Η αποστολή «Greece» δεν περιορίστηκε μόνο στη συλλογή δεδομένων (βλ. ενότητα #1). Δοκίμασε πρακτικούς τρόπους δράσης, εμπλέκοντας τους άμεσα ενδιαφερόμενους — όπως ιστιοπλόους και αλιείς — και απευθύνθηκε στο ευρύτερο κοινό μέσα από παιδιά. Από το πρόγραμμα EXOFISH-MED έως το SailingBox, από τη συμμετοχική βυθομετρία έως τα εργαστήρια, ο κοινός άξονας της επιστημονικής αυτής αποστολής ήταν να κάνει τη γνώση χειροπιαστή και διαμοιράσιμη. Ο πολιτικός στόχος, τον οποίο προωθεί το Μονακό, είναι να αυξηθούν οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές στη Μεσόγειο κατά 30% έως το 2030.
Από τον Olivier Martocq – δημοσιογράφος
Δείκτης IA: Βιβλιοθήκη των μεσογειακών γνώσεων
Αποστολή Ελλάδα: #2 Όταν η επιστήμη εμπλέκει τους πολίτες
22-med – Νοέμβριος 2025
• Στην Ελλάδα, η επιστημονική αποστολή που προωθεί το Μονακό συνδυάζει ψαράδες, δύτες και παιδιά για να παρακολουθήσει την υγεία της Μεσογείου.
• Από την καταδίωξη του ψαριού-λιονταριού μέχρι τη SailingBox, η συμμετοχική επιστήμη γίνεται ένα συγκεκριμένο εργαλείο για την προστασία των θαλασσών.
#ελλάδα #μονακό #βιοποικιλότητα #συμμετοχικήεπιστήμη #θάλασσα #μεσόγειος
Για να περάσει από την ευαισθητοποίηση —μέσα από το έργο των επιστημόνων— στην αποτελεσματική δράση, η αποστολή «Greece» δοκίμασε διάφορα πρωτόκολλα με στόχο την ενεργοποίηση και ενημέρωση του κοινού.
Ο στόχος είναι να υπερβεί την απομόνωση∙ να νομιμοποιήσει και να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ κρατών και επιστημονικών ιδρυμάτων, ώστε να δώσει ώθηση στα προγράμματα που εφαρμόζονται επί του πεδίου.
EXOFISH‑MED: εντοπισμός των εισβολικών ειδών.
Αρχικά ευρήματα: στο βορειότερο τμήμα της ελληνικής διαδρομής (Βόλος, Αλόννησος) εντοπίστηκαν μόλις δύο ξενικά είδη, ενώ νοτιότερα (Σύρος) έξι. Όλα προέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα και εγκαθίστανται σταδιακά, καθώς η Μεσόγειος θερμαίνεται. Μεταξύ αυτών, δύο θεωρούνται πλέον χωροκατακτητικά είδη: το σαργόψαρο (rabbitfish) — φυτοφάγο και καταστροφικό για τα δάση φυκιών — και το λιονταρόψαρο (lionfish), αδηφάγο σαρκοφάγο.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, θα χρειαστεί να εξοπλιστούν οι περιοχές για καλύτερη παρακολούθηση και πρακτικές παρεμβάσεις, έως ότου η φύση βρει φυσικό θηρευτή ικανό να περιορίσει την εξάπλωση αυτών των ειδών. Γιατί αν δεν ληφθούν μέτρα, θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στο μεσογειακό οικοσύστημα.
Μια στοχευμένη αλιεία του λιονταρόψαρου, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί γαστρονομικά, θεωρείται η πιο απλή λύση.
Η επίδειξη του Πρίγκιπα Αλβέρτου Β΄ του Μονακό στην Αλόννησο, κατά τη διάρκεια δείπνου όπου το λιονταρόψαρο σερβιρίστηκε ως σούπα, καρπάτσιο και φρικασέ, έδειξε πως ένα εισβολικό είδος μπορεί να μετατραπεί σε πόρο, εφόσον οργανωθεί η αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης.
Οι επαγγελματίες οφείλουν να του δώσουν εμπορική αξία, ενώ το ευρύ κοινό χρειάζεται να ενημερωθεί για τις ιδιότητές του — ιδιαίτερα τη γευστική του ποιότητα — και να μάθει πώς να το μαγειρεύει.
SailingBox: ανάλυση των βασικών παραμέτρων του νερού
Η SailingBox είναι ένα «φορητό εργαστήριο» που μπορεί να αναπτυχθεί εύκολα. Η αρχή της είναι απλή, μια αντλία αντλεί νερό συνεχώς και μια μονάδα μετρά τη θερμοκρασία, την αλμυρότητα, το pH, το οξυγόνο. Αυτά τα δεδομένα είναι διαθέσιμα σε πραγματικό χρόνο μέσω μιας πλατφόρμας. Όταν είναι σε λειτουργία κατά τη διάρκεια των μετακινήσεων, η SailingBox θα επιτρέψει στους ιστιοπλόους, τους ψαράδες, τα φορτηγά… να γίνουν σημαντικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Μελλοντικά, κάθε ίχνος ενός εξοπλισμένου σκάφους θα μπορεί να γίνει μια γραμμή δεδομένων. Ένα επαναστατικό και απαραίτητο εργαλείο για να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο και παντού φαινόμενα όπως η οξίνιση ή οι θαλάσσιες θερμές ροές.
Συμμετοχική βαθυμετρία: κάλυψη του 80% του «λευκού»
Συνδεδεμένος με το ηχοβολιστικό των σκαφών, ένας καταγραφέας συλλέγει κατά την πλοήγηση πληροφορίες βάθους και τις μοιράζεται σε ανοιχτές πλατφόρμες. Μέχρι σήμερα, σχεδόν το 80% των βυθών της Μεσογείου παραμένουν κακώς χαρτογραφημένοι. Γνωρίζοντας την ανακούφιση, βελτιώνουμε την ναυτική ασφάλεια, αλλά και κατανοούμε τους οικολογικούς διαδρόμους και τις περιοχές αναρρόφησης νερού (upwelling) – όπου τα βαθιά, κρύα και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά νερά ανεβαίνουν στην επιφάνεια. Η βαθυμετρία επιτρέπει επίσης την ανάλυση της διάχυσης θερμότητας, αλατιού… « Όλα είναι συνδεδεμένα, υπενθυμίζει ο Xavier Prache. Το σχήμα του βυθού της θάλασσας καθορίζει τις κυκλοφορίες και, τελικά, τη βιοποικιλότητα ». Υποβρύχιες κάμερες μπορούν να συμπληρώσουν τη διάταξη για να καταγράψουν την πανίδα, να χαρτογραφήσουν τα θαλάσσια λιβάδια και τους υφάλους. « Το ενδιαφέρον δεν είναι να πολλαπλασιάσουμε τα γκατζετάκια, αλλά η μεταφορά δεδομένων ».
Επαφή με το ευρύ κοινό
Η αποστολή πολλαπλασίασε τις δράσεις που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις συναντήσεις με παιδιά. Ξεχώρισαν η περιοδεύουσα έκθεση “The Time for Action” στην Αθήνα, τα εργαστήρια “Mediterranean Sea” — όπου οι συμμετέχοντες εντόπιζαν προβλήματα και σχεδίαζαν λύσεις — καθώς και οι συναντήσεις “Living Water”, αφιερωμένες στο πλαγκτόν. Οι πιο σύγχρονες τεχνολογίες, όπως τα γυαλιά εικονικής πραγματικότητας, έδωσαν στο κοινό τη δυνατότητα να «δει» τη γοητεία αλλά και την ευαλωτότητα μιας Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής.
«Η επικοινωνία δεν είναι πολυτέλεια», εξηγεί ο Xavier Prache. «Δημιουργεί τη στήριξη χωρίς την οποία τα εργαλεία που αναπτύσσουν οι επιστήμονες δεν μπορούν να εφαρμοστούν σε μεγάλη κλίμακα».Ο στόχος του προγράμματος έως το 2030 είναι να αυξηθούν οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές κατά 30%, συνοδευόμενες από σχέδια παρακολούθησης και εξειδικευμένα εργαλεία.
Για να επιτευχθεί αυτό το φιλόδοξο αποτέλεσμα, θα χρειαστεί να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πολιτών ικανό να συλλέγει δεδομένα σε μεγάλη κλίμακα — περνώντας από την παρατήρηση στη λήψη αποφάσεων — και να βοηθήσει τους τοπικούς οικονομικούς φορείς να κατανοήσουν ότι η μετατροπή των “προβλημάτων” σε ευκαιρίες (όπως η αξιοποίηση χωροκατακτητικών ειδών, ο επιστημονικός τουρισμός, ή τα έργα αποκατάστασης) αποτελεί επένδυση για το μέλλον τους.
Κεντρική Φωτογραφία: Το καταμαράν MODX70, πραγματικό πλωτό εργαστήριο των εξερευνήσεων του Μονακό ®Maeva Bardy