Dryshqet e zgjatura, zjarret e përsëritura, sëmundjet shkatërruese: pyjet mesdhetare janë në rrezik, të kërcënuara në rolin e tyre jetik për biodiversitetin dhe shoqëritë njerëzore. Megjithatë, larg nga dorëzimi në fatalizëm, iniciativat po shumohen. Në Algjeri, në Liban, në Itali ose në Francë, studiues, institucione dhe komunitete lokale po shpikin përgjigje. Rimbjellja, diversifikimi, parashikimi: kaq shumë veprime që e bëjnë të mundur një të ardhme të përbashkët (dhe me hije).
Ky artikull është një përmbledhje e 5 artikujve të kushtuar shpëtimit të pyjeve të Mesdheut dhe të publikuar në 22-med, që mund të gjenden në 11 gjuhët e përdorura në sit. Që nga e hëna, do të gjeni tema të reja të trajtuara nga gazetarët dhe korrespondentët tanë.
Zgjidhjet e Javës së 8-të të pyjeve mesdhetare : Jorge Dobner & Cristina Grao - Spanjë
Një kompani nafte angazhohet të mbjellë 423 milionë pemë : Tarik Hafid - Algjeri
Migrimi i asistuar: kur pyjet ikin nga ndryshimi klimatik : Edward Sfeir - Liban
Puglia në vijën e parë kundër sëmundjes së ullirit : Valentina Saini - Itali
Pemë nga jugu për të rimbjellur në mënyrë efektive veriun : Paola Da Silva - Francë
Pyjet mesdhetare mbajnë shenjën e mijëvjeçarëve të bashkëjetesës me njeriun. Por sot, ato përballen me një krizë të paprecedentë, të shënuar nga çrregullimi klimatik dhe erozioni i burimeve. Në Barcelonë, në nëntor 2024, Java e 8-të e pyjeve mesdhetare ka skicuar një horizont: të bashkojë njohuritë tradicionale, inovacionin shkencor dhe bashkëpunimin ndërkombëtar për të shpëtuar këtë pasuri të çmuar.
Në Algjeri, 423 milionë pemë për një horizont pa karbon
Në një vend ku 75% e emetimeve të gazrave serë vijnë nga sektori energjetik, njoftimi ka bërë histori. Sonatrach, kompania kombëtare e hidrokarbureve, ka nisur një program të gjerë për restaurimin e peisazheve pyjore. Qëllimi: të mbjellë 423 milionë pemë deri në vitin 2033, ose 520,000 hektarë të rimbjellur. Investimi – një miliard dollarë (910 milionë euro) – ka si qëllim si sekuestrimin e karbonit ashtu edhe rehabilitimin e pyjeve të degraduara nga zjarret.
Përtej veprimit simbolik, projekti përfshin agroforesterinë: ullinj, karob dhe pishtarin do të pasurojnë fermat rurale, në koncesione 40-vjeçare. Për ekspertët, sfida është dyfish: të forcojë “barrikadën e gjelbër” të nisur në vitet 1970 kundër avancimit të shkretëtirës dhe të krijojë një dinamikë lokale ku banorët bëhen aktorë të rimbjelljes.
Pylli libanez në lëvizje
Në Liban, pylli po lëviz për të mbijetuar. Përballë thatësirave të zgjatura dhe humbjes së qindra hektarëve, migrimi i asistuar shfaqet si një strategji e ardhshme. Ai përfshin zhvendosjen e disa specieve në zona ku klima e së nesërmes do t’u jetë më e favorshme.
ONG Jouzour Loubnan po eksperimenton këtë metodë në kodrat e Malit-Liban: cedra, pisha dhe boronica po mbillen duke parashikuar evolucionin klimatik, të forcuara nga përdorimi i kërpudhave mikorize që rrisin mbijetesën e tyre. Rreziku është guximshëm, pasi pyjet libaneze janë një përqendrim i biodiversitetit mesdhetar. Duke u mbështetur në shkencën dhe angazhimin e komuniteteve, migrimi i asistuar mund të bëhet një model i eksportueshëm, edhe pse mbetet i kushtueshëm dhe kërkon ndjekje.
Puglia përballë “sëmundjes së ullirit”
Në thembën e këmbës italiane, 21 milion ullinj tashmë kanë vdekur nga xylella fastidiosa. Për peisazhet dhe ekonominë e Puglias, kjo është një katastrofë ekologjike dhe trashëgimore. Megjithatë, rezistenca po organizohet. Bujq të tillë si Giovanni Melcarne bashkëpunojnë me CNR-në e Barit për të zhvilluar varietete të reja që janë të afta të tolerojnë si bakterin ashtu edhe stresin hidrik.
Katër kultivarë (bimë që rezultojnë nga një përzgjedhje, një mutacion ose një hibridizim) premtues tashmë kanë dalë në dritë, duke ofruar një shpresë për ullishtarët. Në fushën e ullinjve mijëvjeçarë, graftet në pemë shekullore përpiqen të shpëtojnë trun të shumëfishtë shekullor. Dhe nëse rajoni është bërë një simbol i kërcënimit, ai gjithashtu mund të bëhet matrica e një ullishteje rezistente për të gjithë Mesdheun.
Në Francë, pemishte me fara për të nesërmen
Në Loire-Atlantique, në mes të vreshtave, ngrihet një pemishte ndryshe nga të tjerat. Këtu, Zyra Kombëtare e Pyjeve ka mbjellë 1,640 pisha deti nga jugu i Francës. Roli i tyre: të prodhojnë fara që janë të afta të rimbjellin pyjet e veriut, të kërcënuara nga thatësira. Në fund, këto “pemishte me fara” do të ofrojnë material gjenetik më të përshtatshëm për klimën e ardhshme.
“Ne punojmë për nipërit tanë”, shpjegon Jean-Christophe Helleisen, inxhinier në ONF. Specie të tjera do të ndjekin, si dushku pubescent ose dushku i Kanarive, të zgjedhura për qëndrueshmërinë e tyre ndaj zjarrit dhe thatësirës. Kalendari është afatgjatë – ndonjëherë 40 deri në 50 vjet para korrjeve të para – por ambicia është e qartë: të parashikojë pyjet e vitit 2075 në vend që të përjetojë zhdukjen e tyre.
Një të ardhme e përbashkët dhe e ndërlidhur
Nga Barcelona në fshatra, një vëzhgim imponon: mbijetesën e pyjeve mesdhetare varet nga zgjidhje inventivë, shpesh lokale, por që pritet të ndërlidhen. Diversifikimi i llojeve, restaurimi i peisazheve, zhvendosja e specieve, krijimi i rezervave të farave: kaq shumë strategji që plotësojnë njëra-tjetrën.
Java e pyjeve mesdhetare përkujtoi se vetëm një bashkëpunim ndërkombëtar do t’i japë atyre shkallën e nevojshme. Siç thekson shkencëtarja Magda Bou Dagher: “Strategjitë mjedisore proaktive janë thelbësore për të shmangur dëme të pakthyeshme”. Eksperimentet e kryera në Algjeri, Liban, Itali ose Francë tregojnë se pylli, larg nga të qenit i ngurtë, tashmë po rishkruhet. Ende duhet t’i jepet kohë, mjetet dhe aleanca e shoqërive për të rritur përsëri.
Foto e Parë: Pyjet mesdhetare mbajnë shenjën e mijëvjeçarëve të bashkëjetesës me njeriun © 22-med