Në Shqipëri, aksesimi në ujë të pijshëm të sigurt mbetet një sfidë, veçanërisht në zonat rurale dhe fshatrat e largët. Sipas raportit zyrtar të Autoritetit Rregullator të Ujësjellësit (ERRU) për vitin 2023, vetëm 76,2 % e popullsisë ka përfituar nga një furnizim të rregullt përmes rrjetit publik. Në rënie krahasuar me vitin e kaluar. Sfida në infrastrukturë dhe menaxhim janë ende të rëndësishme, ndërsa rrjetet ekzistuese humbasin më shumë se 70 % të ujit që transportojnë.
Në shumë zona, furnizimi me ujë zgjat vetëm disa orë në ditë. Kjo ndikon drejtpërdrejt në higjienën, shëndetin, cilësinë e jetës së banorëve dhe deri në bujqësi.
Si përgjigje ndaj kësaj situate, iniciativa të vogla në shkallë lokale, por të menduara mirë, tregojnë se ndryshimi është i mundur. Ndër to, projektet e gërmimit të puseve dhe ndërtimit të sistemeve të furnizimit me ujë të realizuara nga Islamic Relief Albania, në bashkëpunim me autoritetet lokale.
Besmir Mataj, përfaqësues i shoqatës, shpjegon se ky projekt nuk është i ri, por është pjesë e një programi të vazhdueshëm të filluar në 2013. "Që atëherë, ne kemi realizuar gërmime të puseve individuale, si dhe projekte të furnizimit me ujë që mbulojnë fshatra të tëra në zona përreth qyteteve si Korça, Peshkopia, Shkodra dhe Lushnja në të katër anët e vendit”, thotë ai.
“Ne kemi përdorur burimet natyrore, duke filluar shpesh nga burime të lira në mal, për të garantuar ujë të pastër. Ne kemi ndërtuar rrjete kanalizimi dhe kemi instaluar fontana publike në fshatra, duke siguruar akses në ujë për çdo familje".
Një ndikim i dukshëm
Një rast që Besmir pëlqen të përmendë është ai i fshatit Bulaç në Dibër, ku për dekada, banorët jetonin pa ujë të pijshëm. “Rastësisht, gjatë një inspektimi në mal, ne gjetëm një zonë të lagësht. Ne gërmuam një vrimë dhe zbuluam një rezervuar natyror të ujit nëntokësor. E kemi modifikuar dhe ndërtuar një rezervuar me kapacitet më shumë se 10,000 litra, duke e lidhur me rrjetin e fshatit. Pesëdhjetë vjet pas zhvillimit të rrjeteve të ujit të pijshëm në vend, ky fshat gjithashtu ka mundur të përfitojë”, shprehet ai me krenari.
Në fshatin Belaj në Dajç, ku pushtet e ishin shkatërruar nga tërmeti i viteve '70, punë janë realizuar përsëri. “Me ndihmën e inxhinierëve, ne e kemi ripensuar instalimin dhe kemi përdorur tubacione që mund të përballojnë tërmetet. Sistemi është lidhur me rezervuarin kryesor të fshatit dhe familjet kanë përsëri ujë të pijshëm”, shpjegon Besmir Mataj.
Një projekt që ndryshon jetë
Fusha tjetër ku vepron për shumë vite Islamic Relief Albania është ndihma për jetimët shqiptarë. “Aktualisht më shumë se 1200 fëmijë përfitojnë mbështetje financiare të rregullt nga fondacioni falë programeve tona të sponsorizimit”, tregon Besmir Mataj. Pra, është natyrshëm që projektet e furnizimit me ujë të pijshëm janë përputhur shpejt me nevojat e tyre dhe ato të familjeve të tyre. Fëmijët, në shumicën e rasteve, kanë humbur babanë e tyre, por ndodh gjithashtu që ata të kenë humbur të dy prindërit. Ata jetojnë atëherë në shtëpitë e tyre dhe kujdesen nga gjyshërit ose të afërmit.
“Gjatë vizitave në terren, ne kemi bërë pyetje për shëndetin, edukimin… Por gjithashtu për kushtet e jetesës, ku një problem kryesor mbetet mungesa e ujit të pijshëm. Shumë jetimë ishin të detyruar ta merrnin atë nga të tjerë ose qëndronin pa ujë. Ne fillimisht filluam me ata, por më pas kemi bashkëpunuar ngushtë me autoritetet lokale për të identifikuar familje të tjera në nevojë. Kemi kërkuar listat zyrtare dhe kemi bërë verifikime në terren, duke u siguruar që pusht të instalohen atje ku ka një nevojë reale.”
Nga ky vëzhgim lindi ideja për të gërmuar puse individuale, një sistem të thjeshtë për t'u zbatuar dhe që lejon të furnizojë shpejt këto familje. “Gjatë vizitave në terren, ne vlerësojmë kushtet e jetesës, tokën, thellësinë e puseve dhe nevojën reale për ujë të pijshëm”, thotë përfaqësuesi i organizatës. Në 2023, Islamic Relief Albania ka gërmuar rreth njëzet puse në zona të largëta të rrethit të Tiranës, duke dhënë akses në ujë të pastër për dhjetëra familje në nevojë, shumica e të cilave strehojnë jetimë. “Kërkesa kryesore e familjeve është mungesa e ujit të pijshëm. Ne sigurohemi që çdo projekt të përmbushë këtë nevojë”, shton ai.
Këto realizime tregojnë se edhe investimet e vogla, kur realizohen me një plan dhe në bashkëpunim me komunitetin, mund të kenë një ndikim të madh në jetën e njerëzve. Për familjet që kanë vuajtur për dekada nga mungesa e ujit, kjo është jo vetëm një nevojë themelore që plotësohet, por gjithashtu një shpresë për një të ardhme më të mirë.
Foto e Parë: Theth, një fshat i izoluar në rajonin e Shkodrës ©Tik Rudari - Pexels