Πλούσιες σε βιοποικιλότητα, οι μεσογειακές δασικές εκτάσεις του Λιβάνου βρίσκονται σε κίνδυνο. Μια καινοτόμος λύση, η υποβοηθούμενη μετανάστευση ειδών δέντρων, θα μπορούσε να τους προσφέρει ένα μέλλον. Αυτή η επιστημονική διαδικασία, που είναι ακόμη αναδυόμενη στην περιοχή, συνδυάζει την διατήρηση και την προσαρμογή για να προστατεύσει αυτούς τους φυσικούς θησαυρούς ενώ παράλληλα αποτελεί απάντηση στις οικολογικές προκλήσεις του XXIᵉ αιώνα.
Ο Λίβανος, όπως και η υπόλοιπη μεσογειακή λεκάνη, αντιμετωπίζει μια πρωτοφανή οικολογική κρίση. Η κλιματική αλλαγή, που επιδεινώνεται από ανθρωπογενείς πιέσεις όπως η αποδάσωση και η αστικοποίηση, ωθεί τα δασικά οικοσυστήματα στα όριά τους. Μια υποσχόμενη λύση, βασισμένη σε πρόσφατες επιστημονικές προόδους, θα μπορούσε να αντιστρέψει την τάση: η υποβοηθούμενη μετανάστευση δασικών ειδών. Αυτή η διαδικασία, που είναι ακόμη σε ερευνητικό στάδιο στην περιοχή, στοχεύει στην προστασία των οικοσυστημάτων ενώ προβλέπει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Μεσογειακά δάση: ένας θησαυρός σε κίνδυνο
Τα μεσογειακά δάση του Λιβάνου φιλοξενούν πλούσια βιοποικιλότητα, με 8,7% ενδημικών ειδών όπως η βελανιδιά του Kotschy (Quercus kotschyana) και το λιβανέζικο κυκλάμινο (Cyclamen libanoticum). Αυτά τα δάση παίζουν κρίσιμο ρόλο στην σταθεροποίηση των εδαφών, στη ρύθμιση του υδρολογικού κύκλου, στην απορρόφηση του άνθρακα και στη διατήρηση του μικροκλίματος των περιοχών.
Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει ήδη αυτά τα οικοσυστήματα. Οι παρατεταμένες θερμές περίοδοι, οι ακανόνιστες βροχοπτώσεις και οι μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας προκαλούν αυξανόμενο υδατικό στρες, μειώνοντας την ικανότητα των δέντρων να αναπαραχθούν και να αναπτυχθούν. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε από το Global Forest Watch δείχνει ότι το 2023, ο Λίβανος έχει 480 εκτάρια λιγότερα φυσικά δάση σε σύγκριση με το 2010.
Τα δασικά είδη δυσκολεύονται να ακολουθήσουν την ταχεία αλλαγή του κλίματος. Αν δεν ληφθούν μέτρα, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην τοπική εξαφάνιση ειδών που δεν μπορούν να προσαρμοστούν γρήγορα.
Μια υποσχόμενη λύση
Κάπως έτσι προέκυψε το ενδιαφέρον για την υποβοηθούμενη μετανάστευση. Αυτή η τεχνική οικολογικής διαχείρισης περιλαμβάνει τη σκόπιμη μετακίνηση φυτικών ειδών σε περιοχές όπου οι μελλοντικές κλιματικές συνθήκες θα είναι πιο ευνοϊκές για την επιβίωσή τους. Έχει πολλαπλά οφέλη που ξεπερνούν κατά πολύ τη διατήρηση των ειδών. Ενισχύοντας την κάλυψη των δασών, συμβάλλει στην μείωση των φυσικών κινδύνων όπως η διάβρωση και οι πλημμύρες, ενώ παίζει κρίσιμο ρόλο στην αποθήκευση άνθρακα και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, εμπλέκοντας τις τοπικές κοινότητες, αυτά τα έργα προάγουν την οικονομική ανάπτυξη και ενισχύουν το αίσθημα του ανήκειν στο περιβάλλον.
Σε αντίθεση με τη φυσική αναγέννηση, που βασίζεται στη αυθόρμητη μετακίνηση ειδών μέσω σπόρων και γύρης, η υποβοηθούμενη μετανάστευση βασίζεται στην ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτό επιτρέπει την παράκαμψη γεωγραφικών ή χρονικών εμποδίων, όπως οι ορεινές περιοχές ή η αργή διαδικασία των φυσικών διαδικασιών.
Αναδάσωση των ξηρών πλαγιών του Όρους Λιβάνου
Η ΜΚΟ Jouzour Loubnan έχει ξεκινήσει πολλά έργα για την αναδάσωση των ξηρών περιοχών του Όρους Λιβάνου. Βασισμένοι σε μελέτες του εργαστηρίου διατήρησης και βλάστησης σπόρων στη Σχολή Επιστημών του Πανεπιστημίου Saint-Joseph της Βηρυτού, οι ειδικοί έχουν καταφέρει να προβλέψουν πού σε λίγα χρόνια θα ανθίσουν ορισμένα δασικά είδη. Χάρη σε υπολογιστικά μοντέλα και επιστημονικά δεδομένα, κέδρος, κυπαρίσσι, έλατο και πεύκο κατοικούν τις ξηρές πλαγιές του Όρους Λιβάνου. Οι φυτεύσεις υποβάλλονται σε επεξεργασία με μυκορριζικούς μύκητες (μύκητες που συνδέονται με τις ρίζες των φυτών για να βελτιώσουν την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών) προκειμένου να βελτιωθεί το ποσοστό επιβίωσής τους. Αυτή η τεχνική αυξάνει την επιβίωση κατά 35% σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους.
Πολλές απομονωμένες πρωτοβουλίες πειραματίζονται με αυτήν την ίδια τεχνική σε άλλες περιοχές του Λιβάνου όπως το Akkar (Βόρειος Λίβανος) ή τη Βεκάα.
Οι επιστημονικές και λογιστικές προκλήσεις
Η υποβοηθούμενη μετανάστευση αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις. Οι χρηματοοικονομικοί περιορισμοί αποτελούν μια σημαντική πρόκληση, καθώς απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για την εφαρμογή και τη μακροχρόνια παρακολούθησή τους.
Αυτή η μέθοδος, εφόσον υποστηρίζεται από ισχυρές έρευνες και βιώσιμες πολιτικές, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως μοντέλο για άλλες μεσογειακές περιοχές που αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις.
Τα δάση του Λιβάνου δεν είναι μόνο μια κληρονομιά του παρελθόντος, αλλά ένα ζωντανό εργαστήριο για τις λύσεις του αύριο. Σχεδιάζοντας το μέλλον τους, η χώρα χαράσσει επίσης μια πιο βιώσιμη πορεία για τη συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης.
Φωτογραφία Κάλυψης: Δάσος νέων κέδρων στην περιοχή Ehmej (Όρος Λίβανος)© Edward Sfeir