Η διαχείριση των αποβλήτων είναι ένας σημαντικός στόχος για όλες τις χώρες, ιδιαίτερα στη Μεσόγειο. Η Justine Viros αναλύει με τη Melissa Kanane, διδάκτορα Προστασίας των Οικοσυστημάτων, τη διαχείριση των αποβλήτων στην Αλγερία και ειδικότερα στην Καμπύλη. Σε αυτό το τελευταίο μέρος, ασχολείται με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον**.
Η Melissa Kanane μας εμπιστεύεται τα αποτελέσματα της έρευνάς της για το σχέδιο διαχείρισης απορριμμάτων στην Αλγερία, τα προβλήματα και τις λύσεις που συνδέονται με αυτά, και, τέλος, την αξιοποίησή τους.
Ακολουθία 3 – Περιβαλλοντική επίπτωση και βιοποικιλότητα σε σχέση με τα απόβλητα
Το Ανθρωποκαινό είναι μερικές φορές συγκριμένο με μια γεωλογική εποχή, ειδικά λόγω της πανταχού παρουσίας του πλαστικού που βρίσκεται σε όλα τα ηπείρους και σε όλες τις θάλασσες. Αυτό το πλαστικό προέρχεται από τα απορρίμματα της κατανάλωσης του καθενός. Ωστόσο, αν και γνωρίζουμε πώς να το παράγουμε, η διαχείριση και η επίπτωσή του ως απόβλητο δεν έχουν ακόμη ελεγχθεί: το 75% του συνόλου του πλαστικού που έχει ήδη παραχθεί στον πλανήτη είναι σήμερα ένα απόβλητο. Εκτός από το πλαστικό, η κατανάλωσή μας ευθύνεται για μεγάλη ποσότητα αποβλήτων που επηρεάζουν το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα.
Αποβλήτα και περιβαλλοντική μόλυνση
Η Μεσόγειος θάλασσα θεωρείται η πιο μολυσμένη θάλασσα στον κόσμο, αυτό το θλιβερό ρεκόρ οφείλεται στην συσσώρευση πλαστικών αποβλήτων που προέρχονται κατά 80% από τις επιχειρήσεις στην ξηρά και έχουν μεταφερθεί μέσω των ποταμών ή του ανέμου [1]. Αυτά τα αποβλήτα είναι μερικές φορές ορατά (τσιγάρων, συσκευασίες κλπ) και αντιπροσωπεύουν το 10% του πλαστικού που βρέθηκε στη Μεσόγειο. Το υπόλοιπο 90% είναι αόρατο, παρόν υπό τη μορφή μικροπλαστικών [2].
Στη γη, τα απόβλητα είναι επίσης πολύ διαδεδομένα, καλύπτουν τις παραλίες, τους δρόμους και βρίσκονται παντού. Ανάμεσά τους τα οικιακά απόβλητα, ανάλογα με τη διαχείρισή τους, μπορεί να καεί, να αποθηκευτεί ή να ανακυκλωθεί. Κάποιες φορές πετιούνται ακόμα και πριν φτάσουν στον κάδο απορριμμάτων, αλλά επίσης βρίσκονται σε ανοιχτές χωματερές ή αποθηκεύονται σε κέντρα τεχνικής εκμετάλλευσης (CET). Στην Αλγερία, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, τα CET δεν πάντα σέβονται τα αυστηρά περιβαλλοντικά πρότυπα που απαιτούνται για τον περιορισμό των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον και την αποφυγή περιβαλλοντικών καταστροφών. Ωστόσο, τα λιξιβιά, το υγρό τμήμα που δημιουργείται κατά τη συσσώρευση αποβλήτων, είναι τοξικά, διότι περιέχουν βαρέα μέταλλα και άλλες οξείδωσεις. Όταν η στεγανότητα των CET είναι ελαττωματική, οι τοξικές ουσίες μπορεί να μολύνουν τα εδάφη και τα υπόγεια ύδατα, προκαλώντας σημαντικούς κινδύνους για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Πράγματι, τα βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος και το υδράργυρος, παραμένουν στο περιβάλλον για δεκαετίες, επηρεάζοντας έτσι την τοπική πανίδα και χλωρίδα. Αυτά τα προβλήματα επιδεινώνονται από την ανεπαρκή διαχείριση των αποβλήτων, συχνά ενθαρρυμένη από οικονομικά συμφέροντα παρά από περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Βιοποικιλότητα και μόλυνση
Τα πλαστικά απόβλητα έχουν ένα καταστροφικό αντίκτυπο στη θαλάσσια ζωή και βλάστηση. Κάθε χρόνο, πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο ζώα πεθαίνουν λόγω των πλαστικών αποβλήτων [3]. Τα θαλάσσια ζώα, όπως τα ψάρια, οι χελώνες και τα πουλιά, παγιδεύονται σε πλαστικές συσκευασίες ή καταναλώνουν κομμάτια μικροπλαστικών που επηρεάζουν την κίνησή τους και τον μεταβολισμό τους. Κανένα μέρος στη Γη δεν γλιτώνει, επιστήμονες έχουν βρει πλαστικό μέχρι και σε ακόμη ανεξερεύνητα βυθισμένα βυθούς [4]. Το ίδιο ισχύει για τη ρύπανση από βαρέα μέταλλα που σχετίζεται με ηλεκτρονικά απόβλητα ή λυμάτων, η επίδρασή τους ενσωματώνεται σε ένα οικοσύστημα, αλλάζει το pH και μολύνει τη βιοποικιλότητα που έχει εγκατασταθεί σε αυτό το σημείο.
Αυτές οι μολύνσεις όχι μόνο σκοτώνουν άμεσα τα ζώα και τα φυτά, αλλά επηρεάζουν επίσης την τροφική αλυσίδα, επηρεάζοντας όλα τα οικοσυστήματα μέχρι τον άνθρωπο. Η απώλεια ειδών και η μείωση της βιοποικιλότητας οδηγούν σε μείωση των βασικών οικοσυστημικών υπηρεσιών, όπως η λοιπόν των καλλιεργειών, η καθαριότητα του νερού και ο έλεγχος των παρασίτων. Η βιοποικιλότητα, όταν μειώνεται, αποδυναμώνει την καλή λειτουργία των οικοσυστημάτων, καθιστώντας τα λιγότερο ανθεκτικά στις κλιματικές αλλαγές και σε άλλες περιβαλλοντικές διαταραχές [5].
Λύσεις και πρόληψη
Για να περιοριστούν οι μορφές ρύπανσης χρησιμοποιούνται πολλές τεχνικές. Η πρώτη και πιο αποτελεσματική είναι η μείωση της παραγωγής αποβλήτων από την πηγή τους, επιλέγοντας μια τοπικότερη κατανάλωση, χωρίς συσκευασία, προωθώντας τη χρήση βάζων και κυματοειδών συσκευασιών αντί για πλαστικές συσκευασίες. Στη συνέχεια, είναι απαραίτητο να συμμετέχουμε στη διαχείριση των αποβλήτων μας, ταξινομώντας τα και ανακυκλώνοντάς τα όσο το δυνατόν καλύτερα, προωθώντας την κομποστοποίηση, κλπ. Αυτό απαιτεί επίσης μάθηση.
Πράγματι, η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση είναι κρίσιμες για την αλλαγή συμπεριφορών και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών. Μέσω της εκπαίδευσης των νέων γενεών σχετικά με τη σημασία της διαχείρισης απορριμμάτων και την προστασία του περιβάλλοντος, μπορούμε να ελπίζουμε σε αλλαγή νοοτροπίας μακροπρόθεσμα. Τα σχολικά προγράμματα, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης και οι πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών είναι απαραίτητα για την επίτευξη αυτού του στόχου. Στην Αλγερία, η ευαισθητοποίηση των γυναικών και των παιδιών διαδραματίζει καίριο ρόλο σε αυτήν τη δυναμική. Οι τοπικές οργανώσεις παρατηρούν ότι μέσω της ενεργού συμμετοχής των γυναικών και των παιδιών, υπάρχει μια πολλαπλασιασμός των προσπαθειών ευαισθητοποίησης και μια καλύτερη εφαρμογή της διαχείρισης απορριμμάτων στα νοικοκυριά και τις κοινότητες.
Στη συνέχεια έρχεται η φάση της αποτοξίνωσης, η οποία μπορεί να γίνει με τη συλλογή αδειάδων, με τη φιλτράριση των βροχερών υδάτων, με την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνικών αποτοξίνωσης. Μπορούμε να εξετάσουμε ιδιαίτερα τη φυτοαποτοξίνωση, η οποία αξιοποιεί φυτά για την αποτοξίνωση εδαφών και υδάτων που έχουν μολυνθεί από βαρέα μέταλλα και άλλες τοξικές ουσίες [6]. Κάποια φυτά έχουν τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν τα βαρέα μέταλλα στα ιστούς τους, επιτρέποντας έτσι τον φυσικό και βιώσιμο καθαρισμό των μολυσμένων εδαφών. Αυτή η τεχνική, πολύ δαπανηρή, είναι ιδιαίτερα υποσχόμενη για τις περιοχές που επηρεάζονται από τη μόλυνση λόγω των διαρροών από χώματα εκχέλωσης.
Νομικά, τα κράτη που συνορεύουν με τη Μεσόγειο υπέγραψαν το 1976 τη Σύμβαση της Βαρκελώνης, που είναι η κύρια συμφωνία για το περιβάλλον στη Μεσόγειο και είναι νομικά δεσμευτική. Οι στόχοι αυτής της συμφωνίας είναι η προστασία της Μεσογείου Θάλασσας και ο αγώνας κατά της ρύπανσης. Αυτό επικεντρώνεται στη μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης, τη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων και την ευαισθητοποίηση των τοπικών πληθυσμών. Παρά την καλύτερη διαχείριση και τη θέσπιση αυστηρότερων κανονισμών, υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει στη Μεσόγειο όσον αφορά τα απόβλητα.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τους πληθυσμούς. Και στις δύο πλευρές της Μεσογείου, πολλές πολιτικές πρωτοβουλίες είναι ήδη σε εξέλιξη. Στην Αλγερία, στην πόλη της Tizi Ouzou, ο σύλλογος για την κομποστοποίηση και την ανακύκλωση εργάζεται για την ευαισθητοποίηση και προτείνει εκδηλώσεις συλλογής απορριμμάτων στις παραλίες. Στη Γαλλία, ο σύλλογος Neede ευαισθητοποιεί τους πληθυσμούς για θέματα περιβαλλοντικής μετάβασης και διαχείρισης απορριμμάτων. Άλλες πρωτοβουλίες όπως το Clean my calanques, η Surfrider ή η κίνηση Zero Waste συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση για το πρόβλημα των απορριμμάτων. Αυτοί οι φορείς βρίσκονται στην πλατφόρμα ReMed που ξεκίνησε από τον σύλλογο MerTerre με σκοπό να ενώσει όλους τους οργανισμούς που συμβάλλουν στη μείωση των απορριμμάτων στη Μεσόγειο.
Η επίδραση των απορριμμάτων στο περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα είναι ένα πολύπλοκο και πολυδιάστατο πρόβλημα που απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση για να λυθεί. Τοπικές και διεθνείς πρωτοβουλίες, προσπάθειες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης, καθώς και καινοτόμες τεχνικές όπως η φυτοαποτοξίνωση είναι ουσιώδεις για τη μείωση της ρύπανσης από τα απορρίμματα και την προστασία της βιοποικιλότητας. Συνεργαζόμενοι, μπορούμε να ελπίζουμε σε έναν πιο καθαρό και βιώσιμο μέλλον για τη Μεσόγειο και πέρα από αυτήν.
Βιογραφικό

Melissa Kanane: Διδάκτορας στην προστασία των οικοσυστημάτων με εξειδίκευση στη διαχείριση αποβλήτων και επισκέπτρια δάσκαλος στο Πανεπιστήμιο Tizi-Ouzou στην Αλγερία. Τα έργα της επικεντρώνονται στην ποσοτικοποίηση, την ταυτοποίηση, τη χαρακτηριστική και την αξιοποίηση των οικιακών αποβλήτων και των συγγενών τους.

Justine Viros : Επιστήμονας ειδικευμένη στο Μεσογειακό δάσος και στις χημικές αλληλεπιδράσεις δάσος - ατμόσφαιρα στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Αυτή κατέχει αυτή τη στιγμή θέση Έρευνας στην αποστολή Interdiscipinarité(s) του Πανεπιστημίου Αιξ-Μασσαλίας όπου είναι υπεύθυνη ανάπτυξης για τον σύνδεσμο Neede Μεσογείου.
Αναφορές:
[2] https://www.ifremer.fr/fr/microplastiques-et-nanoplastiques-quels-impacts-sur-la-vie-marine
[4] https://www.ifremer.fr/fr/actualites/des-dechets-plastiques-de-la-surface-jusqu-aux-fonds-marins
[5] Oliver, T. H., Isaac, N. J., August, T. A., Woodcock, B. A., Roy, D. B., & Bullock, J. M. (2015). Μειωμένη ανθεκτικότητα των λειτουργιών του οικοσυστήματος υπό απώλεια βιοποικιλότητας. Επικοινωνία της φύσης, 6(1), 10122. https://www.nature.com/articles/ncomms10122
[6] Jones, D. L., Williamson, K. L., & Owen, A. G. (2006). Φυτοαποτοξίνωση του διογκωτήριου λυμάτων. Διαχείριση Αποβλήτων, 26(8), 825-837. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0956053X0500190X
[7] https://www.unep.org/unepmap/fr/who-we-are/barcelona-convention-and-protocols