Hassan Darsi, kamu alanıyla obsesif, sınıflandırılamayan bir Faslı sanatçıdır. Casablanca'da kendisine adanan Poem sergisi, yirmi yıldır harabeleri projelere dönüştürme ve neredeyse algılayamadığımız siyasi felaketler hakkında uyarıda bulunma kaygısını taşıyan bir görsel şairin özgün yaklaşımını keşfetme fırsatıdır. Romantik şair Shelley'nin izinden giden bir estetikçi olarak, "şairler dünyanın tanınmayan yasalaştırıcılarıdır" [1] bilmektedir; yasaları değiştiremeyecekleri için yalnızca yaratım yoluyla onarıma gidebilirler.
Hassan Darsi, başı eğik, gözleri örtülü bir şekilde dinleme sanatına sahiptir. Hem sakin hem de tetikte olan bedeni, acil bir durumla karşılaştığında, sizi daha derine gitmeye, daha fazla şey söylemeye, kalbinizi meşgul eden şeyle yüzleşmek için belirsizliklerinizin en derinlerine inmeye yönlendirmek için içgüdüsel olarak sıçramasını sağlar. Açıkça biliyor ki, yalnızca maïeutik, içimizde yatan gerçeğe ulaşmamızı sağlar; bu bir bilgi değil, yaygın bir bilinçtir.
Şiirsel ve Siyasi Olan
Poem, aksan ve e olmadan, yani süslemelerden uzak bir anglicizm, son sergisi için seçilen başlıktır. Neden Poem? Bu spontane soruya, sınıflandırılamayan çok disiplinli bu görsel sanatçı bir şaka ile yanıt veriyor. "Çünkü kimse bunu beklemiyor." Gerçekten de, Casablanca'daki güzel Artorium alanında, ziyaretçiler son beş yıl içinde geliştirdiği keskin, özgün, beklenmedik sanatsal öneriler arasında dolaşırken, ilk akıllarına gelen kelime şiir olmayacaktır.
Özellikle, bunu doğal olarak kamu alanıyla gergin bir sanat uygulayıcısı ile ilişkilendirme eğiliminde olacaklardır. Ve eğer bazıları onun duruşunun arkasındaki şiiri fark ederse, o zaman anlamı yeniden tanımlamaya davet edileceklerdir. Onun için, kendisini eşlik eden küratör Abdellah Karroum için de Poem yalnızca bir konuşma veya sadece bir biçimsel kompozisyon değildir. Daha çok, şehir ile atölye arasında, siyasetin ürettiği felaketler ile sanatsal eylemin sunduğu onarıcı olasılık arasında bir "doğru mesafe" dengesidir. Sonuçta, şiir onun için "harabeleri projelere dönüştürme" kapasitesinde yatmaktadır.
Terketilmiş Mekanların Maketçisi
Bu vesileyle sergilenen parçalara daha yakından bakmadan önce, bu sanatçı-şehrin yaratıcılık yolculuğunu gözden geçirelim; otuz yıldır projelerinin öncesinde, bakışına sunulan ve yaşam alanlarında bilincini uyandıran terkedilmişlik, kayıp ve kaos fenomenlerine çekilmiştir.
Bu yaklaşımın kurucu eylemi, "anti-felaket müzeciliği" olarak tanımlanan bir projedir;[2] terkedilmiş Hermitage Parkı'nın maket projesidir. 2001 yılında, çöplerle dolu, unutulmuş, çevresinden geçilen 17 hektarlık bu yeri keşfettikten sonra, bir maket üretmek için sistematik bir ölçüm, yer belirleme ve kayıt çalışmasına başlar; bu maket, hem terkedilmiş bir kamu alanı etrafında vatandaşları bir araya getiren bir araç hem de daha sonra Paris'teki Pompidou Merkezi tarafından edinilen, çağdaş bir anti-anıtsal vizyonun simgesi olan bir sanat eseridir.
Sık sık, Darsi, kaygılı bir sanatçı olarak, karşılaştığı kaosa uygun bir biçim arayarak eylemine anlam katma arzusunu taşımıştır. 2009 yılında keşfettiği terkedilmiş, sanayi, sömürge yapısı olan aşağıdaki kare bunun bir örneğidir. Mers Sultan Caddesi'ndeki bir binanın 6. katında çalışma ve değişim alanı olan La Source du Lion'a taşındığında, karşısında yıkık durumda olan eski Légal & Frères mobilya fabrikasını keşfeder. Buradan yeni bir maket doğar.
Ekolojik Bir Sanat
Algısal (kavramsal olmayan) bir araştırmacı gibi davranarak, Darsi jeologlardan ve coğrafyacılardan bazı teknikler, örnek alma, çoğaltma ve ölçeklendirme alır. Sürekli kaygısı, çözülmemiş bilmeceleri ve gözler önüne serdiği paradoksları göstermek olmaktadır. Beni Aïssi yerelinde, artık Benslimane'nin yanında yaşayıp çalıştığı yer, 2017'de Kariyati Hayati (Köyüm, hayatım) projesinin doğduğu yerdir.
Yerel bir ekolojik yaklaşım ile, komşularıyla birlikte, çevre ekosistemini tehdit eden bir kum ocağı projesine karşı kolektif bir direniş biçimi oluşturur. Buradan sadece bir sergi ve bir film değil, aynı zamanda alternatif tarım ve dayanışmacı restorasyon girişimleri doğar.
Komşu bir ormanı korumanın yanı sıra, kültürü, bitkisel anlamda, insanların yaşamlarının merkezine yerleştirmeyi başarmıştır. Her seferinde, Darsi, asla politik bir sanata düşmeden, yeni bir "sanatın politik pratiği"ne girişir.[3] Bunun için, mekanlarda yaşayan ve belirsizlik alanlarını deneyimleyen insanlardan öğrenmeye çalışan alçakgönüllü bir tutum benimser. Ardından, bu yaratıcı eylemle yakaladığı sinyallerin toplamını tercüme etmeye çalışır.
Sanat Sergisini Değiştirmek
Sonuna kadar tutarlı kalmak için, Darsi çok az sergilenir ve buna karar verdiğinde, genellikle bir sürpriz beklemek gerekir. Arkadaşlarıyla birlikte bir çift döner kapılı cam bir yapıda kendini kapatıp içki içtiği ve izleyicilerin dışarıdan onları bir hayvanat bahçesi hayvanı gibi izlemesine izin verdiği olmuştur. Bir başka sefer, lüks ve sahte sembolü olarak altın kaplama üzerine yaptığı ironik bir çalışmanın etkisiyle, kendisini barındıran atölyenin tüm cephesini altın yapraklarla kaplamıştır. Bu sefer, Poem için istenen sadelikte, ziyaretçileri doğal bitkilerle bir sergi ile karşılamayı ve her birine idari bir eylem gibi bir davetiye basmak için bir damga kullanmayı tercih etmiştir. Daha fazlasını söylemez ve her birine bu talimatı kendi hassasiyetine göre yorumlama özgürlüğü bırakır.
Ziyaretçi, hemen, "başkaldırılar" adı verilen, siyah, kırmızı ve yeşil renklerde, "Intifada" olarak da bilinen, küçük kabartmalı küplerle dolu büyük dairesel bir seriye kapılır. Karşı duvarda, beyaz bir arka planda izlerini yeniden üreten kalıntılar, negatif gibi yansıtılır. Ve sonra, bir adım geri atmak istercesine, altın küplerle dördüncü bir intifada. Küçük küplerin yükseklikleri, yoğun bir kalabalıkta olduğu gibi, halk ayaklanmalarını hatırlatırken, karşıdaki kalıntılar bu gücü hafifletir, dağılmasını ve zayıflamasını ortaya çıkarır. Burada eserin açıklamasını yapmak değil, bu çift biçimin gerilim ve diyalog içinde nasıl bir araya geldiğini, Darsi'nin eserlerinde sıkça olduğu gibi, bir paradoksu vurgulamak için şiirsel bir zeka belirtmektir.
Maketlere olan tutkusuyla, Darsi, kırılgan mimarilerini üst üste yerleştirilmiş tılsımlar aracılığıyla daha ileri bir şekilde göstermektedir. Ancak burada da amaç yalnızca estetik değildir; çağdaş sanatta sıkça olduğu gibi, sahnenin arka yüzünü göstermek değildir. Amacı, yaratıcılıklarını destekleyen ahşap yapıya kelimeler eklemek ve böylece bir dil (ahşap olmayan) oluşturarak, parçalanan bir dünyaya karşı belirli bir etik dikkat düzeyini korumaktır. Bu bağlamda, şeffaf mimari yapıları görmeye davet eder; bunlar, şehirlerimizin görsel dönüşümlerinin yansımalarıdır. Ancak, bir serap etkisiyle, içine bir Afrika haritası yerleştirir; bu harita bakıştan kaybolur ve bedenin basit bir hareketiyle yeniden görünür hale gelir. Sanki Afrika hem yokmuş hem de varmış, düşünülmüş ve göz ardı edilmiş, yağmalanmış ve tapınmış gibidir.
Sıklıkla, "tehditin yakınlığı"na dair artan bilinci, Walter Benjamin'in ifadesini alarak, sanatsal keşiflerini yönlendirir. Bizleri bir sanat alanına davet ederken amacı, kendisini sergilemekten çok, biçimlendirdiği sorunlar ve gizli gerilim merkezlerine maruz bırakmaktır. Sanki estetiğin sağladığı mesafe ile, gizli bir hastalığı veya tehdit altındaki bir canlılığı açığa çıkarmaya çalışıyormuş gibidir. Amacı, bir nebze eğlenceli, neşeli ve melankolik olan, aniden başka bir şekilde görünen şeylerin keskinliğini anlamamızı sağlamaktır.
Driss Ksikes, yazar, oyun yazarı, medya ve kültür araştırmacısı ve HEM'de (Fas'ta özel üniversite) araştırma ve akademik yenilikten sorumlu dekan yardımcısıdır.
[1]Percy Bysshe Shelley, "A Defence of Poetry" in Essays, Letters from Abroad, Translations and Fragments by Edward Moxon, London, 1840.
[2]Katarzina Pierpzak, "Muséologies anti-désastre, in La Source du lion de 1 à Z: De l'art au Maroc. 1995-2022, SDL
[3]Michel Gauthier, « Portrait de l’artiste en hétérotopologue », in Hassan Darsi, l’action et l’œuvre en projet, Ed. Le Fennec, 2011
Kapak Fotoğrafı: Poem sergisi, TGCC Vakfı tarafından düzenlenmiştir, Casablanca'daki Artorium Sanat Alanı'nda 31 Temmuz'a kadar devam etmektedir © DR