Μόλις το 25% της επιφάνειας των ωκεανών έχει χαρτογραφηθεί μέχρι σήμερα. Στο τέλος του καλοκαιριού του 2023, το γαλλικό ερευνητικό ινστιτούτο Ifremer ξεκίνησε το πρόγραμμα «Κατάσκοποι των Ωκεανών», μια πλατφόρμα επιστήμης των πολιτών. Άνδρες και γυναίκες αναλύουν, εθελοντικά, φωτογραφίες των υποβρύχιων βυθών προκειμένου να αναγνωρίσουν τη βιοποικιλότητα που υπάρχει εκεί. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποτελεί σαφώς βοήθεια για τους επιστήμονες καθώς τους βοηθά να εξοικονομούν χρόνο.
Τι ζωές κρύβονται στα βάθη των ωκεανών; Η ερώτηση κινητοποιεί πολλούς επιστήμονες. Για να το μάθουν, εγκαθίστανται σε διάφορα σημεία των ωκεανών «παρατηρητήρια» που αποτελούνται από μηχανήματα συλλογής δεδομένων. Πρόκειται κυρίως κάμερες που καταγράφουν την καθημερινότητα των ειδών για πολλά λεπτά την ημέρα. «Συλλέγουμε ώρες βίντεο, αλλά μας λείπουν ανθρώπινοι πόροι για να τα αναλύσουμε. Έτσι ήρθε η ιδέα να ζητήσουμε βοήθεια από τους πολίτες», εξηγεί η Catherine Borremans, μηχανικός βιολογίας εικόνας στο Ifremer και συντονίστρια της εφαρμογής Κατάσκοποι των Ωκεανών. Ο καθένας προσκαλείται να συνδεθεί σε αυτήν την πλατφόρμα για να ελέγξει τις διαθέσιμες εικόνες και να εντοπίσει τα άγρια πλάσματα που υπάρχουν εκεί.
Γίνε Ένας Κατάσκοπος των Ωκεανών
Η διαδικασία για να αναλάβει κανείς δράση, είναι πολύ απλή. Αρχικά πρέπει να δημιουργήσει έναν λογαριασμό στην πλατφόρμα. Στη συνέχεια, επιλέγει ανάμεσα σε τρία οικοσυστήματα, αυτό που θέλει να εξερευνήσει: τους κρύους κοραλλιογενείς υφάλους του φαραγγιού Lampaul 300 χλμ από τις ακτές της Βρετάνης, το βυθό του λιμανιού της Βρέστης ή τους θερμοπίδακες που βρίσκονται σε βάθος μεγαλύτερο από 1700 μέτρα από τις Αζόρες. Επειδή, φυσικά, τα είδη διαφέρουν από τη μια τοποθεσία στην άλλη, οι λίστες και οι φωτογραφίες καθοδηγούν τους χρήστες, γνωρίζοντας ότι δεν είναι δυνατό να βρουν τίποτα σε ορισμένες εικόνες.
Οι εθελοντές χαίρουν πλήρους εμπιστοσύνης από τους επιστήμονες. «Ο στόχος είναι να προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε ό,τι βλέπουμε χωρίς να ψάχνουμε για πράγματα που δεν υπάρχουν. Αυτό που ζητείται να αναφερθεί είναι εφικτό για όλους, δεν είναι περίπλοκο», καθησυχάζει η συντονίστρια του Κατασκόπων των Ωκεανών. Μόνη απαίτηση: οι παρατηρητές να χρησιμοποιούν υπολογιστή ή tablet. «Η πλατφόρμα είναι προσαρμοσμένη για προβολή σε smartphone, αλλά η οθόνη είναι πολύ μικρή για την αναφορά», επισημαίνει.
Πολύ χρήσιμα δεδομένα
Ο στόχος του Κατασκόπου των Ωκεανών είναι να ανακουφίσει το έργο των επιστημόνων, επομένως οι σχολιασμοί των εθελοντών δεν επαληθεύονται. Ωστόσο, για να διασφαλιστεί η λήψη ποιοτικών δεδομένων, μια ίδια εικόνα υποβάλλεται σε διαφορετικούς χρήστες. Οι παρατηρήσεις στη συνέχεια συγκρίνονται χρησιμοποιώντας στατιστικές μεθόδους, που δείχνουν στους ερευνητές τι αναδύεται περισσότερο στις φωτογραφίες και αν υπάρχουν πολλές παραλείψεις.
Αυτά τα δεδομένα αποδεικνύονται πολύ χρήσιμα στην πορεία της εργασίας τους. «Λαμβάνουμε πληροφορίες σχετικά με την παρουσία και τη διανομή των ειδών, την εξέλιξή τους στον χρόνο, τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν, αναπαράγονται... Αυτό μας επιτρέπει να βελτιώσουμε τις γνώσεις μας για τη βιοποικιλότητα των οικοσυστημάτων», δηλώνει η Catherine Borremans. Έτσι είναι δυνατόν να συνταχθεί μια κατάσταση κάθε έναν από τους τόπους παρατήρησης.
Περίπου 23.000 εικόνες με σχολιασμούς
Δεν είναι η πρώτη φορά που το Ifremer ζητά βοήθεια από τους πολίτες. Το 2016, οι ερευνητές είχαν ήδη καταθέσει αίτηση για εθελοντές προκειμένου να εξετάσουν τη ζωή στα μεγάλα βάθη των ωκεανών του Ειρηνικού και του Ατλαντικού. «Πάνω από 1.500 χρήστες συμμετείχαν σε αυτήν την πρωτοβουλία και επεξεργάστηκαν περισσότερες από 50.000 εικόνες. Χωρίς τη βοήθειά τους, η ανάλυση αυτού του όγκου εικόνων θα ήταν ανάγκη να απαιτούσε σχεδόν 78 μέρες συνεχούς εργασίας για τους επιστήμονες», επισημαίνει η Catherine Borremans.
Μέχρι σήμερα, πάνω από 4.200 άτομα έχουν συνεισφέρει στη μελέτη και έχουν βοηθήσει στον σχολιασμό περίπου 23.000 εικόνων. Οι εικόνες έχουν ομαδοποιηθεί σε πακέτα, τα οποία αντικαθίστανται μόλις σχολιαστούν επαρκώς. Αλλά το απόθεμα είναι μακριά από το να εξαντληθεί. "Είμαστε μακριά από το να έχουμε αναλύσει τα πάντα, γιατί αποκτάμε εικόνες συνεχώς καθ' όλη τη διάρκεια του έτους," εξηγεί. Γι' αυτό, το Ifremer ενθαρρύνει τους χρήστες να αφιερώνουν σε αυτό το έργο, εάν είναι δυνατόν, τακτικά και με διάρκεια. Επειδή, με τη συνεχή παρατήρηση, το μάτι συνηθίζει και γίνεται πιο εξειδικευμένο. Οι ενεργοί εξεταστές επιβραβεύονται: τους παρέχεται πρόσβαση σε πιο περίπλοκες φωτογραφίες. Αλλά με την αποκτηθείσα εμπειρία, αυτό παραμένει εφικτό για αυτούς, διαβεβαιώνει η ερευνήτρια.
Απαραίτητη η γνώση για την καλύτερη προστασία
Παράλληλα, αυτά τα δεδομένα χρησιμεύουν για την εκπαίδευση αλγορίθμων προκειμένου να αναγνωρίζουν τα υποβρύχια είδη. Κι αυτό διότι ο στόχος είναι να αυτοματοποιηθεί στο μέλλον αυτή η εργασία εντοπισμού μέσω της τεχνητής νοημοσύνης. «Ωστόσο, θα χρειαζόμαστε πάντα τον άνθρωπο για να ελέγχει τη δουλειά των μηχανών. Αναμφισβήτητα βέβαια οι μηχανές θα μας βοηθήσουν να εξοικονομήσουμε χρόνο», εκτιμά η Catherine Borremans. Καθώς μόνο το 25% των υποβρύχιων εδαφών έχει χαρτογραφηθεί μέχρι στιγμής, όλα τα εργαλεία για επιτάχυνση της διαδικασίας είναι καλοδεχούμενα.
Οι «Κατάσκοποι των Ωκεανών» χρησιμοποιούνται επίσης για να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη. «Παρέχουμε πραγματικές εικόνες από μέρη στα οποία δεν θα έχουν ποτέ πρόσβαση οι περισσότεροι άνθρωποι. Αυτό δίνει την δυνατότητα σε όποιον το επιθυμεί, να τα ανακαλύψει και να συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει ζωή και ότι πρέπει να την προστατεύσουμε», επισημαίνει η συντονίστρια. Όπως έλεγε ο διάσημος καπετάνιος Ζακ-Ιβ Κουστώ: «Προστατεύουμε αυτό που αγαπάμε και αγαπάμε αυτό που γνωρίζουμε».
