Midis frymës mistike dhe tensionit politik, Najia Mehadji e bën vijën një hapësirë rezistence. Në MAC VAL, ekspozita e saj solo "Miku im, Trëndafili" shpalos një vepër të përshkuar nga imagjinata mesdhetare, ku bukuria del në sipërfaqe në kufijtë e marramendjes. Një pikturë e trupit, e botës dhe e asaj që i lidh ato: lëvizja.
Kjo ekspozitë e paraqitur deri më 21 Shtator 2025 në MAC VAL, muzeu i artit bashkëkohor në Val-de-Marne, shpalos një vepër njëkohësisht meditative dhe të rebeluar, që kërkon të thotë se çfarë bota i bën trupit, dhe çfarë trupi mund të ofrojë akoma për botën. E vendosur nën kurimin e Nicolas Surlapierre, gjithashtu drejtor i muzeut, ajo shmang ngjitjen kronologjike në favor të një fluksi imazhesh, vijash, heshtjesh. Një zhytje në pikturën e Najia Mehadji, e cila nuk kërkon të ngurtësojë, por të bëjë të dridhet.
Shoku im, trëndafili
Titulli, i huazuar nga kënga e njohur e Françoise Hardy, i referohet një imagjinarit intim. Por është sidomos versioni oriental që jep këngëtarja Natacha Atlas që rezonon këtu: një zë që rrëshqet mes gjuhëve, mes botëve, mes jetës dhe vdekjes. Sepse te Najia Mehadji, trëndafili nuk është ornamental. Ai është i dukshëm. Shfaqur në vitin 2003 pas luftës në Irak, ai kthehet në disa seri si një figurë e opozitës ndaj brutalitetit të reales. Një formë bukurie që reziston.
Motivi i valës kalon gjithashtu ekspozitën. Ai përfaqëson lëvizjen, nxitjen, frymën – por gjithashtu shembjen. Kjo valë është ajo e Mesdheut. Një det i dashur, det fëmijëror, det dritë. Por gjithashtu varr, greminë. Gjatë bisedës sonë në atelien e saj të ndriçuar në Ivry-sur-Seine, Najia thekson: Mesdheu nuk është vetëm butësi. Ai është hapësirë kalimesh, vdekjesh dhe rilindjesh. Ky tension jetësor është në zemër të veprës së saj. Vala kështu bëhet një metaforë e ambivalencës themelore që e kalon atë: Éros dhe Thanatos. Ky tension nuk është kurrë teorik. Ai shfaqet në format, gjestet, kompozitat.
Kupola ashtu si dhe kupola janë kështu motive të përsëritura në një repertor formal në lëvizje, i përbërë gjithashtu nga valë, spirale, spirale, konstelacione, degëzime, palosje… Të gjitha këto forma organizohen rreth një principi të njëjtë: ato përkthejnë një nxitje, një tension mes ankorimit dhe ngritjes, mes brendësisë dhe zgjerimit. Një gjeometri e jetës, vibrante, kurrë e ngurtësuar.
Pikturoj në këmbë duke kërcyer
« Pikturoj në këmbë, duke kërcyer », tregon artistja. Kjo lidhje mes trupit dhe pikturës nuk është anekdotik. Ai është qendror. Vija është një vazhdim i frymës. Dora udhëhiqet nga frymëmarrja. Në shënimet e saj të atelies, ajo flet për « gjendjen e hirit të vijës », për « energjinë e jetës ». Veprat lindin nga një angazhim fizik total. Mendja shkon te dervishët që rrotullohen, te boja që rrëshqet, te vija që rrotullohet. Lëvizja nuk është dekorative: ajo është jetësore. Ajo lidh trupin me botën, intimin me kozmikën.
Ekspozita paraqet seri emblematike mes të cilave e reja Rosebud, e gjithë në kurba me ngjyra, në vijën e War Flowers, Mystic Dances, ose Women & War… Kjo e fundit, e realizuar në vitin 2023, nderon viktimat e tragjedive bashkëkohore – Ukrainë, Liban, Marok – dhe veçanërisht gratë. Dhuna është aty, por kurrë frontal. Ajo kalon, transformohet. Boja e zezë, mbi një sfond të bardhë, merr një vlerë pothuajse liturgjike. Vijat vizatojnë mungesat. Hapsirat janë frymëmarrje.
Një përkatësi e dyfishtë
E lindur në Paris, duke jetuar mes Francës dhe Marokut, Najia Mehadji përfaqëson një përkatësi të dyfishtë. Puna e saj është e ushqyer nga avantgardat perëndimore dhe nga trashëgimitë shpirtërore dhe estetike të botës arabo-muslimane. Ajo ka studiuar në Qendrën Saint-Charles, shkolla e artit të Sorbonës, pastaj ka frekuentuar mjediset e teatrit avantgardë dhe të artit konceptual, përpara se të shpikë një rrugë të saj, të bërë nga zbrazëtia dhe rezonanca. Ajo e hedh poshtë kategoritë – abstraksion, figuracion – për të bërë të dridhet më mirë ajo që qarkullon mes tyre.
Ekspozita e konceptuar në MAC VAL respekton këtë qarkullim. Veprat dialogojnë pa hierarki. Scenografia shmang efektin retrospektiv për të preferuar rezonancën. Çdo pjesë zgjat tjetrën. Pikturat e mëdha të varura, veprat mbi letër, serigrafitë përbëjnë një polifoni vizuale. Shikimi qarkullon, ndalet, largohet. Hyjmë në një logjikë të frymës, ritmit, rezonancës.
Kjo ekspozitë shoqërohet nga një katalog, ku gjejmë sidomos një poezi nga Camille Laurens, Gestes, fillimisht e publikuar në koleksionin Bal.l.ades nga Éditions 110 Véronique Rieffel. Ky tekst vazhdon me saktësi lëvizjen e brendshme të punës së artistit: ai përshtatet me ritmin e trupit, rrahjen e zemrës, pulsimin e vijës.
Në fund të rrugëtimit, një ndjenjë mbetet. Ajo e një arti që nuk kënaqet vetëm me përfaqësimin, por që kërkon të kalojë. Një art që angazhon trupin, por gjithashtu shpirtin, në një marrëdhënie me botën radikalisht të gjallë. Te Najia Mehadji, bukuria nuk është kurrë dekorative. Ajo është luftë, frymë, prani. Një përgjigje ndaj brutalitetit. Një kërcim në këmbë në zhurmën e botës.
Atelier Jérome ARCAY 80 x 80 cm
Foto e Parë: Najia Mehadji Mystic Dance N°1, 2011, provë digjitale pigmentare e printuar në 5 kopje, 160 x 160 cm
Fondatore e institutit të kulturave të Islamit në Paris, Véronique Rieffel gjithashtu ka drejtuar Institutin francez të Aleksandrisë para se t'i kushtohet kurimit të ekspozitave dhe projekteve artistike mes Europës, Lindjes së Mesme dhe kontinentit afrikan. Ajo është autorja e eseut Islamania (Beaux Arts Éditions) që rishikon historinë e artit nga një pikëpamje jo perëndimore.