Οι νέοι Παλαιστίνιοι αντιμετωπίζουν μια δύσκολη καθημερινότητα. Μάρτυρες των φρικαλεοτήτων του πολέμου και των καταστροφών, υποφέρουν επίσης από τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι οικογένειές τους και τις κοινωνικές κρίσεις που αυτές προκαλούν. Για να βοηθήσουν αυτά τα παιδιά, πολλές πολιτιστικές και καλλιτεχνικές οργανώσεις προσπαθούν να δημιουργήσουν χώρους χαράς και ελπίδας, στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη.
Το πολιτιστικό κέντρο Grass, που συνδέεται με την Αραβική Εταιρεία Αποκατάστασης της Βηθλεέμ, ένα νοσοκομείο ειδικευμένο σε προγράμματα αποκατάστασης, έχει διαπιστώσει ότι η μουσική μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο για να βοηθήσει τα παλαιστινιακά παιδιά να περάσουν από την ψυχολογική πίεση σε χώρους ελπίδας, χαράς και ευχαρίστησης.
Γι' αυτόν τον λόγο, ξεκίνησε το "Grass Buds", ένα μουσικό πρόγραμμα για παιδιά ηλικίας 6 έως 16 ετών, σε συνεργασία με τους "Musicians Without Borders". Αυτό το έργο προσφέρει μαθήματα μουσικής σε 45 παιδιά, δύο φορές την εβδομάδα. Κάθε παιδί επωφελείται από μαθήματα τραγουδιού στη χορωδία καθώς και από μουσική με όργανα, δημιουργώντας έναν ασφαλή χώρο για την προσωπική τους έκφραση μέσω της μουσικής.
Ένα καταφύγιο για τα παιδιά
Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, τα παιδιά μαθαίνουν να παίζουν ούτι, βιολί και κρουστά, ενώ αναπτύσσουν δεξιότητες συλλογικής μουσικής δημιουργίας, τραγουδιού και αναπνοής. Παράλληλα, συμμετέχουν κάθε εβδομάδα σε συνεδρίες που διευθύνονται από κοινωνικό λειτουργό του κέντρου, ο οποίος τους βοηθά να βελτιώσουν τις κοινωνικές και συναισθηματικές τους δεξιότητες. Εξετάζονται τότε θέματα όπως ο εκφοβισμός.
Οι νέοι εκτίθενται σε ένα ευρύ φάσμα μουσικών ειδών, από παραδοσιακές παλαιστινιακές μελωδίες μέχρι πολυπολιτισμικές συνθέσεις. Συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες όπως παραστάσεις τσίρκου και αθλητικές εκδηλώσεις. Έτσι, εξερευνούν τις πειθαρχίες που τους προσελκύουν περισσότερο.
Το κέντρο Grass προσφέρει επίσης διάφορες υπηρεσίες που εποπτεύονται από ειδικούς στους τομείς της ψυχολογίας, της μουσικής και της φωνητικής. Έτσι, γίνεται ένας χώρος συναισθηματικής απελευθέρωσης, δημιουργικότητας και προσωπικής ανάπτυξης, θέτοντας τις βάσεις για μια μελλοντική γενιά νέων καλλιτεχνών. Επιπλέον, προσφέρονται εβδομαδιαίες συνεδρίες για το πώς να αλληλεπιδρούν με τα παιδιά, επιτρέποντάς τους να κατανοήσουν καλύτερα τις ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών τους και να αντιμετωπίσουν τις συναισθηματικές ή συμπεριφορικές προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίζουν οι μητέρες των μαθητών. Προσφέρονται επίσης μαθήματα μουσικής που διευθύνονται από επαγγελματίες δασκάλους.
Ένα πρόγραμμα σχεδιασμένο για να θεραπεύει και να χτίζει
Η Abeer Sansour, καλλιτέχνης από τη Βηθλεέμ, εξηγεί: «Η ευθύνη μου είναι να διασφαλίσω ότι κάθε παλαιστινιακό παιδί έχει το δικαίωμα να τραγουδά και να ζει όπως τα παιδιά σε όλο τον κόσμο.» Προσθέτει ότι «η μουσική εξευγενίζει την ψυχή μέσω του τραγουδιού και ενισχύει την ιδέα ότι κάθε παιδί πρέπει να μπορεί να μάθει να εκφράζεται.»
Η εμπειρία αποδεικνύει ότι τα παιδιά που έχουν λάβει μουσική και φωνητική εκπαίδευση εκφράζουν καλύτερα τα προβλήματά τους και την ταυτότητά τους. Ιδιαίτερα όταν έχουν γίνει μάρτυρες βίας — είτε μέσω των μέσων ενημέρωσης είτε κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με τις ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις και τους εποίκους. Αυτές οι εμπειρίες επηρεάζουν βαθιά την ψυχική τους υγεία.
« Το κέντρο σκοπεύει να αντιμετωπίσει αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις μέσω της μουσικής και του τραγουδιού, που χρησιμοποιούνται ως εργαλεία συναισθηματικής απελευθέρωσης για να αναζωογονήσουν την θετική ενέργεια των παιδιών και να απαλλαγούν από την αρνητικότητα», διευκρινίζει. Η εργασία οργανώνεται σε ομαδικές και ατομικές συνεδρίες. «Πιστεύουμε ότι είναι κρίσιμο να είμαστε δίπλα στα παιδιά για να τροποποιήσουμε τις κακές τους συμπεριφορές μέσω της μουσικής εκπαίδευσης και των κοινωνικών συνεδριών», εξηγεί η Abeer Sansour. Διευκρινίζει: «Δουλεύουμε μαζί τους σαν να είμαστε μια μεγάλη οικογένεια, ώστε να νιώθουν το Grass σαν το δεύτερο σπίτι τους.»
Μετά από εξοικείωση και κοινωνική αξιολόγηση, τα παιδιά χωρίζονται σε τρία επίπεδα ανάλογα με τις ικανότητές τους. Υποχρεωτική, η κοινωνική αξιολόγηση βασίζεται σε συνεδρίες ανοιχτής συζήτησης που επιτρέπουν στα παιδιά να εκφράσουν τις προσωπικότητές τους, τις ανησυχίες και τις προτεραιότητές τους. Ο στόχος είναι να τους απλοποιηθεί η ζωή, να ελαφρυνθούν τα βάρη τους και να υιοθετήσουν τη μουσική ως εργαλείο αυτοέκφρασης. Τα μαθήματα μπορούν τότε να ξεκινήσουν και η επιλογή του ρεπερτορίου είναι σημαντική.
«Δίνουμε έμφαση στη παραδοσιακή και πολιτιστική μουσική, για να ενισχύσουμε τον δεσμό τους με την κοινότητά τους μέσω της τέχνης και της μουσικής, πριν επεκτείνουμε τη μάθηση σε άλλα όργανα», δηλώνει η μουσικός και συνθέτης.
Συνεργασίες με Μουσικά Ιδρύματα
Ο Fabian van Eijk, υπεύθυνος του μουσικού προγράμματος και αρχιμουσικός στο Πολιτιστικό Κέντρο Grass, συνεργάζεται με τους "Musicians Without Borders" και "Voices of Palestine".
«Βλέπω τα παιδιά να προσπαθούν να μάθουν όσο το δυνατόν περισσότερα. Και μόλις κατακτήσουν τα όργανά τους, παίζουν με την καρδιά τους.» Τονίζει επίσης: «Τα παιδιά, διαφορετικών ηλικιών, συγκεντρώνονται σαν μια οικογένεια, το καθένα αναλαμβάνοντας έναν ρόλο: οι μεγαλύτεροι βοηθούν τους μικρότερους ή τους αρχάριους, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου η αμοιβαία κατανόηση υπερέχει από αυτή των ενηλίκων.» Πολύ συνειδητή για τα συναισθηματικά τραύματα που φέρουν τα παιδιά, έχει διαπιστώσει ότι «η μουσική γίνεται γι' αυτά ένα μέσο να εκφράσουν τα εσωτερικά τους συναισθήματα και να αντικατοπτρίσουν τους πόνους τους». Τα τραύματα ποικίλλουν ανάλογα με το αν προέρχονται από προσφυγικούς καταυλισμούς, χωριά ή τη Βηθλεέμ.
Η εκπαίδευση καλύπτει διάφορα όργανα: βιολί, ούτι, καντούν, κρουστά, και τα μαθήματα φωνητικής που διδάσκονται από την Abir Sansour. Ο Van Eijk είναι πεπεισμένος: «Η μουσική θα βοηθήσει τα παιδιά στη μελλοντική τους ζωή, διδάσκοντάς τους πειθαρχία και εμπνέοντάς τους να αγαπούν αυτό που κάνουν.» Αυτή η δυναμική παράγει θετικά αποτελέσματα και δίνει επίσης στα παιδιά την ευκαιρία να αναλάβουν ευθύνες.
Η φωνή των Παιδιών
Τα ίδια τα παιδιά μιλούν για το πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή τους στα μαθήματα μουσικής. Η Sarah Hwamdeh, 11 ετών, εξηγεί: «Είμαι μέλος πολλών προγραμμάτων εδώ και πέντε χρόνια. Επέλεξα τη μουσική, ειδικά τη παραδοσιακή μουσική. Τώρα, είμαι πιο σίγουρη και μπορώ να παίζω μπροστά σε κοινό.» Προσθέτει ότι έχει μάθει παλαιστινιακά τραγούδια που έχουν ενισχύσει την αίσθηση του ανήκειν στη γη της και έχουν εμβαθύνει την κατανόησή της για την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά των Παλαιστινίων. «Μέσω του τραγουδιού και της μουσικής μου, έμαθα να στέλνω ένα μήνυμα στον κόσμο, περήφανα και με αυτοπεποίθηση.»
Ο Adam Rahal, επίσης 11 ετών, αφηγείται ότι η μουσική τον έχει βοηθήσει να γίνει πιο ήρεμος, πειθαρχημένος και κοινωνικά ενεργός. «Εντάχθηκα στο κέντρο σε ηλικία έξι ετών, χάρη στην αγάπη μου για τη μουσική, και αυτό άλλαξε τη ζωή μου. Μου βοήθησαν να ανακαλύψω την αγάπη μου για τη μουσική και τα παλαιστινιακά παραδοσιακά τραγούδια. Και να μοιραστώ τον πολιτισμό μας με τον κόσμο.»
Και ο νεαρός Παλαιστίνιος καταλήγει: «Τώρα, είμαι μέλος μιας καλλιτεχνικής ομάδας. Συναντιόμαστε στο κέντρο μετά το σχολείο για να εκφραστούμε μέσω των τραγουδιών. Το Grass είναι το δεύτερο σπίτι μας μετά το οικογενειακό σπίτι και το σχολείο.»
Κεντρική Φωτογραφία : Ο Fabian van Eijk διευθύνει την ομάδα παιδιών κατά τη διάρκεια μιας μουσικής πρόβας © Ahmad Jubran