Η κλειστή θάλασσα, η Μεσόγειος συγκεντρώνει τις ρυπάνσεις. Στο επίκεντρο του προβλήματος: τα απορρίμματα, η διαχείριση των οποίων παραμένει ανισομερής από την μια όχθη στην άλλη. Μεταξύ τοπικών πρωτοβουλιών και εθνικών στρατηγικών, επιστήμονες και σύλλογοι προειδοποιούν για τους κινδύνους για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Και καλούν να επανασχεδιαστεί η διαχείριση των απορριμμάτων ως μοχλός οικολογικής μετάβασης. Εικονογράφηση με τη Γαλλία και την Αλγερία.
Αυτό το άρθρο είναι μια περίληψη 3 συνεντεύξεων μεταξύ επιστημόνων που δημοσιεύθηκαν στο 22-med τον Ιούνιο του 2024. Ένας διάλογος μεταξύ της Justine Viros, επιστήμονα ειδικού στη μεσογειακή δασοκομία και τις χημικές αλληλεπιδράσεις δάσους – ατμόσφαιρας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, ερευνήτριας στο πλαίσιο της αποστολής Διασύνδεση(s) του Πανεπιστημίου Aix-Marseille και της Mélissa Kanane, διδάκτορος στην προστασία των οικοσυστημάτων ειδικευμένης στη διαχείριση των απορριμμάτων και αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο της Τizi-Ouzou στην Αλγερία. Αυτές οι 3 συνεντεύξεις είναι διαθέσιμες στις 11 γλώσσες που χρησιμοποιούνται στην ιστοσελίδα.
Η Μεσόγειος είναι μια από τις πιο ρυπασμένες θάλασσες του κόσμου. Το 80% αυτής της ρύπανσης προέρχεται από τη στεριά: οι ποταμοί, οι άνεμοι και οι υδρολογικές λεκάνες μεταφέρουν τα απορρίμματα στη θάλασσα, όπου συσσωρεύονται. Εάν το 10% από αυτά είναι ορατά (τσιγάρα, συσκευασίες...), το 90% είναι αόρατα: μικροπλαστικά που διεισδύουν παντού, μέχρι και στα βυθίσματα της θάλασσας. Αυτές οι ρυπάνσεις επηρεάζουν άμεσα τα οικοσυστήματα: κατάποση πλαστικού από την πανίδα, μόλυνση των εδαφών και των υπόγειων υδάτων από τοξικά διηθήματα που προέρχονται από κακώς διαχειριζόμενους χώρους απόρριψης, διαταραχή της τροφικής αλυσίδας. Κάθε χρόνο, περισσότερα από 1,5 δισεκατομμύρια θαλάσσια ζώα πεθαίνουν λόγω των πλαστικών απορριμμάτων. Και οι άνθρωποι δεν εξαιρούνται: τα βαρέα μέταλλα, που είναι επίμονα, βρίσκονται στα τρόφιμα και το νερό μας.
Αλγερία: μεταξύ αποτυχημένου συστήματος και τοπικών λύσεων
Με περισσότερους από 11 εκατομμύρια τόνους οικιακών απορριμμάτων που παράγονται κάθε χρόνο, η Αλγερία αντιμετωπίζει μια σημαντική περιβαλλοντική και υγειονομική πρόκληση. Το εθνικό σχέδιο βασίζεται ακόμη κυρίως στη συλλογή σε μίγμα και την ταφή σε τεχνικό κέντρο, συχνά κακώς ελεγχόμενο. Αποτέλεσμα: τοξικές διαρροές, ρύπανση των εδαφών και κακή αξιοποίηση των απορριμμάτων.
Ωστόσο, αναδύονται εναλλακτικές λύσεις. Στην Καβυλία, ειδικότερα, τοπικές πρωτοβουλίες επικεντρώνονται στη διαλογή στην πηγή, την κομποστοποίηση και την ανακύκλωση. Επιτροπές χωριού συνεργάζονται με εταιρείες επεξεργασίας απορριμμάτων και εκπαιδεύουν τους νέους σε αυτές τις πρακτικές. Πάνω από το 60% των οικιακών απορριμμάτων εκεί είναι οργανικά και επομένως εύκολα αξιοποιήσιμα.
Οι προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης είναι γνωστές: υποδομές διαλογής, κομποστοποίηση, ανακύκλωση, αρχή του ρυπαίνοντος πληρωτή, αλλά και συντονισμός μεταξύ δημόσιων φορέων και πολιτών. Απαιτείται επίσης η πολιτική βούληση.
Γαλλία: όταν η αφθονία εμποδίζει τη διαλογή
Από την άλλη πλευρά της Μεσογείου, η Γαλλία αντιμετωπίζει διαφορετικά, αλλά συμπληρωματικά ζητήματα. Το επίπεδο κατανάλωσης εκεί παράγει μια μεγάλη ποσότητα μη οργανικών απορριμμάτων, συχνά συσκευασμένων. Η διαλογή είναι υποχρεωτική, αλλά παραμένει αναποτελεσματική: στην περιοχή Νότιας PACA, που είναι στην αιχμή της μοντερνικότητας, οι επιδόσεις είναι κάτω από τον εθνικό μέσο όρο.
Σύλλογοι όπως η Clean my Calanques ή η MerTerre καλύπτουν τις θεσμικές ελλείψεις μέσω εκστρατειών ευαισθητοποίησης, πολιτών που μαζεύουν απορρίμματα ή εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Η ποικιλία των τύπων απορριμμάτων, η απόσταση μεταξύ των παραγωγών και των χώρων επεξεργασίας, και η χαμηλή ευθύνη των βιομηχανιών δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο τη διαχείριση.
Για να εξελιχθούν οι συμπεριφορές, η ευαισθητοποίηση παραμένει κρίσιμη. Η πολιτιστική ρίζα, το περιβάλλον και οι δημόσιες πολιτικές παίζουν σημαντικό ρόλο στην υιοθέτηση των σωστών ανακλαστικών διαλογής.
Για μια κοινή απάντηση στις μεσογειακές προκλήσεις
Η διαχείριση των απορριμμάτων είναι τόσο περιβαλλοντικό ζήτημα όσο και κοινωνικό και πολιτισμικό σημάδι. Από τα οργανικά απορρίμματα μέχρι τις πλαστικές συσκευασίες, αποκαλύπτουν τους τρόπους ζωής μας, τις πολιτικές μας προτεραιότητες και τις οικονομικές μας επιλογές. Στη Μεσόγειο, μια κοινή θάλασσα, γίνονται κοινή πρόκληση.
Η Σύμβαση της Βαρκελώνης, που υπογράφηκε το 1976, θέτει τις βάσεις για μια κοινή περιβαλλοντική διακυβέρνηση. Αλλά οι προσπάθειες πρέπει να ξεπερνούν κατά πολύ τα κείμενα. Περιφερειακές συνεργασίες, εκπαίδευση στην κατανάλωση, υποστήριξη των πολιτικών πρωτοβουλιών και καινοτομίες όπως η φυτοαποκατάσταση είναι τόσοι μοχλοί για πρόοδο.
Ένα βιώσιμο μέλλον θα περάσει από διατομικές πολιτικές, ριζωμένες στα εδάφη, και από μια συλλογική συνείδηση: η θάλασσα είναι ένας καθρέφτης των απορριμμάτων μας, αλλά μπορεί επίσης να γίνει αντανάκλαση των δεσμεύσεών μας.
Βιογραφικό
Melissa Kanane : Διδάκτορας στην προστασία των οικοσυστημάτων ειδικευμένη στη διαχείριση των απορριμμάτων και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Τizi-Ouzou στην Αλγερία. Οι εργασίες της αφιερώνονται στην ποσοτικοποίηση, ταυτοποίηση, χαρακτηρισμό και αξιοποίηση των οικιακών απορριμμάτων και παρόμοιων.
Justine Viros : Επιστήμονας ειδικός στη μεσογειακή δασοκομία και τις χημικές αλληλεπιδράσεις δάσους – ατμόσφαιρας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Αυτή τη στιγμή κατέχει θέση ερευνήτριας στο πλαίσιο της αποστολής Διασύνδεση(s) του Πανεπιστημίου Aix-Marseille, όπου είναι υπεύθυνη ανάπτυξης για τον σύλλογο Neede Méditerranée.
Φωτογραφία Κάλυψης: Η Μεσόγειος συγκεντρώνει τις ρυπάνσεις, εκ των οποίων το 80% προέρχονται από τη στεριά © DR