Η Λευκωσία, πρωτεύουσα της Κύπρου και μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Μεσογείου, είναι σήμερα η μοναδική μοιρασμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη. Το 2024 συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, με απολογισμό εκατοντάδες νεκρούς και αγνοουμένους και πάνω από 162.000 πρόσφυγες που έχασαν τα σπίτια τους μετά την παράνομη στρατιωτική κατοχή του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όλα αυτά τα χρόνια διεξάγονται διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για την επίλυση του Κυπριακού, ωστόσο οι διακοινοτικές συνομιλίες δεν τελεσφόρησαν. Παρόλα αυτά, από το 2003 που άνοιξε το πρώτο οδόφραγμα, μέχρι σήμερα που τα οδοφράγματα έγιναν εννέα, χιλιάδες Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι διέρχονται καθημερινά τις ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές, αναπτύσσοντας σχέσεις που υπερβαίνουν τις διαχωριστικές γραμμές. Σε αυτό, έχει συμβάλει σημαντικά και το Σπίτι της Συνεργασίας, ένας χώρος που λειτουργεί ως γέφυρα ειρήνης και επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο κοινότητες, μέσα από τη δύναμη των τεχνών και του πολιτισμού.
Στην νεκρή ζώνη του οδοφράγματος του Λήδρα Πάλας, του εμβληματικού ξενοδοχείου της Λευκωσίας, που σήμερα φιλοξενεί μόνο στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών αλλά απ’ εκεί πέρασαν κάποτε εξέχουσες προσωπικότητες παγκοσμίου φήμης, βρίσκεται το Σπίτι της Συνεργασίας. Με όραμα μια ενωμένη Κύπρο, ο χώρος αυτός που έχει περάσει δεκαετίες διχασμού, λειτουργεί από τον Μάιο του 2011 ως γέφυρα ειρήνης μεταξύ της ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας προωθώντας τη διακοινοτική συνεργασία και τον διαπολιτισμικό διάλογο. Είναι σημείο συνάντησης ανθρώπων που θέλουν να ξαναδούν την πατρίδα τους ενωμένη γι’ αυτό και παλεύουν για την οικοδόμηση της ειρήνης.
Με όραμα μια ενωμένη Κύπρο
«Σε αυτά τα 14 χρόνια, έχει γίνει ορόσημο ως ένας «ενδιάμεσος» χώρος στην ουδέτερη ζώνη του ΟΗΕ, που επιτρέπει τη δημιουργία ουσιαστικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανθρώπων του νησιού. Με όραμα την οικοδόμηση μιας κουλτούρας ειρήνης, συνεργασίας, αλληλοσεβασμού και συνύπαρξης, το Σπίτι έχει διαδραματίσει και συνεχίζει να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην Κύπρο» εξηγεί η Μαρία Ζένιου, μέλος το Διοικητικού Συμβουλίου του Σπιτιού της Συνεργασίας.
«Το Σπίτι είναι κάτι περισσότερο από ένας φυσικός χώρος – είναι οι άνθρωποι και οι κοινότητες που το διαμορφώνουν. Ως χώρος, παραμένει ένα από τα ελάχιστα σημεία στην ουδέτερη ζώνη όπου άτομα από όλο το νησί μπορούν να συναντηθούν. Όμως, στην ουσία του, είναι κάτι περισσότερο. Στα 14 χρόνια πορείας του, έχει καταφέρει να δημιουργήσει ευκαιρίες και να υποστηρίξει συνεργασίες μεταξύ καλλιτεχνών, μουσικών, πολιτιστικών φορέων και πολλών άλλων από τις δύο κοινότητες, προσφέροντας τα μέσα και τις δυνατότητες για κοινές δράσεις. Ο ρόλος του Σπιτιού είναι να στηρίζει και να διευκολύνει τη διακοινοτική συνεργασία, μια ανάγκη που παραμένει εξαιρετικά σημαντική ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά το άνοιγμα των σημείων διέλευσης. Μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα, πολιτιστικές εκδηλώσεις και κοινοτικά έργα, καθώς και πλήθος εργαστηρίων και εκδηλώσεων, συνεχίζει να συμβάλει στο παρόν και το μέλλον, λειτουργώντας ως γέφυρα ειρήνης και συνεργασίας για τις κοινότητες του νησιού».
Καταργώντας τη γραμμή διαχωρισμού
Η ιστορία του Ελληνοκύπριου Ορέστη Αγησιλάου και της Τουρκοκύπριας Λατιφέ Σακίνερ, αποτελεί παράδειγμα αληθινής αγάπης και κατάργησης των διαχωριστικών γραμμών. Τα δύο νέα παιδιά αποφάσισαν να μην αφήσουν τη διαχωριστική γραμμή να σταθεί εμπόδιο στην αγάπη τους, δηλώνοντας ότι αυτά που τους ενώνουν είναι πολύ περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν.
«Οι γονείς μου συμμετείχαν ως ερασιτέχνες μουσικοί στη Δικοινοτική Χορωδία για την Ειρήνη στην Κύπρο, στην οποία συμμετείχε και ο Ορέστης μαζί με άλλους ανθρώπους που πιστεύουν στην ενότητα των δύο κοινοτήτων μέσα από τη μουσική. Οι πρόβες γίνονταν στο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, απέναντι από το Σπίτι της Συνεργασίας. Αυτή ήταν η αφορμή για να γνωριστούμε και μετέπειτα να αγαπηθούμε. Συνειδητοποιήσαμε πως παρότι μεγαλώσαμε σε δύο διαφορετικές κοινότητες, η πατρίδα μας είναι ίδια και θέλουμε την ειρήνη σε ολόκληρη την Κύπρο», τονίζει η Latife.
«Θυμάμαι την περίοδο του Covid, όταν τα οδοφράγματα είχαν κλείσει και δεν μπορούσαμε να ειδωθούμε. Ήταν πολύ δύσκολο γιατί ούτε εγώ μπορούσα να περάσω στη μεριά της Latife ούτε εκείνη στη δική μου. Πηγαίναμε στο οδόφραγμα, ο καθένας από τη δική του μεριά, παίρναμε από μια καρέκλα και καθόμασταν έχοντας ανάμεσά μας το διαχωριστικό κάγκελο, για να μιλήσουμε. Παίρναμε και το φαγητό μας και τρώγαμε μαζί για να περάσουμε χρόνο. Αυτή η εμπειρία μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πόσο δυνατή ήταν η σχέση μας γι’ αυτό αποφασίσαμε να «καταργήσουμε» τη διαχωριστική γραμμή και παντρευτήκαμε. Σήμερα ζούμε και εργαζόμαστε στην ελεύθερη επαρχία Αμμοχώστου και μεταβαίνουμε πολύ συχνά στην άλλη πλευρά για να δούμε την οικογένεια της Λατιφέ», εξηγεί ο Ορέστης.
Χιλιάδες διέλευσεις
Σήμερα υπάρχουν εννέα οδοφράγματα σε όλη την Κύπρο τα οποία λειτουργούν με συγκεκριμένες νομικές διατάξεις που διέπονται από τον Κανονισμό της Πρασινης Γραμμης. Το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας, εκεί όπου βρίσκεται και το «Σπίτι της Συνεργασίας» ήταν το πρώτο που άνοιξε, τον Απρίλιο του 2023, μόνο για πεζούς και όχι για οχήματα. Ο Κωνσταντίνος Σοφοκλέους, Κύπριος αστυνομικός ο οποίος εργάζεται στο συγκεκριμένο οδόφραγμα, στο σημείο ελέγχου στοιχείων, εξηγεί: «Εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Ευρωπαίοι πολίτες ή πολίτες Τρίτων Χωρών διέρχονται καθημερινά τα οδοφράγματα, που λειτουργούν επί 24ώρου βάσεως. Οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να μας δείξουν την ταυτότητά ή το διαβατήριό τους για να περάσουν στις ελεύθερες περιοχές και οι Ελληνοκύπριοι που θέλουν να μεταβούν στα κατεχόμενα θα δείξουν τα αντίστοιχα έγγραφα στους Τουρκοκύπριους αστυνομικούς. Οι πλειονότητα των διερχομένων σέβονται τους κανόνες, έχουν έτοιμα τα έγγραφά τους και δεν υπάρχουν προβλήματα. Στο Σπίτι της Συνεργασίας όλες οι εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετέχουν άνθρωποι και από τις δύο κοινότητες, πραγματοποιούνται σε φιλικό κλίμα χωρίς να χρειάζεται η παρέμβαση της αστυνομίας» εξηγεί.
Μια μεγάλη μερίδα Κυπρίων που μεταβαίνουν στην κατεχόμενη Κύπρο, είναι πρόσφυγες που επισκέπτονται τα χωριά τους. Ανάμεσά τους και η Αθηνά Κλεάνθους, πρόσφυγας από την κατεχόμενη Μόρφου. «Όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα, πήγαμε με τα αδέρφια μου να δούμε το σπίτι που αφήσαμε το 1974, όταν ήμασταν ακόμα μαθητές. Ήταν σαν να σταμάτησε ο χρόνος. Πριν καν προλάβουμε να χτυπήσουμε την πόρτα, η οικογένεια των Τουρκοκυπρίων που ζουν σήμερα εκεί, μας άνοιξαν και μας καλωσόρισαν τόσο θερμά που δεν μπορούσα να το πιστέψω. Σαν να μας περίμεναν. Είχαν φυλάξει και κάποιες φωτογραφίες μας που βρήκαν στο σπίτι για να μας τις δώσουν. Μεγαλώσαμε σαν εχθροί αλλά δεν είμαστε παρόλο που δεν έχουν όλοι την ίδια άποψη. Όπως μας εξήγησαν, είναι και οι ίδιοι πρόσφυγες και το να ζουν στο σπίτι μας, δεν ήταν επιλογή τους. Έκτοτε, πάμε πολύ συχνά στο χωριό μας», εξομολογείται.
Η δύναμη της επικοινωνίας είναι ένα τεράστιο βήμα για ουσιαστική επικοινωνία και συνεργασία. Αξίζει να σημειωθεί πως με στόχο να ξεπεραστούν τα εμπόδια στη γλώσσα, στο Σπίτι της Συνεργασίας παραδίδονται μαθήματα στην ελληνική και τουρκική γλώσσα έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να συναντηθούν, να μάθουν να επικοινωνούν και να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον.
Φωτογραφία Κάλυψης: Το Σπίτι της Συνεργασίας, ένας τόπος συνάντησης για όσους επιθυμούν να δουν την πατρίδα τους ενωμένη και εργάζονται έτσι για την ειρήνη. @home4cooperation