Στη Μεσόγειο που διασχίζεται από μετανάστες και συναντήσεις πολιτισμών, η κουζίνα συχνά επιβεβαιώνεται ως μια παγκόσμια γλώσσα. Αυτή η πεποίθηση οδήγησε στη δημιουργία του Refugee Food Festival, μιας πρωτοβουλίας που βρίσκεται στη διασταύρωση ανθρωπιστικών, πολιτιστικών και γαστρονομικών ζητημάτων.
Δώδεκα πόλεις στη Γαλλία γιόρτασαν από τις 8 έως τις 29 Ιουνίου τη συνάντηση μεταξύ των κουζινών σεφ και προσφύγων από όλο τον κόσμο. Το Refugee Food Festival οργανώνει την έλευση ευαίσθητων πληθυσμών σε καταστήματα που έχουν βιτρίνα. Και αυτό συνεχίζεται εδώ και 10 χρόνια. "Το 2015, επιστρέφαμε από 18 μήνες ταξιδιού όπου μαγειρεύαμε και τρώγαμε με όλους τους ανθρώπους που συναντούσαμε", εξηγεί η Marine Mandrila, συνιδρύτρια του φεστιβάλ. "Ήταν το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από τη Συρία και, σε μια υπερβολικά αποανθρωπισμένη ομιλία, η χώρα μας αποφάσισε να μην υποδεχτεί ένα μέρος αυτών των ανθρώπων. Η αντίθεση ήταν εντυπωσιακή με την υποδοχή που είχαμε λάβει σε όλες αυτές τις χώρες. Έτσι μας φάνηκε προφανές να προσπαθήσουμε να συμβάλουμε στο επίπεδό μας, μέσω μιας παγκόσμιας και πολύ οικείας θεματολογίας: το γεύμα".
Ανοίγοντας τις κουζίνες
Το RFF γεννιέται έτσι το 2016, προσκαλώντας εστιάτορες από τέσσερις γωνιές της Γαλλίας να συνδημιουργήσουν για μερικές ημέρες, μενού που μοιράζονται με αυτούς τους προσφύγες που τίθενται στο προσκήνιο. Οι σύλλογοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί επιτρέπουν σε τοπικό επίπεδο να εντοπιστούν τα προφίλ. Αντίθετα, τα εστιατόρια που εκδηλώνουν την ευχαρίστησή τους να ανοίξουν τις κουζίνες τους δεν λείπουν. "Ένας πρόσφυγας αν δεν μιλάει παρά μόνο τη γλώσσα του, μπορεί μόνο να βρεθεί σε μια dark kitchen", λυπάται η Samar Mawazini που μαζί με την αδελφή της Nahed, πρώην μηχανικό τηλεπικοινωνιών από τη Συρία, πέρασαν από μαγείρισσες στο σπίτι σε επιχειρηματίες δύο catering στη Μασσαλία, Grenade και Pistache. Ένα φεστιβάλ που πραγματοποιήθηκε το 2025 στο L'Abri, εστιατόριο της 7ης τέχνης στη Μασσαλία, τους επέτρεψε να κατανοήσουν τη λογιστική και την εξυπηρέτηση ενός καταστήματος καθώς και την παρουσίαση των πιάτων. "Στην κουζίνα, τρώμε συνεχώς", σχολιάζει ο Mathieu Roche, σεφ στη Μασσαλία του εστιατορίου Ourea, που πέρυσι φιλοξενούσε μια Αφγανή γυναίκα που δεν είχε ποτέ μαγειρέψει επαγγελματικά και δεν μιλούσε ούτε γαλλικά ούτε αγγλικά. "Δείξαμε ο ένας στον άλλο τα υλικά, αγόρασα μερικά μπαχαρικά, και μετά, κλακ κλακ, αρχίσαμε να κόβουμε και εκεί καταλαβαινόμασταν φυσικά. Είναι μια πολύ ωραία εμπειρία. Η ανταλλαγή είναι το πιο εμπνευσμένο πράγμα".
Σε 10 χρόνια, από τη Ντιζόν μέχρι το Μπορντώ, και από τη Λιλ μέχρι τη Νίκαια περνώντας από τη Ρεν, τη Ρουέν και το Παρίσι, από την καντίνα της γειτονιάς μέχρι τα 3 αστέρια, περισσότερα από 500 καταστήματα έχουν κινητοποιηθεί για περίπου 600 πρόσφυγες σεφ από 56 διαφορετικές εθνικότητες. Τον επόμενο χρόνο, δύο νέες πόλεις θα ενταχθούν στον κύκλο αυτών των εκδηλώσεων που διαρκούν μερικές ημέρες και αφηγούνται συναντήσεις από πολλές ζωές.
Παράγοντας επιθυμίες
"Αυτές οι ανταλλαγές στοχεύουν να αναδείξουν τους ανθρώπους και τις διαδρομές τους, παίζοντας με την αυτοπεποίθηση", συνοψίζει η Marine. Αλλά σε δεύτερο επίπεδο, αυτή η μεσολάβηση ζωών που έχουν ανατραπεί αποδεικνύεται μια πραγματικά πολιτική πράξη. "Σε ένα πλαίσιο όπου η αρνητική αντιμετώπιση της μετανάστευσης έχει πάρει πρωτοφανείς διαστάσεις, πιστεύουμε περισσότερο από ποτέ ότι η φιλοξενία είναι μια αξία που πρέπει να εκτιμάται και να αναδεικνύεται ως σύμβολο" δηλώνει το φεστιβάλ. "Να τοποθετηθείς σε αυτή την εποχή της υποτίμησης και της μόνιμης επιθετικότητας προς τον νότο, είναι η μικρότερη κίνηση που πρέπει να κάνουμε", τονίζει ο Pierre Meynet, σεφ στο L'Abri, που συμμετέχει σε αυτές τις 4 χέρια κάθε χρόνο, μαγειρεύοντας μεζέδες με Grenade και Pistache πέρυσι. "Όλοι έχουν το δικαίωμα να γίνονται δεκτοί", υποστηρίζει επίσης η συνιδρύτρια του RFF.
Σήμερα, αυτό το μείγμα πολιτιστικών και γαστρονομικών κληρονομιών από όλο τον κόσμο έχει γίνει περισσότερα από ένα γεγονός μερικών ημερών. "Έχουμε αναπτύξει μια εμπειρία και πλέον αποτελούμε μέρος ενός οικοσυστήματος βοήθειας", δηλώνει ο Louis Martin, συνιδρυτής του RFF, που τώρα είναι υπεύθυνος για την ένταξη. Εκπαίδευση, catering, εκπαίδευση προσφέρονται έτσι όλο το χρόνο στους πρόσφυγες με καθεστώς, εκτός από το καλοκαιρινό γεγονός. Στο Παρίσι, το RFF περιλαμβάνει τρία εστιατόρια που εκπαιδεύουν πρόσφυγες σεφ, περίπου 500 νόστιμα, πλήρη και καθημερινά γεύματα βοήθειας που προετοιμάζονται από την ομάδα ένταξης, μια υπηρεσία catering και τέλος, ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για τη θέση του βοηθού κουζίνας σε 6 μήνες, υποστηριζόμενο από διάφορα μαθήματα γλωσσών ή ψηφιακής βοήθειας. "Σε αυτόν τον τομέα της εστίασης που είναι σε πίεση, θέλουμε να επωφεληθούν από μια πραγματική εξέλιξη και ανέλιξη δεξιοτήτων", συνοψίζει ο Louis. Και σε αυτή τη στάση ενεργής φιλοξενίας, τα σύνορα γίνονται ξαφνικά ασήμαντα, γύρω από ένα πιάτο και ένα μαχαιροπίρουνο.
Φωτογραφία Κάλυψης: Μια ομάδα του Refugee Food στο εστιατόριο Le Tournesol στο Παρίσι © Aglaé Bory