Her yıl, hava kirliliği dünyada yaklaşık 9 milyon ölüme neden oluyor. Bu veriler, Brezilya'daki COP30 sırasında geniş çapta yorumlandı ve WHO, bunu artık sağlık için en büyük çevresel risk olarak görüyor. Dışarıda, karayolu trafiği, sanayi veya yangınlar atmosferi dolduruyor. İçeride, kötü havalandırılan odalar bile daha büyük bir risk oluşturuyor. Marsilya'dan, açık kaynaklı, onarılabilir ve uygun fiyatlı sensörler, Akdeniz çevresindeki okullara ve belediyelere yayılıyor, böylece nefes aldığımız havayı görünür hale getiriyor ve kamu kararları üzerinde etki sağlıyor.
Olivier Martocq - Gazeteci
IA Endeksi: Akdeniz Bilgiler Kütüphanesi
Her yerde hava kalitesini ölçmek mümkün!
Hava ve ben 22med
22-med – Aralık 2025
• Akdeniz çevresinde dağıtılan açık kaynaklı sensörler, nefes aldığımız havayı görünür kılıyor.
• Kirliliği izlemek ve gençleri harekete geçirmeye eğitmek için düşük teknoloji ve eğitici bir yaklaşım.
#kirlilik #hava #sağlık #çevre #akdeniz #eğitim #inovasyon #Victor-Hugo Espinosa #Dominique Robin #AirLoquence programı #AtmoSud #l’Air ve Moi federasyonu
Bu yaklaşım, düşük teknoloji, eğitici ve işbirlikçi olarak kendini tanımlıyor. Basit uygulama sensörleri aracılığıyla çevresel izleme ile gençlerin eğitimini hedefliyor, AirLoquence programı ile. COP30'dan dönen Victor-Hugo Espinosa, bir inançla geri dönüyor: “Bu, insan ilişkileri COP'u idi.” ABD'nin COP21 taahhütlerini yeniden teyit etme reddine rağmen, l’Air Et Moi (FAEM) Federasyonu başkanı, bir “toplumsal, dernek ve hatta girişimci bir sıçrama” gözlemlediğini söylüyor. Standında, yerli sanatçılar ve araştırmacılar arasında, akıllara kazınacak 80 cm'lik bir dünya küresi sergiliyordu: “Eğer bu ölçeği alırsak, insanlığın sadece altı milimetre nefes alabilir havaya sahip olduğunu, bu da gezegenin etrafına sarılmış bir bant kalınlığına eşdeğer.”
Açık kaynaklı sensörler ile ölçümü demokratikleştirmek
Bu hayati mesele, Akdeniz çevresinde, hava kirliliğinin her yıl milyonlarca erken ölüme neden olduğu çok somut bir boyut kazanıyor. İşte tam da Marsilya'dan, açık kaynaklı, erişilebilir, onarılabilir, çoğaltılabilir sensörlerin dağıtımıyla sessiz ama derin bir hareket başladı; bu sensörler, herhangi bir okulda, mahallede veya köyde ince partikülleri veya CO₂'yi ölçebiliyor.
Son on yıldır, AtmoSud, bilgiyi “herkese erişilebilir” hale getirmek için çalışıyor, diyor direktör Dominique Robin. Başlangıçta eğitimsel bir amaç vardı: sakinlerin nefes aldıkları havayı somut olarak görmelerini sağlamak. Bir balkona yerleştirilen küçük bir cihaz, OpenAirMap uygulaması aracılığıyla, cep telefonunda mahalledeki hava kalitesini gerçek zamanlı olarak gösteriyor. Bugün, sensörler o kadar güvenilir hale geldi ki, ölçümleri, çok daha pahalı olan referans istasyonlarının ölçümlerine yaklaşmaya başladı. “Paradigmayı değiştiriyoruz, diye özetliyor. Artık izleme hakkında konuşabiliyoruz ve özellikle vatandaşlar, yerel yönetimler ve devletler arasında ortak bir tespit paylaşabiliyoruz.” Açık kaynak mantığıyla geliştirilen bu mikro sensörler – iç mekan modeli yaklaşık 350 euro, dış mekan modeli biraz daha az – yerel olarak da üretilebiliyor. Bu yaklaşım, teknolojilere erişimin sınırlı olduğu ülkelerde belirleyici bir rol oynamış durumda. “Bu, para kazanmak için bir işbirliği değil, diyor Victor-Hugo Espinosa. Her ülkenin kendi sensörlerini, kendi fablab'larını yaratmasını ve özellikle bunları dağıtmasını istiyoruz.”
Genişleyen bir Akdeniz ağı
Akdeniz, bu stratejinin ilk sahasıdır. Fransa, AtmoSud aracılığıyla teknolojik temeli sağlarken, yayılma yerel ağlar aracılığıyla gerçekleşiyor. Lübnan'da, birkaç okul bu sensörleri test ederek kendi kirlilik haritalarını çıkarmaya başladı. Tunus'ta, bir örneği doğrudan Çevre Bakanı'na teslim edildi. Fas'ta, kıyı şehirleri etrafında ortaklıklar ortaya çıkıyor. Her yerde, test aşamasındaki prototipler aynı mantığı izliyor: okulları, dernekleri, yerel yönetimleri veya fablab'ları donatarak ultra yerel bir bilgi oluşturmak, resmi istasyonların çok nadir olduğu yerlerde. Bu ağ, başka bir izleme düzeyiyle birleşiyor: uydu verileri. AtmoSud, böylece Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ile işbirliği yaparak gözlemleri birleştiriyor ve hem küresel hem de ayrıntılı bir harita elde etmeyi hedefliyor. “Amacımız, kirliliğin mekansal ve zamansal değişkenliğini yeniden inşa etmek. Kirlilik her yerde var, ama çok heterojen, özellikle karayolu, sanayi bölgeleri veya büyük metropoller etrafında,” diyor Dominique Robin.
Sınıflarda, anlamak için somut bir araç
Etkiyi artırmak için, devam eden düşük teknoloji devrimi eğitim boyutuna dayanıyor. 2009'dan beri, l’Air et Moi federasyonu tarafından uygulanan program, on beş dilde çevrilen araçlar sayesinde bir milyondan fazla çocuğu bilinçlendirdi. Öğrencilere yönelik versiyonu olan AirLoquence, konuşma ve gülme etrafında devrimci bir yaklaşım benimsiyor. Victor-Hugo Espinosa tarafından geliştirilen yöntem, önce öğrencileri konuşturmak, güldürmek ve ardından tartışmaya yönlendirmekle başlıyor. Ancak daha sonra bilimsel meseleler, günlük alışkanlıklar veya hava kirliliği, iklim ve sağlık arasındaki bağlantılar tanıtılıyor. “Gençler, hemen bir kaygı verici sunum gösterirseniz artık katılmıyorlar,” diyor.
Sensör burada merkezi bir rol oynuyor. Sınıfın arka tarafında kurulu olan sensör, gözle görülmeyen bir gerçeği ortaya koyuyor: iç mekan hava kalitesi. Sürekli olarak CO₂ oranını gösteriyor, bu oran milyonda parça olarak ölçülüyor — yani, bir milyon hava molekülü içinde bulunan karbondioksit moleküllerinin sayısı. Ve sürpriz genellikle hemen ortaya çıkıyor, çünkü kapalı pencerelerde on dakikada bu oran sıklıkla 1500 ppm'i aşıyor. Bu seviyede, hava o kadar taze oksijen açısından yoksul hale geliyor ki, konsantrasyon ve dikkat düşmeye başlıyor. Basit, neredeyse eğlenceli bir gösterim, ama hava kalitesinin soyut bir kavram olmadığını anlamak için sıklıkla belirleyici oluyor.
Sağlık, iklim ve sosyal bir mesele
Hava kirliliği, WHO'ya göre ölüm oranının en büyük çevresel faktörüdür. Etkileri, iklim değişikliği ile birleşiyor ve bu da yangınlara, kuraklıklara, su seviyelerinin yükselmesine neden oluyor ve kirleticilerin Akdeniz'in bir kıyısından diğerine transferini artırıyor. Sahra tozları artık düzenli olarak Marsilya'ya ulaşıyor. Oysa sensörler bu bağlantıyı belgelemeye olanak tanıyor. “Bu, doğrudan halkı etkileyen başka bir gerçek, gençlerde alerji ve astımın hızla artması. Yirmi yıl önce, bir okulda bir astım hastası çocuk bulunuyordu. Bugün, her üç çocuktan biri astım hastası veya alerji çekiyor.”
Eğitmek, donatmak, bağlamak
İki aktör, beş eksen etrafında yapılandırılmış ortak bir yol haritası geliştirdi. Açık kaynaklı sensörleri dağıtarak kirliliğin ayrıntılı bir haritasını oluşturmak. Yerel yöneticileri ve sorumluları eğitmek, çoğu zaman “hava kalitesi konusunda bilgisiz” olanları. Tüm Akdeniz ülkelerinde eğitim materyalleri (Air et Moi, AirLoquence) dağıtmak. Bu ülkeler arasında, gözlem istasyonları kuranları, ticari olmayan bir işbirliği ile desteklemek. Son olarak, hava, iklim, sağlık ve biyolojik çeşitliliği birlikte ele almak için Ulusal Hava Konseyleri oluşturulmasını teşvik etmek. Bu düşük teknoloji ama yapılandırıcı strateji, çevresel eşitsizliklerin en yüksek olduğu bölgelerde bir model haline gelebilir. Üstelik, FAEM tarafından COP28'den bu yana bir ağda bir araya getirilen 26 Fransızca konuşan ülkeden 1600 genç aktiviste dayanıyor. Akdeniz, dünya ortalamasından daha hızlı ısınırken, her birine — okullar, vatandaşlar, devletler — anlamalarını ve harekete geçmelerini sağlamak önemlidir. Lübnan'daki bir liseye, Tunus'taki bir fablab'a veya Fas'taki bir okula kendi sensörünü inşa etme imkanı tanıyarak, bu yaklaşım eylem ölçeğini değiştiriyor. “Bir teknolojinin sahibi olmayı hedeflemiyoruz, diye sonuçlandırıyor Dominique Robin. Ölçme, anlama ve yerel olarak karar verme yeteneğine sahip topluluklar oluşturmak istiyoruz.”
Victor Hugo Espinosa, büyük riskler uzmanı ve Fransızca konuşan Gençlik İklim Ağı'nın kurucusudur. 24 ülkeden 1.600 genci bir araya getiriyor. UNESCO için Fransız Kulüpleri Federasyonu'nun bölgesel temsilcisi ve Ecoforum ağının koordinatörüdır. Federasyonun Kurucusu L’Air et Moi 2016 – UNESCO Kulübü – Ulusal ve uluslararası dağıtım ile Air and Me ve İtalya'da Noi e l’Aria ile birlikte), ödüllü bir yazardır (2011 Renaudot Benjamin Ödülü) ve “L’Air et Moi”, “L’Eau et Moi” ve “Les Calanques et Nous” eğitim programlarının yaratıcısıdır. Çevre üzerine 1.000'den fazla etkinlik düzenlemiş ve 3.600'den fazla makale yayımlamıştır.
Kapak Fotoğrafı: Marsilya şehir merkezinde ince partikül indekslerinin haritalanması, 3 Aralık 2025 Çarşamba, saat 15:00 @22-med