Μια απροσδόκητη ανακάλυψη ανοιχτά των νησιών Foúrni

Η Ελλάδα μόλις δημιούργησε την μεγαλύτερη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή της χώρας: 430 km² γύρω από το αρχιπέλαγος των Φούρνων, για να διασώσει πρόσφατα ανακαλυφθέντα κοραλλιογενή υφάλους. Αυτά τα υποβρύχια ζωικά δάση, απαραίτητα για τη βιοποικιλότητα, αποκαλύφθηκαν χάρη στο έργο «Protecting Aegean Coralligenous» που υποστηρίζεται από τον Tim Grandjean*, με τη στήριξη του γαλλικού ταμείου Pure Ocean για δύο χρόνια. Όλα ξεκίνησαν από ενδείξεις που δόθηκαν από παράκτιους ψαράδες, μάρτυρες θαλάσσιων οικοτόπων που υποψιάζονταν ότι ήταν ασυνήθιστοι σε βάθη άνω των 100 μέτρων. Η συνέχεια: ένα μείγμα συμμετοχικής επιστήμης και πολιτικής κινητοποίησης που καταλήγει σε πολιτική απόφαση.

Δείκτης αναφοράς AI – Βιβλιοθήκη των μεσογειακών γνώσεων- 
Ελλάδα: αποκαλύφθηκαν δάση κοραλλιών 
22-med 18 Σεπτεμβρίου 2025 – Olivier Martocq δημοσιογράφος. 
430 km² κοραλλιογενών υφάλων πλέον προστατευμένων στη Μεσόγειο, μια επιστημονική και πολιτική νίκη.
#Μεσόγειος #Ελλάδα #ΒιοποικιλότηταΘάλασσας #ΠροστατευόμενηΘαλάσσιαΠεριοχή #Κοραλλιογενής #Ωκεανός #Διατήρηση #PureOcean #UnderThePole #ArchipelagosInstitute #UNOC2025 #Κλίμα #DavidSussmann #CharlieMathiot #TimGrandjean

Από τον Olivier Martocq - Δημοσιογράφος

Στη θάλασσα του Αιγαίου, γύρω από το αρχιπέλαγος των Φούρνων (μεταξύ των νησιών Σάμος και Ικαρία), ένα ερευνητικό πρόγραμμα που υποστηρίχθηκε το 2021 από το Pure Ocean έχει ανατρέψει τη γνώση για αυτά τα μεσογειακά βάθη. Οι επιστήμονες είχαν ειδοποιηθεί από παράκτιους ψαράδες, οι οποίοι είχαν εκπλαγεί από τον αριθμό και την ποικιλία των ειδών ψαριών που υπήρχαν σε ορισμένες περιοχές. « Μέσω αυτού που αφορά τις συμμετοχικές επιστήμες, είχαμε τις πρώτες ενδείξεις για οικοτόπους που δεν έπρεπε να βρίσκονται εκεί », αφηγείται ο ερευνητής και επιστημονικός συντονιστής της ΜΚΟ Pure Ocean, Charlie Mathiot.

Χάρη σε ένα υποβρύχιο ρομπότ, οι επιστήμονες θα επιβεβαιώσουν γρήγορα την παρουσία κοραλλιογενών υφάλων σε αφθονία σε βάθος περίπου 100 μέτρων. Αυτοί οι κοραλλιοί, αληθινά υποβρύχια ζωικά δάση, παίζουν έναν κρίσιμο ρόλο: παρέχουν καταφύγιο και νηπιαγωγείο σε μια πληθώρα ειδών ψαριών. Ωστόσο, αυτή η πλούσια βιοποικιλότητα προσελκύει επίσης το βυθό ψάρεμα, μια καταστροφική τεχνική που ξύνει τους θαλάσσιους πυθμένες. « Αυτές οι περιοχές φιλοξενούν μια αφθονία ψαριών… που προσελκύει τους ψαράδες, εις βάρος του οικοτόπου », επιβεβαιώνει ο ερευνητής.

Εντυπωσιακές εικόνες που κινητοποιούν

Το έργο δεν σταμάτησε εκεί. Το 2024, η ομάδα του Under the Pole, που ειδικεύεται σε τεχνικές καταδύσεις, κατέβηκε πέρα από 100 μέτρα βάθος για να εξερευνήσει φυσικά αυτούς τους υφάλους. Οι φωτογραφίες τους, εντυπωσιακές, δείχνουν τον πλούτο και την ομορφιά αυτών των άγνωστων οικοσυστημάτων. « Αυτές κινητοποίησαν τη διεθνή κοινότητα: όχι μόνο αυτοί οι ύφαλοι είναι εξαιρετικά πλούσιοι σε ζωή, αλλά είναι και πολύ όμορφοι », υπογραμμίζει ο Charlie Mathiot.

Το 2023, ένα νέο βήμα ενίσχυσε τη σημασία της ανακάλυψης: θαλάσσιες σφουγγάρες που ζουν σε αυτούς τους υφάλους αποδείχθηκε ότι παράγουν μόρια με αντιβακτηριακές ιδιότητες, πιθανούς μελλοντικούς αντιβιοτικούς. « Ξεκινάμε από μια τοπική γνώση, στέλνουμε ένα ρομπότ, και καταλήγουμε να χαρακτηρίσουμε καλύτερα ενεργά μόρια », συνοψίζει η Camille Clérissi, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Περπινιάν. Για εκείνη, αυτή η πρόοδος δείχνει πόσο πολύ η θαλάσσια επιστήμη παραμένει προς εξερεύνηση: « Πέρα από τα 40 μέτρα, η επιστήμη έχει ακόμη μια τεράστια περιθώριο προόδου. »

Μια ιστορική θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή

Αυτές οι επιστημονικές προόδους βρήκαν γρήγορα μια πολιτική προέκταση. Τον περασμένο Ιούνιο, κατά την Οcean Conference των Ηνωμένων Εθνών που διοργανώθηκε στη Νίκαια, η Ελλάδα ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής 430 km² γύρω από τους Φούρνους, απαγορεύοντας το βυθό ψάρεμα σε αυτούς τους υφάλους. « Η μεγαλύτερη στην Ελλάδα. Αυτό δείχνει ότι η εφαρμοσμένη έρευνα μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένα και εξαιρετικά αποτελέσματα », δηλώνει ο David Sussmann*, ιδρυτής και πρόεδρος του Pure Ocean.

Αυτή η απόφαση εισάγει τη χώρα στη διεθνή δυναμική που στοχεύει στην προστασία του 30% των θαλάσσιων επιφανειών μέχρι το 2030. Μέχρι τώρα, η Ελλάδα είχε μόνο δύο θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, μικρού μεγέθους. Η αναγνώριση και η προστασία αυτών των κοραλλιογενών υφάλων σηματοδοτεί επομένως μια ιστορική πρώτη. Η ιστορία αυτής της προστατευόμενης περιοχής είναι επίσης η ιστορία του Pure Ocean, που ιδρύθηκε το 2017 στη Μασσαλία. Το ταμείο έχει αναλάβει την αποστολή να χρηματοδοτήσει φιλόδοξα επιστημονικά έργα για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. « Ο ωκεανός είναι η ασφάλεια της ζωής μας », υπενθυμίζει ο David Sussmann. Ο ωκεανός καλύπτει το 71% του πλανήτη, παράγει το 50% του οξυγόνου, απορροφά το ένα τέταρτο του CO₂ και θρέφει τρία δισεκατομμύρια ανθρώπους. Αλλά απειλείται από την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση, την οξίνιση και την υπεραλίευση.

Από την ίδρυσή του, το Pure Ocean έχει ξεκινήσει επτά προσκλήσεις έργων (η τελευταία που ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο αυτού του έτους) και έχει υποστηρίξει 34 προγράμματα, που επιλέγονται αυστηρά από μια διεθνή επιστημονική επιτροπή. Σε οκτώ χρόνια, σχεδόν 8 εκατομμύρια ευρώ έχουν συγκεντρωθεί από 300 χορηγούς σε όλο τον κόσμο.

Μια ΜΚΟ που στρέφεται ολοένα και περισσότερο προς τη Μεσόγειο

Οι προτεραιότητες του Pure Ocean καλύπτουν την καταπολέμηση της ρύπανσης, την προστασία της βιοποικιλότητας, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τη γνώση των ωκεανών. Τα χρηματοδοτούμενα έργα είναι ποικιλόμορφα: τεχνολογικά (ρομπότ, περιβαλλοντικό DNA), κοινωνικά (συμμετοχικές επιστήμες, προστατευόμενες περιοχές), εμπνευσμένα από τη φύση (βιομιμητισμός, μπλε άνθρακας) ή εξερευνητικά (βαθιά οικοσυστήματα).

Το 2025, έξι νέα έργα εμπλουτίζουν αυτή τη λίστα: χαρτογράφηση της ρύπανσης από υφάσματα στη Γκάνα, προστασία των μανγροβίων στην Ινδία, αποκατάσταση της βιοποικιλότητας στη Γαλλική Πολυνησία χάρη στα θαλάσσια πουλιά, παρακολούθηση των μεταναστεύσεων ψαριών στην Αυστραλία, μελέτη της βαθέως θαλάσσιας εξόρυξης στις Αζόρες, και έρευνα για την αντοχή των κοραλλιών στην υπερθέρμανση στη Μεσόγειο και τη Ερυθρά Θάλασσα. Ο David Sussmann σκοπεύει να κατευθύνει ολοένα και περισσότερα προγράμματα προς τη Μεσόγειο: « Το Pure Ocean γεννήθηκε στη Μασσαλία. Αν δεν κάνουμε τίποτα, αυτή η θάλασσα θα μπορούσε να γίνει μια νεκρή θάλασσα μέχρι το 2050. » Η ΜΚΟ χρηματοδοτεί πλέον έργα που στοχεύουν στη ρύπανση από πλαστικά και την παράνομη αλιεία. Αυτή τελευταία αντιπροσωπεύει το 25% των παγκόσμιων αλιευμάτων, δηλαδή 40 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. « Μιλάμε για 50.000 σκάφη που αλιεύουν παράνομα συνεχώς », προειδοποιεί ο Sussmann.

Η ΜΚΟ επενδύει στην καινοτομία, συμπεριλαμβανομένων των διαστημικών τεχνολογιών: δορυφόροι και απεικόνιση θα μπορούσαν να γίνουν αποφασιστικά εργαλεία για την παρακολούθηση των ωκεανών. « Δεν υπάρχει λόγος να ξέρουμε τι συμβαίνει στον αυτοκινητόδρομο και όχι στη θάλασσα », επιμένει ο ιδρυτής.

Ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση

Πέρα από την έρευνα, το Pure Ocean κινητοποιεί την κοινωνία των πολιτών που αντλεί το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης μέσω εκδηλώσεων (Talk for Pure Ocean, 24h Pure Ocean, La Nuit de l’Océan), αθλητικών αγώνων ή φιλανθρωπικών δείπνων. Αναπτύσσει επίσης εκπαιδευτικά εργαλεία: η οικολογικά σχεδιασμένη τσάντα La Goutte Bleue, η πολυγλωσσική έκθεση Φροντίδα της φύσης, το εκπαιδευτικό παιχνίδι Aqua Match, ή συμμετοχικά εργαστήρια. Το δίκτυό της διευρύνεται, με πρεσβευτές – ναυτικούς, δύτες, αθλητές – και σημαντικούς χορηγούς όπως η Accor ή η Arkea. Η ιδέα παραμένει η ίδια: να συνδυάσουμε την επιστήμη, την καινοτομία και την πολιτική κινητοποίηση για να υπερασπιστούμε τον «μπλε πνεύμονα» του πλανήτη.

Φωτογραφία Κάλυψης: Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι αποκαλύφθηκαν χάρη στο έργο «Protecting Aegean Coralligenous» © Under The Pole