Στην «καρδιά» του Αιγαίου, η Σύρος στέκεται ως σύμβολο θρησκευτικής ενότητας, όπου δύο δόγματα δεν συνυπάρχουν απλώς, αλλά συμπορεύονται αρμονικά. Στο νησί αυτό, οι καθολικοί και οι ορθόδοξοι μοιράζονται την καθημερινότητά τους, τις παραδόσεις τους, αλλά και τις θρησκευτικές γιορτές καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Από τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, μέχρι τις τοπικές εορτές των αγίων, οι καμπάνες ηχούν αρμονικά και οι πιστοί των δύο δογμάτων συναντιούνται με κατάνυξη στους δρόμους της Ερμούπολης και της Άνω Σύρου. Το Πάσχα οι Επιτάφιοι συναντώνται στην πλατεία Μιαούλη της Ερμούπολης, ενώ τα Χριστούγεννα ο στολισμός και οι λειτουργίες γεμίζουν τους ναούς, ανεξάρτητα από το δόγμα.
Πώς καταφέρνουν, όμως, δύο διαφορετικές χριστιανικές παραδόσεις να συμβιώνουν αρμονικά σε μια τόσο μικρή κοινωνία; Τι σημαίνει αυτό για τους κατοίκους του νησιού και πώς επηρεάζει την κοινωνική συνοχή;
Γάμοι ενότητας
Σύμφωνα με τον Νίκο Σολάρη, καθηγητή παραδοσιακών χορών τα τελευταία 53 χρόνια, εκείνο που συνέβαλε καθοριστικά στην αποδοχή του δικαιώματος στα διαφορετικά χριστιανικά δόγματα, ήταν οι μικτοί γάμοι. Αυτές οι ενώσεις, πέρα από την προσωπική τους σημασία, αποτελούν ζωντανά παραδείγματα αρμονικής συνύπαρξης των δύο παραδόσεων.
«Πριν από 50 χρόνια υπήρχαν κάποια προβλήματα στο νησί. Για παράδειγμα, ένας καθολικός δεν θα πήγαινε να ψωνίσει από μαγαζί του οποίου ο ιδιοκτήτης είναι ορθόδοξος. Αυτά έχουν εκλείψει πια, έχουν ξεπεραστεί και σε αυτό συνέβαλαν οι μεικτοί γάμοι. Πλέον έχει δεθεί αρμονικά ο καθολικισμός με την ορθοδοξία στην Σύρο , είναι σαν να μην υπάρχει καμία διαφορά».
Ο ίδιος, γεννημένος και μεγαλωμένος στη Σύρο, είναι καθολικός και η σύζυγός του ορθόδοξη. Όπως λέει, δύσκολα θα βρει κανείς ζευγάρι στο νησί που να ανήκει στο ίδιο χριστιανικό δόγμα. «Είναι πολύ όμορφο να βλέπει κανείς ορθόδοξους σε καθολικά πανηγύρια και το αντίστροφο. Επίσης, στη γιορτή του πολιούχου των καθολικών στην Άνω Σύρο, θα πάει ο εκπρόσωπος της ορθόδοξης εκκλησίας και πολλές φορές και ο μητροπολίτης. Υπάρχει πολύ καλή συνύπαρξη καθολικών με ορθοδόξους και σέβεται ο καθένας το πιστεύω του άλλου», σημειώνει.
Μεγαλώνοντας με σεβασμό και αποδοχή
Σε αυτό το νησί των 20.000 κατοίκων, όπου περίπου το 40% είναι καθολικοί, η συνύπαρξη μαθαίνεται από μικρή ηλικία, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν γνωρίζοντας πως η θρησκευτική διαφορετικότητα είναι μέρος της καθημερινότητάς τους.
Σύμφωνα με τον Νίκο Ρούσσο, καθηγητή μουσικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση τα τελευταία 30 χρόνια και ιδρυτικό μέλος της Ορχήστρας των Κυκλάδων, τα παιδιά έχουν κατανοήσει από πολύ μικρή ηλικία πως δεν είναι μόνο η θρησκεία τους αυτή που υπάρχει.
«Βλέπεις μαθητές καθολικών και ορθόδοξων οικογενειών να παίζουν μαζί, να πηγαίνουν στις γιορτές ο ένας του άλλου και να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις, ανεξαρτήτως δόγματος. Η διαφορετικότητα είναι μέρος της καθημερινότητάς τους και το αντιμετωπίζουν με φυσικότητα», σημειώνει.
Όπως λέει, είναι πολύ συνηθισμένα καθολικά παιδιά να συμμετέχουν σε ορθόδοξες εορτές και το αντίστροφο. «Τα παιδιά πηγαίνουν τόσο σε ορθόδοξη όσο και σε καθολική εκκλησία με τους γονείς τους, και έχουν κατανοήσει πως δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα. Την ημέρα του αγιασμού στα σχολεία, βρίσκονται παρόντες εκπρόσωποι και των δύο εκκλησιών», προσθέτει.
Πάσχα στην Σύρο: Μια γιορτή ενότητας
Αυτή η αρμονική συνύπαρξη και ο αλληλοσεβασμός δεν περιορίζονται στην καθημερινότητα ή στις σχολικές αυλές. Κάθε χρόνο, φτάνοντας στην κορυφαία στιγμή της Χριστιανοσύνης, το Πάσχα, η ενότητα αυτή αποτυπώνεται με τρόπο μοναδικό.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Σύρος αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα θρησκευτικής συνύπαρξης, καθώς Ορθόδοξοι και Καθολικοί γιορτάζουν το Πάσχα την ίδια ημέρα παρά τις διαφορές στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο.
«Με απόφαση της Ιεράς Συνόδου Καθολικής Ιεραρχίας Ελλάδος, ορθόδοξοι και καθολικοί γιορτάζουμε μαζί το Πάσχα στη Σύρο, αποδεικνύοντας πως αυτά που μας ενώνουν είναι περισσότερα από όσα μας χωρίζουν», σημειώνει ο Νίκος Ρούσσος.
Τον ιδιαίτερο αυτό τρόπο εορτασμού επισημαίνει και ο Νίκος Σολάρης, τονίζοντας πως κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, τα μικτά ζευγάρια επισκέπτονται τόσο την ορθόδοξη όσο και την καθολική εκκλησία.
«Η κοινή ημέρα εορτασμού του Πάσχα μας έχει δέσει ακόμη περισσότερο. Για παράδειγμα, τη Μεγάλη Πέμπτη, ο καθολικός άνδρας με την ορθόδοξη γυναίκα θα πάνε στην ορθόδοξη εκκλησία, ενώ την επόμενη ημέρα θα βρεθούν μαζί στην καθολική. Αυτή η εναλλαγή είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό στη Σύρο και τον αμοιβαίο σεβασμό και την αποδοχή. Ο ένας σέβεται τα πιστεύω του άλλου και αυτή η αρμονία αντικατοπτρίζεται σε κάθε γιορτή».
Κλείνοντας, ο Νίκος Ρούσσος εκφράζει την ευχή του το παράδειγμα της Σύρου να γίνει πηγή έμπνευσης και για άλλες κοινωνίες.
«Θα ήθελα αυτό που ζούμε εδώ και πολλά χρόνια στη Σύρο, να γίνει πραγματικότητα σε ολόκληρο τον κόσμο. Όπως γιορτάζεται το Πάσχα από καθολικούς και ορθόδοξους μαζί στο νησί μας, έτσι να γιορτάζεται παντού. Δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν μεταξύ τους αυτά τα δύο δόγματα, τα οποία αποτελούν τα μεγαλύτερα του Χριστιανισμού. Η ευχή μου είναι να μπορούμε κάποτε να βλέπουμε αυτή την ενότητα να συμβαίνει παγκόσμια».
Κεντρική Φωτογραφία : Το καμπαναριό του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου. Δεσπόζει πάνω στην Ερμούπολη και είναι ορατός από το πέλαγος. Η καμπάνα κάθε φορά που εισέρχεται ένα καράβι στο λιμάνι του νησιού. © Kelly Fanarioti