Η Συρία πλήττεται από μια σύγκρουση που έχει επιφέρει βαθιές πληγές στο περιβάλλον της. Το έδαφος και τα νερά, μολυσμένα από τοξικά υπολείμματα που προέρχονται από τα όπλα πολέμου, απειλούν τη γεωργία και τη δημόσια υγεία. Τα δάση, που έχουν αποδεκατιστεί από παράνομες υλοτομίες και πυρκαγιές, έχουν χάσει ένα μέρος της βιοποικιλότητάς τους. Παράλληλα, η κατάρρευση των υποδομών διαχείρισης απορριμμάτων επιδεινώνει τις συνθήκες υγιεινής, εκθέτοντας τους πληθυσμούς σε αυξημένους κινδύνους.
Από το 2011, η Συρία είναι το θέατρο μιας σύγκρουσης που έχει προκαλέσει εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους και έχει εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους. Οι υποδομές της χώρας έχουν καταστραφεί και η οικονομία είναι εξαντλημένη.
Οι συνέπειες αυτού του πολέμου δεν περιορίζονται μόνο στις ανθρώπινες απώλειες και τις υλικές καταστροφές. Το περιβάλλον έχει επίσης υποστεί σημαντικές ζημιές. Το έδαφος και τα νερά είναι μολυσμένα από τα υπολείμματα όπλων και τα συντρίμμια του πολέμου, επικίνδυνα για τη γεωργία και τη δημόσια υγεία. Τα δάση, που έχουν αποδεκατιστεί κυρίως λόγω της παράνομης υλοτομίας για ξύλα καυσίμου, καταγράφουν σημαντική απώλεια βιοποικιλότητας.
Αυτές οι περιβαλλοντικές υποβαθμίσεις αποτελούν μια ύπουλη και διαρκή οικολογική κρίση, καθώς και μια απειλή για την υγεία των πληθυσμών και το μέλλον της χώρας. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να το λάβει υπόψη κατά την διαδικασία ανασυγκρότησης μετά τη σύγκρουση και να στηρίξει τις προσπάθειες για την αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας της Συρίας.
Ρύπανση των εδαφών και των υδάτων
Η χρήση εκρηκτικών όπλων στη Συρία έχει οδηγήσει σε σοβαρή μόλυνση των εδαφών και των υδάτων από επιβλαβείς ουσίες, όπως βαρέα μέταλλα και καύσιμα. Αυτοί οι ρύποι έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη γεωργία και τη δημόσια υγεία. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της μάχης του Wadi Barada (Δεκέμβριος 2016 – Ιανουάριος 2017), οι συγκρούσεις κατέστρεψαν την πηγή Ain al-Fijah, στερώντας έτσι την πρωτεύουσα από την κύρια πηγή πόσιμου νερού. Αυτή η διακοπή εξέθεσε εκατομμύρια ανθρώπους σε αυξημένους υγειονομικούς κινδύνους.
Επιπλέον, η μόλυνση των εδαφών επηρεάζει σοβαρά τη γεωργία της Συρίας. Οι κατεστραμμένες εκτάσεις βλέπουν τη γονιμότητά τους να μειώνεται, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τις σοδειές και την επισιτιστική ασφάλεια των τοπικών πληθυσμών. Οι αγρότες αναγκάζονται να καλλιεργούν σε φτωχά εδάφη, με αποτέλεσμα τη μείωση της γεωργικής παραγωγής και των εισοδημάτων τους.
«Οι εκτάσεις παράγουν σήμερα λιγότερο από το 30% απ' ό,τι κανονικά. Και με την έλλειψη, πρέπει επίσης να πληρώσουμε για την προμήθεια νερού», μαρτυρά ο Ahmad, αγρότης από την περιοχή της Ιντλίμπ. «Η γυναίκα μου και τα τρία παιδιά μου μόλις καταφέρνουμε να φάμε και να πιούμε από τη δουλειά μας».
Αποψίλωση και απώλεια βιοποικιλότητας
Ο πόλεμος στη Συρία έχει προκαλέσει μαζική αποψίλωση, επιδεινώνοντας τις περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις της χώρας. Δασικές εκτάσεις έχουν καταστραφεί από πυρκαγιές και παράνομες υλοτομίες, συχνά για να καλυφθούν οι ανάγκες σε ξύλα καυσίμου των πληθυσμών που αντιμετωπίζουν ελλείψεις καυσίμου και μεγάλες διακοπές ρεύματος. Σύμφωνα με την ΜΚΟ Global Forest Watch, η Συρία έχει χάσει το 26% της δασικής της κάλυψης από το 2000, με αυτή την τάση να επιδεινώνεται από τη σύγκρουση που ξεκίνησε το 2011.
Επαρχίες όπως η Λατάκεια, η Χομς και η Αλέπο έχουν υποφέρει ιδιαίτερα, χάνοντας πάνω από το 36% των δασικών τους εκτάσεων από την αρχή της σύγκρουσης.
Αυτό το κύμα αποψίλωσης επηρεάζει τη βιοποικιλότητα, την κλιματική ανθεκτικότητα και τα μέσα βιοπορισμού των τοπικών κοινοτήτων. Τα δάση, που φιλοξενούσαν μια ποικιλία πανίδας και χλωρίδας, έρχονται αντιμέτωπα με την απειλή των οικοσυστημάτων τους. Αυτό θέτει σε κίνδυνο τις βασικές οικοσυστημικές υπηρεσίες όπως η ρύθμιση του κλίματος και η προστασία των εδαφών από τη διάβρωση.
Η μείωση της δασικής κάλυψης μειώνει επίσης την ικανότητα των κοινοτήτων να προσαρμοστούν στις κλιματικές αλλαγές. Αυξάνει επιπλέον την ευαλωτότητά τους σε ακραία καιρικά φαινόμενα. Όσον αφορά τους τοπικούς πληθυσμούς που εξαρτώνται από τους δασικούς πόρους για τη διαβίωσή τους, βρίσκονται χωρίς πηγές εισοδήματος και βασικά υλικά. Αυτό προφανώς επιδεινώνει την οικονομική τους ανασφάλεια.
« Παλαιότερα, ένα καλό μέρος της διατροφής μας εξαρτιόταν από το οικοσύστημά μας : Μάλαβα με μικρά άνθη (Malva parviflora), Πανικάουτ (Eryngium), Αλθέα (Hibiscus syriacus), Ορχιδέα αρσενική (Orchis mascula)… Σήμερα σχεδόν δεν βρίσκουμε αυτά τα φυτά που αποτελούσαν δωρεάν πηγές τροφής », παρατηρεί η Alya, νοικοκυρά από την Ταρτούς.
Υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων
Πριν από τη σύγκρουση, η διαχείριση απορριμμάτων ήταν ήδη ανεπαρκής, με περίπου 80% των οικιακών στερεών αποβλήτων να ρίχνονται σε ανοιχτές χωματερές, συμβάλλοντας στη ρύπανση του νερού, του εδάφους και του αέρα. Αλλά η κατάρρευση των υποδομών διαχείρισης απορριμμάτων στη Συρία έχει επιδεινώσει περαιτέρω αυτά τα περιβαλλοντικά και υγειονομικά προβλήματα. Η συσσώρευση μη επεξεργασμένων απορριμμάτων απειλεί την δημόσια υγεία μέσω της εξάπλωσης ασθενειών.
« Παλαιότερα η γειτονιά μας ήταν μία από τις πιο ακριβές της Χομς. Σήμερα ζούμε μέσα στα σκουπίδια. Οι γείτονές μας έχουν βάλει τάξη με ένα σύστημα συλλογής για να αποφύγουν τα υγειονομικά προβλήματα και τις οσμές, αλλά οι κάδοι έξω από τη γειτονιά παραμένουν γεμάτοι», παραπονιέται ο Σαμίρ, που πέρασε από μια κομψή γειτονιά της Χομς σε μια παραγκούπολη γεμάτη σκουπίδια.
Προοπτικές αποκατάστασης
Η αποκατάσταση του περιβάλλοντος της Συρίας, μετά από περισσότερη από μια δεκαετία πολέμου, απαιτεί μια συντονισμένη και βιώσιμη προσέγγιση, με τη συμμετοχή των τοπικών αρχών και των διεθνών παραγόντων. Η αναδάσωση, ιδίως στο βόρειο και δυτικό τμήμα της Συρίας, είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και τον περιορισμό της ερημοποίησης. Η αποκατάσταση των γεωργικών εδαφών, που έχουν καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς και τη ρύπανση, είναι κρίσιμη για την αναζωογόνηση της παραγωγής τροφίμων. Μια αποτελεσματική διαχείριση απορριμμάτων, με συστήματα συλλογής και επεξεργασίας, είναι επίσης απαραίτητη για την προστασία της δημόσιας υγείας. Όλα αυτά σε ένα πλαίσιο πολιτικής συνεργασίας και διεθνούς χρηματοδοτικής υποστήριξης, που είναι απαραίτητα.
Φωτογραφία Κάλυψης: Το 36% των δασικών εκτάσεων έχουν εξαφανιστεί από την αρχή της σύγκρουσης © Sana