Nga 9 deri më 13 qershor 2025, qyteti i Nices në Francë do të presë Konferencën e 3-të të Kombeve të Bashkuara mbi oqeanin (UNOC3). Disa raporte, përfshirë MED 2050 dhe studimet e MedECC, paralajmërojnë për transformime të thella dhe potencialisht të pakthyeshme të këtij ekosistemi nëse masat e rëndësishme nuk merren shpejt përballë ndotjes, mbipeshkimit dhe turizmit të tepruar. Një pasqyrë e situatave kombëtare.
Kronika një bote të brishtë do t’i kushtohet nga 29 maji deri më 19 qershor Konferencës së 3-të të Kombeve të Bashkuara mbi oqeanin (UNOC3). Ajo do të jetë në lexim të lirë në 22 vendet e bregut mesdhetar dhe në 11 gjuhë falë partneritetit tonë me Rajonin Jugor.
Tunizi: plastika në det dhe reforma në proces
Çdo vit, rreth 500,000 ton plastikë hidhen në det në Tunizi. Kësaj ndotjeje i shtohet një dështim kronik i instalacioneve të pastrimit të menaxhuara nga L’ONAS, institucioni publik përgjegjës për menaxhimin e trajtimit të ujërave të ndotura, i cili vazhdon të derdhë ujëra të ndotura të patrajtuara në det. Përballë kësaj urgjence, Tunisi ka lançuar në 2023 një Strategji kombëtare të kalimit ekologjik (SNTE). Kjo e fundit synon të vendosë një qeverisje mjedisore më të fortë dhe të zhvillojë një ekonomi të gjelbër dhe blu. Gjatë UNOC3, Tunizia do të angazhohet veçanërisht për të zbatuar strategjinë e saj “Breg pa plastikë”, me mbështetje nga Banka Botërore.
Algjeri: ndotje dhe mbipeshkim nën kontroll
Bregu algjerian përballet me një kërcënim të dyfishtë: hidrokarburet dhe mbetjet plastike, të kombinuara me një shfrytëzim të tepruar të burimeve të detit. Në përgjigje, qeveria ka lançuar planin Tel Bahr, i destinuar për të organizuar luftën kundër ndotjeve detare aksidentale dhe për të forcuar parandalimin. Në Nice, Algjeria do të paraqesë një strategji kombëtare për mjedisin detar. Kjo synon të krijojë zona të reja detare të mbrojtura dhe të përmirësojë menaxhimin e zonave bregdetare.
Itali: deti Adriatik i mbushur me sfida
Deti italian vuan nga mbipeshkimi, ndotja plastike dhe invazioni i specieve ekzotike, siç është krabi blu. Kësaj i shtohet rritja e nivelit të detit dhe rritja e temperaturës së ujit, probleme për zonat bregdetare si Venecia dhe turizmi i tepruar. Qeveria italiane, e cila është shumë e heshtur mbi çështjen mjedisore, nuk ka komunikuar ende një angazhim të qartë për UNOC3. Një pyetje parlamentare është bërë në maj për të ditur nëse ministri i Bujqësisë do të marrë pjesë në konferencë.
Shqipëri: një breg nën presion
Shqipëria përballet me një ndotje të rëndë detare, kryesisht për shkak të mbetjeve plastike të lidhura me turizmin, të cilat përbëjnë më shumë se 80% të mbeturinave të mbledhura në plazhe. Kësaj i shtohet derdhja e ujërave të ndotura të patrajtuara, një erozion bregdetar të rëndësishëm që prek më shumë se 150 km breg, dhe një turizëm i tepruar që dëmton zonat e mbrojtura. I vetëdijshëm për këto sfida, qeveria mbështet krijimin e zonave detare të mbrojtura dhe bashkëpunimin rajonal. Tre OJQ të veçanta janë: EcoAlbania, INCA dhe PPNEA.
Turqi: midis ambicieve dhe mangësive
Turqia përballet me kriza të shumta: ndotje industriale, mbipeshk, specie invazive dhe zhvillim bregdetar kaotik. Katastrofa e mucilagës në 2021 shkaktoi një vetëdijesim politik. Vendi ka lançuar që atëherë një Plan veprimi për detin e Marmarës dhe Iniciativën blu Zero Mbetje. Nëse nuk është shpallur asnjë angazhim zyrtar për UNOC3, Ankara organizoi në maj një workshop rajonal për të ushqyer diskutimet. Theksi vihet në zgjerimin e zonave detare të mbrojtura dhe menaxhimin e integruar të zonave bregdetare.
Spanjë: plazhe të ndotura, Shteti i angazhuar
Në Spanjë, 48 plazhe janë nën statusin e “flamurit të zi” sipas raportit 2024 të OJQ-së Ecologistas en Acción. Shkaku: plastika, ujërat e ndotura dhe urbanizimi bregdetar. Qeveria vepron përmes SASEMAR (shpëtimi detar) dhe mbështet një marrëveshje globale kundër ndotjes plastike. Spanja ka ratifikuar traktatin BBNJ në 2025 dhe do të mbrojë në Nice një kornizë ligjore detyruese për detin e hapur, si dhe bashkëpunimin ndërkombëtar për mbrojtjen e oqeaneve.
Liban: det i ndotur dhe breg privatizuar
Derdhja masive e ujërave të ndotura të patrajtuara (85% sipas autoriteteve) është fatkeqësia kryesore e bregut libanez, e përkeqësuar nga praktika si peshkimi me dinamit. Për më tepër, ndërtimet e paligjshme privatizojnë 5 milion m² breg, duke penguar përpjekjet për ruajtje. Libani planifikon në Nice të forcojë mbrojtjen e zonave të tij detare të mbrojtura përmes programit MedWetCoast. Ai bashkëpunon me UICN për të zgjeruar strategjinë e ruajtjes detare.
Izrael: sfida të shumta, angazhim të kujdesshëm
Izraeli përballet me probleme ndotjeje, mbipeshkimi dhe rritjen e temperaturës së ujërave. Perspektiva e rritjes së dërgesave të naftës në Eilat shkakton një reagim të fortë, pasi kërcënon koralet e gjirit. Nëse vendi mbetet i heshtur mbi qëllimet e tij për UNOC3, ai ka bashkuar iniciativën “30x30” për të mbrojtur 30% të ujërave të tij deri në 2030 dhe dëshiron të zgjasë zonat e tij detare të mbrojtura.
Franca: Një takim për të transformuar qëllimet në veprime
Në prill, Universiteti i Toulon prezantoi në Aleksandri rezultatet e projekteve PHAROS dhe ADEN-Med, të mbështetura nga Rajoni Jugor. Qëllimi: të vlerësojë ndikimin e ndryshimeve klimatike në zonat bregdetare mesdhetare dhe djiboutiane. Këto punime kanë mbledhur shkencëtarë, urbanistë dhe vendimmarrës rreth një konstatimi të përbashkët: menaxhimi i qëndrueshëm i bregdetit nuk mund të presë më. Ndërsa rritja e nivelit të ujit konfirmohet (+18 cm që nga 1870, sipas ONERC), mjetet e ndihmës për vendimmarrje të zhvilluara nga këto projekte mund të bëhen levë për politikat publike. Në Nice, ato do të gjejnë një jehonë në debatet e UNOC3. Qyteti mikpritës nuk është zgjedhur rastësisht. Ai ndodhet në një Rajon, të cilit presidenti, Renaud Muselier, i ka bërë ruajtjen e mjedisit një prioritet të mandatit të tij.
Foto e Parë: Porti i Aleksandrisë ilustron problemet e mbrojtjes së infrastrukturës përballë ngjarjeve klimatike © Universiteti i Toulon
Artikulli është shkruar në bashkëpunim me korrespondentët e 22-Med: Tarik Hafid - Cristina Grao dhe Jorge Dobner - Valentina Saini - Rajmonda Basha - Kelly Fanarioti - Tuğba Öcek - Edward Sfeir - Caroline Haïat