Η τρίτη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς (UNOC3) που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια τον Ιούνιο, προώθησε την ευαισθητοποίηση των πληθυσμών σχετικά με την άνοδο της στάθμης των υδάτων, τις καταιγίδες, τις πλημμύρες ή την διάβρωση των ακτών. Αντιμέτωποι με την κλιματική κρίση, πρέπει να αναπτύξουμε μια διαθεματική έρευνα, συνδυάζοντας τις θετικές με τις κοινωνικές επιστήμες προκειμένου να αναπτύξουμε αξιόπιστα ψηφιακά μοντέλα, ικανά να μας βοηθήσουν να προβλέψουμε τις κρίσεις που σχετίζονται με τις κλιματικές αναταραχές και να φωτίσουμε τις δημόσιες αποφάσεις.
Δείκτης – Βιβλιοθήκη μεσογειακών γνώσεων
Μεσογειακή ακτή: προβλέποντας το απρόβλεπτο - Jacques Piazzola - Δημοσιεύθηκε στις: 22-med στις 4 Σεπτεμβρίου 2025 - ακτή #μεσόγειος #ωκεανογραφία #κλίμα #πλημμύρα #καταιγίδα #τεχνητή νοημοσύνη #οικονομία #λιμάνι #τουρισμός #συμμετοχική επιστήμη #Πόλος MEDD
• Η παράκτια ωκεανογραφία, μια επιστήμη που γεννήθηκε στη Τουλόν, φωτίζει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο.
• Τα δεδομένα είναι άφθονα (δορυφόροι, ραντάρ, αισθητήρες), αλλά η αξιοπιστία τους πρέπει να αξιολογείται συνεχώς.
• Οι στόχοι του πόλου MEDD αντανακλούν τις κύριες επιστημονικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η μεσογειακή περιοχή λόγω της κλιματικής αλλαγής.
• Τα φυσικά μοντέλα, συμπληρωμένα από την τεχνητή νοημοσύνη, ανοίγουν το δρόμο για καλύτερη πρόβλεψη των ακραίων γεγονότων.
• Οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες των πλημμυρών, των πλημμυρών και της διάβρωσης των ακτών είναι κεντρικές για τις δημόσιες πολιτικές.
• Η συμμετοχική επιστήμη, που ενσωματώνει τη μνήμη των κατοίκων, είναι ένας μοχλός καινοτομίας και επιστημονικής νομιμότητας.
Συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε από τον Olivier Martocq
Είμαι καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Τουλόν και ερευνητής στο εργαστήριο MIO (Μεσογειακό Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, CNRS – Πανεπιστήμιο). Ανήκω σε ένα εργαστήριο που εργάζεται στην ακτογραμμή και την παράκτια ωκεανογραφία από τη δεκαετία του '90, μια νέα επιστήμη που λαμβάνει υπόψη την επιρροή συγκεκριμένων φυσικών διαδικασιών που σχετίζονται με την παρουσία της διεπαφής ξηράς-θάλασσας. Σε αντίθεση με την ανοικτή ωκεανογραφία, που είναι στραμμένη προς την ανοιχτή θάλασσα, προσπαθούμε να κατανοήσουμε πώς οι κυματισμοί, τα ρεύματα, οι άνεμοι και οι αναγλύφοι αλληλεπιδρούν και διαμορφώνουν τις ακτές μας. Διότι είναι ακριβώς στην ακτή, αυτή τη ευαίσθητη γραμμή, ανάμεσα στη θάλασσα και τη γη, που συγκεντρώνονται οι περισσότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Τα δεδομένα, ένας θησαυρός που πρέπει να χειρίζεσαι με προσοχή
Σε αυτόν τον τομέα, το «νεύρο του πολέμου» είναι τα δεδομένα. Διαθέτουμε σήμερα δίκτυα από πλωτές συσκευές, αισθητήρες πίεσης (βλ. Htmnet), ραντάρ, υποβρύχια συστήματα (βλ. Moose), αλλά και σταθμούς όπως αυτόν της Πορκερόλ ή του Κάπ Μπενάτ, που μετρούν εδώ και τριάντα χρόνια τις ατμοσφαιρικές ροές, την κατάσταση της επιφάνειας της θάλασσας και την ωκεάνια κυκλοφορία. Οι δορυφόροι και οι ανοιχτές βάσεις δεδομένων εμπλουτίζουν τις έρευνές μας, αλλά πρέπει να παραμένουμε σε εγρήγορση: ορισμένα δεδομένα προέρχονται από μετρήσεις επαναναλύσεων, συνδυάζοντας παρατηρήσεις και προσομοιώσεις, μερικές φορές εξωθημένες, που μπορεί να περιέχουν μεγάλες αβεβαιότητες. Η εκπαίδευση των φοιτητών και των υπευθύνων λήψης αποφάσεων να κατανοούν αυτούς τους περιορισμούς είναι μια κύρια ευθύνη των επιστημόνων. Από αυτά τα δεδομένα, αναπτύσσουμε φυσικά μοντέλα: πολύπλοκες εξισώσεις που περιγράφουν τους ανέμους, τα ρεύματα, τα κύματα, ακόμη και τη διάσπαση των ατμοσφαιρικών αερολυμάτων ή της σκόνης από τη Σαχάρα. Αυτά τα μοντέλα επιτρέπουν την ανασύνθεση του παρελθόντος, τη δοκιμή της αξιοπιστίας των μετρήσεών μας με στόχο να τις χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον για την πρόβλεψη. Αλλά όσο πιο λεπτομερής είναι η χωρική τους ανάλυση, τόσο πιο βαρείς γίνονται οι υπολογισμοί και οι χρόνοι υπολογισμού αυξάνονται. Έτσι, η μοντελοποίηση της Μεσογείου κάτω από το χιλιόμετρο απαιτεί χρόνους υπολογισμού ασύμβατους με μια έγκαιρη προειδοποίηση που είναι απαραίτητη κατά τη διάρκεια ακραίων γεγονότων όπως οι πλημμύρες ή οι καταιγίδες.
Όταν η τεχνητή νοημοσύνη συμπληρώνει τη φυσική
Γι' αυτό εξερευνούμε μια νέα οδό: τη σύνδεση φυσικών μοντέλων και τεχνητής νοημοσύνης. Σε έναν πειραματικό χώρο της ακτής του Βαρουά, εξοπλισμένο εδώ και αρκετά χρόνια με αισθητήρες, δοκιμάζουμε αλγόριθμους βαθιάς μάθησης ικανούς να ανιχνεύσουν αδύναμα σήματα και να βελτιώσουν τις τοπικές προβλέψεις. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ένα μαγικό ραβδί, αλλά μπορεί να "χωνεύει" μεγάλες βάσεις δεδομένων και να περιγράφει καλύτερα τα τοπικά φαινόμενα προκειμένου να ενισχύσει την ικανότητά μας για πρόβλεψη, ειδικά για τη διαχείριση των γρήγορων πλημμυρών, των θαλάσσιων πλημμυρών ή των τσουνάμι. Μια επιπλέον δυσκολία είναι να συνδυάσουμε τον μακρύ χρόνο του κλίματος και τον σύντομο χρόνο που χαρακτηρίζει την εμφάνιση καταστροφών. Το κλίμα εξελίσσεται σιωπηλά — δέκα εκατοστά ανόδου της στάθμης των υδάτων σε τριάντα χρόνια στη Μεσόγειο — ενώ τα επεισόδια της Κεβενόλης ή της Μεσογείου αναπτύσσονται γρήγορα και πλήττουν σε λίγα λεπτά. Τα μοντέλα πρέπει επομένως να βοηθούν τόσο στη διαχείριση της επείγουσας κατάστασης, όσο και να φωτίζουν τις πολιτικές χωροταξικής ανάπτυξης για πολλές δεκαετίες.
Σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι μόνο ένα φυσικό ή οικολογικό ζήτημα: οι επιπτώσεις της είναι κοινωνικοοικονομικές. Ας πάρουμε τα λιμάνια αλιείας: μια μεταβολή της στάθμης του νερού μπορεί να προκαλέσει φαινόμενα αντήχησης των κυμάτων, και έτσι ενδεχομένως να προκαλέσει ζημιές σε σκάφη λόγω του αναταραχής που προκαλείται, με άμεσες συνέπειες στην οικονομική ζωή, διακόπτοντας για παράδειγμα την αλιεία για αρκετές εβδομάδες και στερώντας έτσι τις οικογένειες από εισοδήματα. Ομοίως, η διάβρωση των παραλιών θέτει σε κίνδυνο την τουριστική οικονομία πολλών νησιών και παράκτιων σταθμών. Τα μοντέλα μας πρέπει επομένως να ενσωματώνουν τον υπολογισμό του κόστους, των χωρικών ανισοτήτων και να είναι ικανά να συμβουλεύουν τις δημόσιες πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν. Τέλος, είμαι πεπεισμένος ότι πρέπει να συμπεριλάβουμε τους κατοίκους των περιοχών που ερευνούμε στις δραστηριότητες έρευνάς μας, καθώς οι τοπικοί πληθυσμοί συχνά διαθέτουν μια μνήμη των τόπων που τα θεωρητικά μοντέλα δεν έχουν. Αυτή η εμπειρία, σε συνδυασμό με τα δεδομένα μας, μπορεί να εμπλουτίσει ιδιαίτερα την κατανόηση των παράκτιων δυναμικών. Η συμμετοχική επιστήμη είναι μια οδός που πρέπει να ενισχυθεί για να καταστήσει τα εργαλεία μας πιο αξιόπιστα, αλλά και πιο νόμιμα όσον αφορά την αποδοχή.
Jacques Piazzola : επιστήμονας κατάρτισης, συνέχισε την καριέρα του στην εκπαίδευση και την έρευνα ως Καθηγητής Πανεπιστημίου στο πανεπιστήμιο της Τουλόν. Ειδικός στη Φυσική των αλληλεπιδράσεων ωκεανού-ατμόσφαιρας και στη δυναμική της ατμόσφαιρας των θαλάσσιων αερολυμάτων, είναι συγγραφέας ή συν-συγγραφέας περίπου πενήντα άρθρων που δημοσιεύθηκαν σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές. Διδάσκει επίσης στη Σχολή Μηχανικών «SEATECH» που εκπαιδεύει μηχανικούς στον τομέα των θαλάσσιων επιστημών.
Ο Jacques Piazzola διευθύνει αυτή τη στιγμή τον Πόλο MEDD (Θάλασσα, Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη) που αποτελεί μια διαθεματική συγκέντρωση δέκα ερευνητικών εργαστηρίων επικεντρωμένων γύρω από τις θαλάσσιες επιστήμες, το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η πρωτοτυπία αυτής της δομής αφορά το πεδίο δράσης της που προτείνει μια διατομεακή προσέγγιση μεταξύ των λεγόμενων "σκληρών" ή "ακριβών" επιστημών (φυσική, χημεία, βιολογία, μαθηματικά...) και των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών (γραμματεία, οικονομία, διοίκηση, STAPS, δίκαιο...).
Οι στόχοι του Πόλου MEDD αντανακλούν τις κύριες επιστημονικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η μεσογειακή περιοχή λόγω της κλιματικής αλλαγής και της ανθρωπογενούς επίδρασης και των κοινωνικοοικονομικών τους συνεπειών. Ο Πόλος περιλαμβάνει περισσότερους από εκατό διδάσκοντες-ερευνητές και έχει επίσης σκοπό να προάγει τις συνεργασίες με τις τοπικές αρχές, να συγχρηματοδοτεί και να πιστοποιεί διαθεματικά ερευνητικά έργα που σχετίζονται με τις θαλάσσιες επιστήμες και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Κεντρική Φωτογραφία: άφιξη μιας καταιγίδας κοντά στο λιμάνι του Fos-sur Mer © 22-med