Su kaynaklarına yönelik baskının arttığı bir Akdeniz'de, yerel girişimler su kıtlığına somut yanıtlar sunuyor. Saha gerçekliklerine dayanarak, tasarrufa, kolektif zekaya veya teknik yeniden icatlara odaklanarak, bazen merkezi veya endüstriyel mantıkları tersine çeviriyorlar. Her biri, kendi tarzında, iklim değişikliğinin giderek daha fazla zayıflattığı bu ortak malı korumaya katkıda bulunuyor.
Bu makale, ‘su üzerine, 22-med'de yayınlanan 5 makalenin bir özetidir; sitede kullanılan 11 dilde bulunabilir.
İslami Yardım Arnavutluk ile içme suyu eksikliğine somut bir yanıt: Rajmonda Basha - Arnavutluk
Denizi tuzdan arındırarak su eksikliğine çözüm bulmak: Agathe Perrier - Fransa
Su tasarrufu sağlamak için geri dönüştürmek: Agathe Perrier - Fransa
Katalonya'nın kuraklıkla nasıl mücadele edeceği: Jorge Dobner & Cristina Grao - İspanya
Orta Atlas'ın eteklerinde, suyun kadim paylaşımı: Adèle Arusi - Fas
Su kıtlığının arkasında erişim, kalite, kullanılabilirlik ve yönetim gibi çeşitli sorunlar yatıyor. Beş Akdeniz bölgesi, çağdaş teknikler ile kanıtlanmış uygulamalar arasında, kendi gerçekliklerine köklü yanıtlar sunuyor. Arnavutluk'un izole köylerinden Orta Atlas'ın kırsallarına veya gergin Katalan ağlarına kadar, her biri su krizini kendi imkanları, gelenekleri ve kısıtlamaları ile karşılıyor. Bu yaklaşımlar, yeniden üretilebilir bir model oluşturmaktan ziyade, somut uyarlamalar yelpazesini oluşturuyor. Suya olan ilişkimize daha tasarruflu, daha kolektif ve bazen daha düşük teknoloji ile yaklaşmanın bir yolunu çiziyorlar.
İslami Yardım'ın Arnavutluk'taki kuyuları
Arnavutluk'ta, yalnızca %76'lık bir kesim düzenli olarak içme suyuna erişim sağlıyor. Bu düşen oran, kırsal alanlarda daha da zor bir gerçeği gizliyor; burada kamu ağı ya yok ya da yetersiz. İzole köyler, genellikle kirli olan sınırlı bir suya, günde yalnızca birkaç saat erişim sağlıyor. İşte burada İslami Yardım Arnavutluk devreye giriyor; 2013'ten bu yana, topluluklar ve yerel otoritelerle bağlantılı olarak kuyu ve su iletim ağları inşa ediyor. Sadece 2023 yılı için Tirana bölgesinde yirmiden fazla kuyu inşa edildi.
Dibër'in dağlık bölgesinde, doğal bir kaynak 10.000 litre kapasiteli bir depoya dönüştürülerek, elli aileye düzenli su erişimi sağlıyor. 1970'lerde bir depremle sarsılan Dajç köyünde, yeni sarsıntılara dayanıklı borular, su temin sisteminin yeniden devreye girmesini sağladı. Bu müdahaleler öncelikle, yetim çocukları barındıran savunmasız ailelere odaklanıyor, ardından diğer hanelere genişletiliyor.
Yaklaşım, basit bir mantığa dayanıyor: sahadaki somut ihtiyaçları belirlemek, hidrojeolojik koşulları değerlendirmek ve sağlam, küçük ölçekli ama büyük etki yaratan tesisler inşa etmek. Su, böylece onur, sağlık ve gelecek için bir faktör haline geliyor.
Fransa'da, kazmak yerine geri dönüştürmek ve tuzdan arındırmak
Fransa'da, musluktan akan suyun %99'u işlenmiş kaynaklardan gelmektedir; burada baskı, erişim değil sürdürülebilirlik üzerinedir. Tüketim artıyor, kuraklıklar yerleşiyor, ağlardaki sızıntılar devam ediyor. Bununla birlikte, iki anahtar alan güçleniyor: geri kullanım ve tuzdan arındırma.
Montpellier'de, AquaTech Innovation adlı start-up, kamp alanlarında, limanlarda veya tatil köylerinde mikro işleme üniteleri kuruyor. Hedef: gri suları yerinde toplamak, filtrelemek ve yeniden kullanmak. AquaPool veya AquaReUse gibi patentli çözümleri, yeşil alanları sulamak, tuvalet rezervuarlarını beslemek veya suyu havuzlara yeniden enjekte etmek için kullanılıyor. Bu, özellikle çok fazla turist çeken bölgelerde yer altı su kaynakları üzerindeki baskıyı azaltmanın somut bir yoludur.
Marseille'de, Seawards, kriyo-separasyon yöntemine odaklanıyor. Bu tuzdan arındırma tekniği, deniz suyunu dondurarak saf su kristallerini izole etmeyi içeriyor; bu kristaller daha sonra ısıtmak için daha hafif. Ters osmozdan daha az enerji tüketen bu yöntem, yoğun tuzlu su veya kirletici madde üretmiyor ve kontrol edilebilir bir maliyet vaat ediyor. Henüz prototip aşamasında olan start-up, Fos-sur-Mer'de ilk fabrikasını kurmayı planlıyor ve adalar veya kurak bölgeleri hedefliyor. Fikir: günde 50.000 m³ kapasiteli üniteler, sanayicilere veya çiftçilere anahtar teslim satılacak.
Yerinde geri dönüştürmek ve kirletmeden tuzdan arındırmak: Fransa'nın henüz eksik olmayan ama tasarruf etmeye başladığı bir kaynağı daha iyi yönetmenin iki yolu.
Katalonya: Daha fazla geri dönüştürerek daha az bağımlı olmak
Katalonya, son yüzyılın en uzun kuraklığı ile karşı karşıya kalarak, 2024 başında acil durum ilan etti. Su, topraklarının %50'sinde üç yılı aşkın bir süre boyunca eksik oldu. Buna yanıt olarak, Generalitat, ağları güçlendirmek, boruları yenilemek ve yeni projeler başlatmak için 128 milyon euro tahsis ediyor. Bunlar arasında, Ekim 2024'te Barcelona'ya su sağlamak üzere günde 40.000 m³ üretme kapasitesine sahip bir yüzer tuzdan arındırma tesisi yer alıyor.
Ancak Katalan stratejisi burada durmuyor. Aynı zamanda atık suyun büyük ölçekli yeniden kullanımı üzerine de odaklanıyor. Şu anda, işlenen suyun %30'u geri dönüştürülüyor ve yer altı su kaynaklarına yeniden enjekte ediliyor. Hedef: %70 ila %80'e ulaşmak. intoDBP gibi bilimsel modelleme programları, kimyasal yan ürünlerle ilgili riskleri öngörmeye yardımcı oluyor. CREAF tarafından yürütülen diğer araştırma projeleri, sosyal veya bölgesel zayıflıkları tanımlıyor ve Peru'daki "swales" veya Hollanda'daki "Room for the River" gibi yabancı modellerden ilham alıyor.
Talebi azaltmak, arzı çeşitlendirmek, gelecekteki kullanımları öngörmek: Katalonya, bu seçimlerin siyasi karmaşıklığını inkar etmeden, daha çevik ve sürdürülebilir bir su yönetimi inşa ediyor.
Fas'ta, suyun hafızası hâlâ akıyor
Béni Mellal'de, Orta Atlas'ın eteklerinde, yüzyıllardır akan bir kaynak var: Aïn Asserdoun. Bugün, beş yıl öncesine göre 30 cm azalmış olan debisi, hâlâ bir dizi sulama kanalı olan séguias aracılığıyla zeytinlikleri besliyor. Su, "kürekle" olarak adlandırılan bir sisteme göre dağıtılıyor: her aile, belirli bir genişlikte bir kanala sahip, bu da ürünlerin adil bir şekilde sulanmasını sağlıyor.
Bu organizasyon, Ahmed al Hansali Barajı'nın artık işlevini yerine getiremediği yerlerde tarımın devam etmesini sağlıyor: doluluk oranı %3'e düşmüş durumda ve ona bağlı kanallar bir yıldan fazla süredir kuru. Ülkenin ikinci büyük nehri Oum-Errabia artık akmıyor. Sadece kuyuları delme imkanı olan çiftçiler (yaklaşık 10.000 €) sulama yapabiliyor.
Yeni bir baraj inşa ediliyor, ancak beklerken, kaynak etrafındaki geleneksel organizasyon bir siper işlevi görüyor: dayanıklı, toplumsal ve köklü.
Bir kaynak, beş yanıt
Arnavutluk'ta kuyu açmaktan, Fransa'da atık suları geri dönüştürmekten, Katalonya'da yüzer bir fabrika inşa etmekten veya Fas'ta binlerce yıllık bir kaynağı yaşatmaya kadar, her bölge su kıtlığına kendi yanıtını geliştiriyor.
Bu çözümler, genellikle, teknolojik başarılar yerine, adil ve sürdürülebilir bir yönetimi kolektif olarak organize etme kapasitesine dayanıyor. Çünkü bu kadar hayati bir mesele karşısında, yönetişim, teknik kadar değerlidir.
Kapak fotoğrafı: Aïn Asserdoun kaynağı, Béni Mellal'in üzerinde, aşağıdan görünüm © Wikipedia Commons