Άνοδος της στάθμης των υδάτων, τροποποίηση της βιοποικιλότητας, διάβρωση: η μεσογειακή ακτογραμμή ήδη αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τον ONERC (Εθνικό Παρατηρητήριο Κλιματικής Αλλαγής), η μέση στάθμη των θαλασσών έχει αυξηθεί κατά 18 εκ. μεταξύ 1870 και 2000. Από αυτά, 6 εκ. μεταξύ 1980 και 2000. Τι θα συμβεί σε 20 ή 50 χρόνια; Με τα έργα ADEN-Med και PHAROS, το Πανεπιστήμιο της Toulon, στο νότο της Γαλλίας, προσπαθεί να προσφέρει μια διάγνωση, μια μακροπρόθεσμη οπτική και καινοτόμα εργαλεία υποστήριξης λήψης αποφάσεων. Ένα επιστημονικό διατμηματικό και διεθνές έργο, με επίκεντρο την Αίγυπτο και το Τζιμπουτί.
Από την Audrey Savournin, δημοσιογράφο.
Η στήλη « Ένας ευαίσθητος κόσμος » είναι αφιερωμένη στις 3 Ιουλίου στους κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή στη Μεσόγειο και στα επιστημονικά έργα που αναπτύσσονται για να αντιμετωπιστούν. Είναι διαθέσιμη για ελεύθερη ανάγνωση για τις 22 χώρες της μεσογειακής ακτογραμμής και σε 11 γλώσσες χάρη στον συνεργάτη μας, το Πανεπιστήμιο της Toulon
Η παρακολούθηση της ακτογραμμής για καλύτερη πρόληψη των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και η ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων υποστήριξης λήψης αποφάσεων σε πραγματικό χρόνο. Αυτός είναι ο άξονας έρευνας των επιστημονικών έργων ADEN-Med (Προσαρμοστικότητα σε κλιματικά γεγονότα και φυσικούς κινδύνους) και PHAROS, που υποστηρίζονται από τον διατομικό τομέα MEDD (Θάλασσα, Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη) του Πανεπιστημίου της Toulon (UTLN) στο νότο της Γαλλίας. Ένας τομέας που περιλαμβάνει περίπου εκατό ερευνητές από έντεκα εργαστήρια. Ένα άλλο κοινό σημείο, αυτά τα έργα είναι και τα δύο νικητές κλήσεων της Περιφέρειας Νότου: MedClimat για το ADEN-Med, που απονεμήθηκε πριν από δύο χρόνια και πλησιάζει στην ολοκλήρωσή του; Θάλασσες και Ωκεανοί 2024 για το PHAROS, που εγκρίθηκε τον περασμένο Νοέμβριο για δύο χρόνια. Οι συνεργάτες και οι περιοχές που μελετώνται διαφέρουν. Το ADEN-Med στοχεύει στην πρόβλεψη της επίδρασης των ακραίων κλιματικών γεγονότων στις μεσογειακές και τζιμπουτιανές ακτές. Ενώ το PHAROS κοιτάζει προς την Αίγυπτο, ιδίως με το Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας – και το Barcelona Supercomputing Center, για να αναλύσει πιο συγκεκριμένα τη διάβρωση των ακτών.
Δημιουργία μιας διεθνώς διασυνδεδεμένης πλατφόρμας
Μάλιστα, στην Αλεξάνδρεια το UTLN συγκέντρωσε ειδικούς από διάφορες χώρες του άξονα Μεσόγειος-Ερυθρά Θάλασσα τον περασμένο Απρίλιο, για να συζητήσουν τις πολλές προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι φορείς. Διότι η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει αναπόφευκτα το περιβάλλον, αλλά και την οικονομία της θάλασσας ή τον παράκτιο πολεοδομικό σχεδιασμό. Γάλλοι, Ιταλοί, Έλληνες, Κρητικοί, Τυνήσιοι και Ισπανοί επιστήμονες εργάστηκαν για δύο ημέρες στη δομή του έργου Horizon Europe. Παρόντες προσωπικότητες όπως η αντιπεριφερειάρχης της Αλεξάνδρειας, Amira Salah, η γενική πρόξενος της Γαλλίας στην Αλεξάνδρεια, Lina Blin, και ο αναπληρωτής υπουργός περιβάλλοντος της Αιγύπτου, Samed Riad. Με βάση την κοινή τους εμπειρία με το ADEN-Med και το PHAROS, μπορούν πράγματι να διεκδικήσουν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ύψους 6 εκατομμυρίων ευρώ. Για «να δημιουργήσουμε μια κοινή διεθνώς διασυνδεδεμένη πλατφόρμα για τη συλλογή δεδομένων, διευκρινίζει η Céline Barbier, υπεύθυνη του τομέα Προσδιορισμού και μηχανικής στη διεύθυνση έργων του UTLN. Το ADEN-Med και το PHAROS είναι οι πρώτες πέτρες στο οικοδόμημα.».
Προβλέψεις και ειδοποιήσεις
Και προς το παρόν, ο διευθυντής του τομέα MEDD Jacques Piazzola πιστεύει ότι έχει πολλά να μάθει από το Τζιμπουτί: «Προχωράμε με την ιδέα ότι μπορούμε να προβάλλουμε ορισμένα χαρακτηριστικά του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος του Τζιμπουτί στην κατάσταση στο νότο της Γαλλίας γύρω στο 2050-2070. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιο είδος αλλαγής θα συμβεί, ούτε σε ποιο μέγεθος μέσα σε 10 ή 20 χρόνια, είναι ακόμα αρκετά αβέβαιο. Αλλά κατά μέσο όρο η στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά 10 εκ. σε 30 χρόνια. Ο στόχος είναι να προβλέψουμε την τροπικοποίηση της Μεσογείου - που είναι σε εξέλιξη – και να μπορέσουμε να προειδοποιήσουμε πριν από ακραία γεγονότα, να συνοδεύσουμε τη διαχείριση της ακτογραμμής, ώστε στη συνέχεια να διαχειριστούμε τα κόστη. Η ύπαρξη πεδίων παιχνιδιού όπως το Τζιμπουτί, όπου μπορούμε να συλλέξουμε άλλες μετεωρολογικές-ωκεάνιες δεδομένες, είναι θεμελιώδης. Τα δεδομένα είναι ο πυρήνας του πολέμου.»
Αισθητήρες in situ
Χωρίς παρατήρηση, χωρίς καταγραφή, δεν είναι δυνατή η μοντελοποίηση, ούτε η τεχνητή νοημοσύνη. Γι' αυτό υπάρχει η επιθυμία να συγκεντρωθούν τα στοιχεία που συλλέγονται από τις διάφορες χώρες και συνεργάτες. Και να εγκατασταθούν αισθητήρες που θα διαχειρίζονται στη συνέχεια οι ίδιοι οι συνεργάτες, με εργαλεία και πρόσβαση στα δεδομένα που έχουν στη διάθεσή τους. «Το UTLN έχει δεδομένα, μπορούμε να βασιστούμε σε σήματα Argos, δορυφόρους, αλλά τίποτα δεν αντικαθιστά τα δεδομένα in situ», διευκρινίζει ο Jacques Piazzola. Δύο παρατηρητήρια έχουν οριστεί στο Τζιμπουτί στο πλαίσιο του ADEN-Med, ενώ οι συζητήσεις είναι σε εξέλιξη με την Αλεξάνδρεια για το PHAROS. «Και στηριζόμαστε επίσης στις συμμετοχικές επιστήμες, στις τοπικές πληθυσμούς, στους ανθρώπους που γνωρίζουν τους τόπους, συνεχίζει. Τα μοντέλα υψηλής ανάλυσης είναι πάντα πολύ ανακριβή, χρειαζόμαστε συνεργασίες με τοπικούς επιστήμονες για να τα ακριβολογήσουμε, είναι αναντικατάστατοι. Η διάβρωση, για παράδειγμα, δεν προκαλείται μόνο από τα κύματα. Σχετίζεται επίσης με τις ενέργειες που γίνονται στην ακτογραμμή.»
Η συνεργασία θα είναι επομένως λογικά στο επίκεντρο του Horizon Europe, που στοχεύει να διασταυρώσει δεδομένα in situ και δορυφορικά. Για να διαθέσουμε τελικά «διαμεσογειακά δεδομένα», συνοψίζει η Céline Barbier, «με την Αίγυπτο, το Τζιμπουτί, τους συνεργάτες μας Έλληνες, Ιταλούς, Τυνήσιους, και το δίκτυο αισθητήρων HTM-NET, που μετράει ιδίως τη στάθμη και την πίεση του νερού σε περίπου είκοσι λιμάνια της Προβηγκίας». Ένα εργαλείο προσομοίωσης και ειδοποίησης χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, που θα είναι διαθέσιμο ως ανοιχτού κώδικα.
Εγγύτητα πολιτικών και επιστημόνων
Ένα θεμελιώδες στοιχείο για έργα που συγκλίνουν προς την υποστήριξη των αποφασιστών. «Οι πολιτικοί συχνά είναι απογοητευμένοι απέναντι σε αυτά τα ζητήματα, παρατηρεί ο Jacques Piazzola. Δεν ξέρουν ακριβώς τι κάνουμε στα εργαστήρια και, αντί να σκεφτούν τους επιστήμονες, θα πληρώσουν μελέτες που εκπονούνται από γραφεία που δεν έχουν απαραίτητα την κατάρτιση. Πρέπει να δημιουργηθούν πιο στενές σχέσεις, ώστε οι πολιτικοί να έχουν αυτή την αντίληψη να απευθύνονται στους ειδικούς.» Γνώση και ενημέρωση.
Φωτογραφία τίτλου: Η μεσογειακή ακτογραμμή ήδη αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής © Francesco Ungaro - Pexels