Από την Ιταλία στο Ισραήλ και μέχρι την Αλβανία, γύρω από τη Μεσόγειο, εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες χτίζουν γέφυρες μεταξύ των λαών. Είτε πρόκειται για την προσφορά ενός μέλλοντος στους πρόσφυγες, είτε για τη συνύπαρξη Εβραίων και Αράβων, είτε για την ένταξη των διακριθέντων μειονοτήτων, αυτά τα έργα δείχνουν ότι το σχολείο μπορεί να είναι πολύ περισσότερα από έναν τόπο γνώσης: ένα εργαστήριο ειρήνης.
Αυτό το άρθρο, σχετικά με την εκπαίδευση, είναι μια περίληψη 4 άρθρων που δημοσιεύθηκαν στο 22-med. Μπορείτε να τα βρείτε στις 11 γλώσσες που χρησιμοποιούνται στην ιστοσελίδα:
https://www.22-med.com/une-ecole-nomade-pour-retisser-les-liens-en-mediterranee/ Από τη Marie le Marois
https://www.22-med.com/a-neve-shalom-juifs-et-arabes-ont-choisi-de-vivre-ensemble-pour-construire-la-paix/ Από την Caroline Haïat
https://www.22-med.com/comment-une-organisation-revolutionne-la-vie-des-roms-en-albanie/ Από την Rajmonda Basha
https://www.22-med.com/les-couloirs-universitaires-les-refugies-ont-egalement-le-droit-a-leducation/ Από την Jessica Perra
Εκπαιδεύοντας για να υπάρχουμε: πρόσφυγες επιτέλους στο πανεπιστήμιο
Σε έναν κόσμο όπου περισσότερα από 100 εκατομμύρια άτομα είναι εκτοπισμένα με τη βία, μόνο το 5% των προσφύγων έχουν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση. Ένας αριθμός που αποτυπώνει μια προφανή αδικία, αλλά που προγράμματα όπως το University Corridors for Refugees (Unicore) προσπαθούν να ανατρέψουν. Ξεκίνησε το 2019 υπό την αιγίδα της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), το Unicore επιτρέπει σε πρόσφυγες φοιτητές, πτυχιούχους πρώτου κύκλου, να αποκτήσουν βίζα για να συνεχίσουν μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιταλία.
Σήμερα, 40 ιταλικά πανεπιστήμια συμμετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα. Στο Πανεπιστήμιο του Κάλιαρι, η Alessandra Carucci, αντιπρύτανης για την διεθνοποίηση, τονίζει την σημασία του: «Πρόκειται για την ανακατασκευή του μέλλοντος φοιτητών που προέρχονται από την Αιθιοπία, τη Νιγηρία ή το Μαλάουι. Αυτό χάρη σε μια βίζα σπουδών, στέγαση, υπολογιστή, ψυχολογική υποστήριξη και πρόσβαση σε εκπαίδευση».
Ο στόχος της Υπατης Αρμοστείας; Να αυξήσει το ποσοστό εγγραφής των προσφύγων στην ανώτατη εκπαίδευση στο 15%. Με τις υποτροφίες DAFI – μια γερμανική πρωτοβουλία παγκόσμιας κλίμακας – τα πράγματα προχωρούν. Το 2023, 9000 φοιτητές έχουν επωφεληθεί από αυτή την υποστήριξη σε 56 χώρες. Και για πρώτη φορά, το 43% από αυτούς είναι γυναίκες. Μια αργή, αλλά πραγματική πρόοδος.
Πάλη κατά του αποκλεισμού: οι Ρομά της Αλβανίας παίρνουν τον λόγο
Ένας άλλος εκπαιδευτικός αγώνας διεξάγεται στην Αλβανία, αυτή τη φορά από την πλευρά της ρομανικής κοινότητας, που για πολύ καιρό είχε αποκλειστεί από το σχολικό σύστημα και την αγορά εργασίας. Για να σπάσει αυτόν τον κύκλο φτώχειας και διάκρισης, η ΜΚΟ Roma Versitas Albania επενδύει στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Και αυτό αποδίδει: από 5 φοιτητές Ρομά το 2014, έφτασαν τους 127 ήδη από τον πρώτο χρόνο του προγράμματος, και στη συνέχεια 257 σε όλη την επικράτεια.
«Αυτή η επιτυχία στηρίζεται στις υποτροφίες, την ακαδημαϊκή και διοικητική υποστήριξη που προσφέρουμε», εξηγεί ο Emiliano Aliu, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης. Η υποστήριξη δεν σταματά στο πτυχίο: η Roma Versitas εργάζεται επίσης για την επαγγελματική ένταξη των αποφοίτων και την παρουσία τους στους χώρους λήψης αποφάσεων.
Συγκεκριμένο παράδειγμα: ο Franko Veliu, 24 ετών, θύμα σχολικών διακρίσεων, σήμερα εκτελεστικός διευθυντής της Amaro-Drom, μιας ιστορικής ρομανικής οργάνωσης. «Αυτό που με ώθησε να μην τα παρατήσω είναι η πάθος για τη χρησιμότητα των κοινωνικών υπηρεσιών και η υπεράσπιση της ρομανικής υπόθεσης», καταθέτει. Η πορεία του ενσωματώνει μια πιθανή στροφή: αυτή μιας εκπαιδευμένης, ενεργής, ορατής ρομανικής γενιάς. Ένα μοντέλο ακόμα εύθραυστο, αλλά φορέας ενός ντόμινο αποτελέσματος στις κοινότητες.
Μια όαση ειρήνης στο Neve Shalom
Στη μέση του δρόμου μεταξύ του Τελ Αβίβ και της Ιερουσαλήμ, ένα χωριό ενσαρκώνει εδώ και πενήντα χρόνια μια ουτοπία που έχει γίνει πραγματικότητα: Neve Shalom / Wahat as-Salam, κυριολεκτικά «Όαση Ειρήνης». Εδώ, 300 Εβραίοι και Άραβες κάτοικοι αποφάσισαν να συνυπάρχουν εθελοντικά. Ένας τρόπος ζωής ριζικά αντίθετος με αυτόν των μικτών πόλεων όπως η Χάιφα ή η Άκρα, όπου η συνύπαρξη επιβάλλεται. Στο Neve Shalom, ζούμε μαζί από επιλογή, όχι από ανάγκη.
Αυτή η επιλογή αποτυπώνεται από την προσχολική εκπαίδευση, όπου τα παιδιά μαθαίνουν εβραϊκά και αραβικά δίπλα-δίπλα. Η εκπαίδευση είναι δίγλωσση, πολυπολιτισμική και συμπεριληπτική. «Γνωρίζουν τις γιορτές, τις παραδόσεις και τις ιστορίες του άλλου, και αυτό τους επιτρέπει αργότερα να πλοηγούνται με ευκολία ανάμεσα στους δύο κόσμους», εξηγεί ο Nir Sharon, διευθυντής των σχολικών ιδρυμάτων και κάτοικος του χωριού.
Αλλά το ιδανικό του Neve Shalom έχει δοκιμαστεί σκληρά μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023. Ενώ οι εντάσεις έχουν εισχωρήσει στην καθημερινότητα, οι κάτοικοι έχουν επιλέξει το διάλογο. «Μετά από ένα τέτοιο σοκ, ο καθένας θέλει να καταφύγει κοντά στους δικούς του. Εδώ, δεν έχουμε αυτή την πολυτέλεια. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον άλλο, τους φόβους του, τις προσδοκίες του», συνοψίζει ο Nir. Σε μια διασπασμένη χώρα, αυτό το χωριό παραμένει ένας φάρος.
The Beit Project: μια νομαδική σχολή ανάμεσα στις ακτές
Άλλη γεωγραφική περιοχή, άλλη πρωτοβουλία: The Beit Project. Αυτό το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 2010, χαράσσει εδώ και πάνω από δέκα χρόνια μια αστική και διαπολιτισμική οδύσσεια για να συνδέσει τους νέους Ευρωπαίους και Μεσογειακούς γύρω από μια κοινή κληρονομιά. Η μέθοδος του; Μια εκπαίδευση πεδίου που είναι ριζωμένη στην πόλη, κοντά στις πληγές της. Μέσα από μνημεία, απομεινάρια και ξεχασμένες ιστορίες, οι μαθητές επανεξετάζουν την συλλογική τους ιστορία και εξερευνούν τις διακρίσεις του σήμερα.
Μετά από μια περιοδεία με ιστιοπλοϊκό το 2022-2023, The Beit Project έχει εδραιωθεί φέτος στη στεριά. Τρεις συμβολικές πόλεις – Μασσαλία, Ταγγέρη, Μπαστιά – φιλοξένησαν την «Νομαδική Σχολή του Ζήσε Μαζί στη Μεσόγειο». Συνοδευόμενοι από νέους εθελοντές γαλλομαροκινούς, 400 μαθητές πραγματοποίησαν μια ιστορική έρευνα για τις αντίστοιχες πόλεις τους. Στη Μπαστιά, έδωσαν φωνή σε γενοβέζικες οικογένειες ή σε πλάκες που τιμούν τα παιδιά που υπήρξαν θύματα του φασισμού. Στη Μασσαλία, αφηγήθηκαν τις ναπολιτάνικες μετανάστες και τη μνήμη της επιχείρησης του Παλαιού Λιμανιού. Στην Ταγγέρη, ανέδειξαν τη μορφή της Fatima Al Fihria, ιδρύτριας του παλαιότερου πανεπιστημίου που είναι ακόμα σε λειτουργία στον κόσμο.
Στο τέλος του προγράμματος, στο Μουσείο Ιστορίας της Μασσαλίας, οι μαθητές μοιράστηκαν τις εργασίες τους. Ορισμένοι δήλωσαν ότι έμαθαν «πολλά πράγματα» για την πόλη τους, άλλοι ότι το πρόγραμμα είχε αλλάξει την οπτική τους. Μια μαθήτρια μάλιστα αποκάλυψε: «Ελπίζω ότι αυτός ο κόσμος θα είναι καλύτερος σε λίγα χρόνια.»
Όταν οι πόλεις γίνονται ζωντανά εγχειρίδια
Στο κέντρο όλων αυτών των πρωτοβουλιών, ένας κοινός άξονας, μια απλή πεποίθηση: για να ελπίζουμε σε μια πιο δίκαιη κοινωνία, πρέπει να ξεκινήσουμε από το σχολείο. Να προσφέρουμε ευκαιρίες στους αποκλεισμένους. Είτε πρόκειται για ένα ισραηλοπαλαιστινιακό χωριό, ένα ιταλικό πανεπιστήμιο ή ένα περιοδεύον εργαστήριο μεταξύ Μπαστιά και Ταγγέρης, όλα αυτά τα έργα έχουν ένα κοινό σημείο: επαναστατούν το σχολείο ως πολιτικό, κοινωνικό και βαθιά ανθρώπινο χώρο.
Στην εποχή που οι συγκρούσεις, οι μετανάστες και οι διακρίσεις διευρύνουν τις ρωγμές, αυτές οι δράσεις υπενθυμίζουν ότι η ειρήνη δεν επιβάλλεται – μαθαίνεται. Μέσω της συνάντησης. Μέσω της γνώσης του άλλου. Και μέσω τολμηρών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ανοιχτών στον κόσμο και στους πόνους του.
