώκιας. Εκεί οι φώκιες μπορούν να φωλιάσουν, να τραφούν και να αναπαραχθούν διότι υπάρχουν πολλά θαλάσσια σπήλαια που αποτελούν γι’ αυτές το κατάλληλο ενδιαίτημα», , δηλώνει ο Ιωάννης Δ. Μητσόπουλος, Γενικός Διευθυντής του Οργανισμού για το Περιβάλλον και την Κλιματική Αλλαγή (OPECAC) που διαχειρίζεται το Θαλάσσιο Πάρκο.
Πρόγραμμα προστασίας ειδών
Για την προστασία της μεσογειακής φώκιας σε κάποιες περιοχές του Θαλάσσιου Πάρκου έχει θεσπιστεί ελεγχόμενη απαγόρευση αλιείας, γεγονός που αύξησε σημαντικά τα αποθέματα ψαριών που αποτελούν την τροφή της.
Επιπλέον, οι λιγοστοί ψαράδες στις περιοχές του Πάρκου που δεν είναι απαγορευμένη η αλιεία, είναι υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούν ειδικά δίχτυα που δεν τραυματίζουν την φώκια. «Αυτό το κάνουμε αφενός για να προστατεύσουμε την φώκια από τον τραυματισμό και ενίοτε το θάνατο και αφετέρου για να μειώσουμε τον κίνδυνο καταστροφής των διχτυών. Κάποιες φορές οι φώκιες προκαλούν ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία των ψαράδων κι αυτό είναι κάτι που δεν θέλουμε. Σκοπός μας είναι να συνυπάρχει ο άνθρωπος με τα όντα της βιοποικιλότητας χωρίς να απειλείται κανείς από τους δύο».
Από την ίδρυση του Πάρκου και με την Κοινή Υπουργική Απόφαση 23537/2003 έχουν θεσπιστεί ειδικές ρυθμίσεις ανά ζώνη και μέτρα προστασίας αναφορικά με την αλιεία, την κτηνοτροφία, τη γεωργία, τη θήρα, την προσέγγιση, την αγκυροβολία, τις υποδομές, τις μεταφορές και τις λοιπές επαγγελματικές δραστηριότητες για την προστασία της μεσογειακής φώκιας. Επιπλέον, η νησίδα Πιπέρι που αποτελεί μέρος του Πάρκου και που βρίσκονται τα πιο σημαντικά αναπαραγωγικά καταφύγια της μεσογειακής φώκιας, τελεί υπό καθεστώς αυστηρής προστασίας όπου επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα και οι διαχειριστικές δράσεις.
Πώς η μεσογειακή φώκια βοήθησε την τοπική κοινωνία του νησιού
Όπως εξηγεί ο Ιωάννης Δ. Μητσόπουλος, πέρα από το γεγονός ότι το Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου συμβάλει σημαντικά στην διατήρηση της μεσογειακής φώκιας, άνθρωποι απ΄ όλο τον κόσμο ταξιδεύουν στο νησί αποκλειστικά για να δουν από κοντά το είδος.
«Το Θαλάσσιο Πάρκο της Αλοννήσου έγινε για την μεσογειακή φώκια. Πλέον το νησί αποτελεί σημείο αναφοράς για τους φυσιολάτρες ανά τον κόσμο. Το νησί παλιότερα δεν είχε σχεδόν καθόλου επισκέπτες και ξαφνικά υπάρχει ένας πολύ ποιοτικός τουρισμός που σέβεται το περιβάλλον κι έχει καταφέρει να δώσει στους κατοίκους της Αλοννήσου ένα εισόδημα που παλιότερα δεν υπήρχε. Αυτό με την σειρά του έχει ως αποτέλεσμα οι ντόπιοι να βρίσκουν πιο εύκολα δουλειές και να μην φεύγουν για τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως συμβαίνει σε διάφορα νησιά της Ελλάδας». Στην Αλόννησο η πλειοψηφία των κατοίκων είναι ψαράδες. Η παγκόσμια προβολή που πήρε το Θαλάσσιο Πάρκο εξαιτίας της μεσογειακής φώκιας, τους έδωσε την δυνατότητα να μετατρέψουν τα καΐκια τους σε σκάφη αλιευτικού τουρισμού.
Αξίζει να σημειωθεί πως στο Θαλάσσιο Πάρκο που δημιουργήθηκε για την μεσογειακή φώκια, υπάρχουν μεγάλες αποικίες από θαλασσοπούλια, πολύ σπάνια είδη ερπετοπανίδας, ασπονδυλα ενώ υπάρχουν και ενδημικά είδη, είδη δηλαδή που βρίσκονται μόνο εκεί, όπως τα φυτά όπως η Campanula reiseri, Campanula rechingeri, Linum gyaricum και Areanaria phitosiana.
