Mer fermée, Mesdheja përqendron ndotjet. Në thelb të problemit: mbeturinat, menaxhimi i të cilave mbetet i pabarabartë nga një breg në tjetrin. Ndër iniciativat lokale dhe strategjitë kombëtare, shkencëtarët dhe shoqatat tërheqin vëmendjen për rreziqet për mjedisin dhe biodiversitetin. Dhe bëjnë thirrje për të rishikuar menaxhimin e mbeturinave si një levë për kalimin ekologjik. Ilustrim me Francën dhe Algjerinë.
Ky artikull është një përmbledhje e 3 intervistave midis shkencëtarëve të publikuara në 22-med në qershor 2024. Një dialog midis Justine Viros, shkencëtare specialist në pyllin mesdhetar dhe ndërveprimet kimike pyll – atmosferë në kuadër të ndryshimeve klimatike, inxhiniere kërkimi në kuadër të misionit Interdisciplinaritet(i) të Universitetit Aix-Marseille dhe Mélissa Kanane, doktore në mbrojtjen e ekosistemeve e specializuar në menaxhimin e mbeturinave dhe mësuese e përkohshme në Universitetin e Tizi-Ouzou në Algjeri. Këto 3 intervista mund të gjenden në 11 gjuhët e përdorura në sit.
Mesdheja është një nga detet më të ndotura në botë. 80% e kësaj ndotjeje vjen nga toka: lumenjtë, erërat dhe pellgjet sjellin mbeturinat deri në det, ku ato akumulohen. Nëse 10% e tyre janë të dukshme (cigaresh, ambalazhe...), 90% janë të padukshme: mikroplastika që infiltruan gjithandej, deri në fundet detare. Këto ndotje ndikojnë drejtpërdrejt në ekosistemet: gëlltitja e plastikës nga fauna, ndotja e tokave dhe akiferëve nga lixiviatet toksike që vijnë nga deponitë e menaxhuara keq, shqetësimi i zinxhirit ushqimor. Çdo vit, më shumë se 1.5 miliardë kafshë detare vdesin për shkak të mbeturinave plastike. Dhe njerëzit nuk janë të kursyer: metalet e rënda, të qëndrueshme, gjenden në ushqimet dhe ujin tonë.
Algjeri: midis një sistemi të dështuar dhe zgjidhjeve lokale
Me më shumë se 11 milion ton mbeturina shtëpiake të prodhuara çdo vit, Algjeria përballet me një sfidë mjedisore dhe shëndetësore të madhe. Skema kombëtare ende mbështetet kryesisht në mbledhjen e përzier dhe varrosjen në qendra teknike, shpesh të kontrolluara keq. Rezultati: rrjedhje toksike, ndotje e tokave dhe vlerësim i dobët i mbeturinave.
Sidoqoftë, alternativat po shfaqen. Në Kabylie, veçanërisht, iniciativat lokale përqendrohen në ndarjen në burim, kompostimin dhe riciklimin. Komitetet e fshatrave bashkëpunojnë me kompani për trajtimin e mbeturinave dhe formojnë të rinjtë për këto praktika. Më shumë se 60% e mbeturinave shtëpiake atje janë organike, dhe prandaj lehtësisht të vlerësueshme.
Rrugët për të përmirësuar situatën janë të njohura: infrastrukturat e ndarjes, kompostimi, riciklimi, parimi i ndotësit-pagues, por gjithashtu koordinimi midis aktorëve publikë dhe qytetarëve. Ende duhet që vullneti politik të ndjekë.
Franca: kur bollëku pengon ndarjen
Nga ana tjetër e Mesdheut, Franca përballet me sfida të ndryshme, por plotësuese. Niveli i konsumit atje gjeneron një sasi të madhe mbeturinash jo organike, shpesh të ambalazhuara. Ndarja është e detyrueshme, por mbetet pak efektive: në rajonin Sud-PACA, megjithatë në krye të modernitetit, performancat janë nën mesataren kombëtare.
Shoqatat si Clean my Calanques ose MerTerre kompensojnë mangësitë institucionale me fushata ndërgjegjësimi, mbledhje qytetare, ose programe edukative. Diversiteti i llojeve të mbeturinave, distanca midis prodhuesve dhe vendeve të trajtimit, dhe përgjegjësia e ulët e industrive e komplikon akoma më shumë menaxhimin.
Për të ndryshuar sjelljet, ndërgjegjësimi mbetet thelbësor. Ankorimi kulturor, kuadri i jetesës dhe politikat publike luajnë një rol të rëndësishëm në adoptimin e refleksioneve të duhura të ndarjes.
Për një përgjigje të përbashkët ndaj sfidave mesdhetare
Menaxhimi i mbeturinave është po aq një çështje mjedisore sa një tregues social dhe kulturor. Nga mbeturinat organike te ambalazhet plastike, ato zbulojnë mënyrat tona të jetesës, prioritetet tona politike dhe zgjedhjet tona ekonomike. Në Mesdhe, det i përbashkët, ato bëhen një sfidë e përbashkët.
Konventa e Barcelonës, e nënshkruar në 1976, vendos bazat e një qeverisjeje mjedisore të përbashkët. Por përpjekjet duhet të shkojnë shumë përtej teksteve. Bashkëpunimet rajonale, edukimi për konsum, mbështetje për iniciativat qytetare dhe inovacione si fitoreja e bimëve janë gjithashtu levat për të avancuar.
Një të ardhme e qëndrueshme do të kalojë përmes politikave të ndërthurura, të ankoruara në territore, dhe përmes një vetëdije kolektive: deti është një pasqyrë e mbeturinave tona, por ai mund të bëhet gjithashtu pasqyrë e angazhimeve tona.
Biografi
Melissa Kanane : Doktore në mbrojtjen e ekosistemeve e specializuar në menaxhimin e mbeturinave dhe mësuese e përkohshme në Universitetin e Tizi-Ouzou në Algjeri. Punimet e saj janë të përkushtuara në sasinë, identifikimin, karakterizimin dhe vlerësimin e mbeturinave shtëpiake dhe të ngjashme.
Justine Viros : Shkencëtare specialist në pyllin mesdhetar dhe ndërveprimet kimike pyll – atmosferë në kuadër të ndryshimeve klimatike. Ajo aktualisht mban një pozicion si inxhiniere kërkimi në kuadër të misionit Interdisciplinaritet(i) të Universitetit Aix-Marseille ku është përgjegjëse për zhvillimin për shoqatën Neede Méditerranée.
Foto e Parë: Mesdheja përqendron ndotjet, nga të cilat 80% vijnë nga toka © DR