Η σημασία των ελληνικών νησιών είναι αναμφίβολα πολύπλευρη. Πέρα από το γεγονός ότι αποτελούν πόλο έλξης για εκατομμύρια τουρίστες από κάθε γωνιά του πλανήτη, συμβάλλοντας σημαντικά στην αύξηση του ΑΕΠ της χώρας, παρουσιάζουν μεγάλη γεωλογική ποικιλία που δημιουργεί διαφορετικούς βιότοπους για φυτά και ζώα. Ωστόσο, όπως στην Τυνησία (ξαναδιαβάστε το άρθρο της 26ης Ιανουαρίου σχετικά με αυτό το θέμα), οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης έχουν αρχίσει να γίνονται ορατές σε πολλά νησιά.
Η θερμοκρασία της θάλασσας τα τελευταία χρόνια παραμένει ασυνήθιστα υψηλή για μεγάλα χρονικά διαστήματα. «Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα, στον κόλπο της Καλλονής στη Λέσβο (βορειοανατολικό Αιγαίο), τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολλοί θαλάσσιοι οργανισμοί να οδηγηθούν σε μια ασφυκτική κατάσταση. Παρατηρήθηκαν, δηλαδή, θανατώσεις οστράκων, μαλακίων καθώς και φαινόμενα αποχρωματισμού και εύκολης μετάδοσης ασθενειών σε σφουγγάρια, γοργονίες, κοράλια και ασβεστοφύκη (Coralline algae)», εξηγεί ο Δρόσος Κουτσούμπας, καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας στο Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του πανεπιστημίου Αιγαίου.
Πρόκειται για θεμελιώδη στοιχεία του θαλάσσιου οικοσυστήματος που συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, στην διατήρηση της καθαρότητας του νερού, την μείωση της διάβρωσης και την προστασία των ακτών από κύματα καθώς και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοραλλιογενών υφάλων.
Τροπικοποίηση της Μεσογείου
Αυτό που συμβαίνει στη Λέσβο αποτελεί συνέπεια του φαινομένου που οι επιστήμονες ονομάζουν τροπικοποίηση της Μεσογείου. «Η Μεσόγειος τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει αύξηση περίπου 2 βαθμών Κελσίου στα νερά της. Αυτή η μετατροπή της Μεσογείου σε μια θάλασσα που έχει τροπικά χαρακτηριστικά, διευκολύνει την είσοδο και εγκατάσταση τροπικών ειδών που έρχονται μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Κάποια από τα είδη αυτά είναι επιθετικά και ανταγωνίζονται τα τοπικά είδη, με αποτέλεσμα την υποβάθμισης της βιοποικιλότητας», σημειώνει ο Δρόσος Κουτσούμπας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, κάποια από αυτά τα είδη είναι εξαιρετικά επικίνδυνα. Ένα από αυτά είναι το ψάρι Λαγοκέφαλος (Lagocephalus sceleratus) που λόγω της τετραδοτοξίνης που περιέχει μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στο θάνατο όποιον τον καταναλώσει, ενώ με τα κοφτερά δόντια του καταστρέφει τα δίχτυα και τα παραγάδια προκειμένου να καταναλώσει τα αλιεύματα των ψαράδων. Ένα ακόμη επικίνδυνο είδος είναι η μέδουσα Rhopilema nomadica που έχει εισβάλει μέσω της διώρυγας του Σουέζ και εμφανίζεται σε μεγάλες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις, ιδιαίτερα στις ακτές της Θάλασσας του Λεβάντε με σοβαρές επιπτώσεις στον θαλάσσιο τουρισμό, τις δραστηριότητες αναψυχής και την αλιεία.
Άλλα ξενικά είδη που μεταφέρθηκαν στις ελληνικές θάλασσες λόγω της τροπικοποίησης της Μεσογείου είναι οι Γερμανοί (Siganus spp.) και οι Αγριόσαλποι (Sarpa salpa). Πρόκειται για φυτοφάγα ψάρια που καταναλώνουν μαζικά θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας και άλλα μακροφύκη, οδηγώντας σε καταστροφή των οικοσυστημάτων, μείωση βιοποικιλότητας και διαταραχή των τροφικών αλυσίδων.
Ως το 2100 πολλές ελληνικές παραλίες θα έχουν εξαφανιστεί
Μια ακόμη πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα ελληνικά νησιά εξαιτίας της κλιματικής κρίσης είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Το φαινόμενο αυτό έχει ως αποτέλεσμα την διάβρωση των παραλιών και την μείωση της έκτασης που αυτές καταλαμβάνουν, δημιουργώντας προβλήματα τόσο στα είδη και τους οικοτόπους που αυτές φιλοξενούν, όσο και στον τουρισμό.
Σύμφωνα με τον Αντώνη Βελεγράκη, καθηγητή Θαλάσσιας Γεωλογίας στο Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ως το 2100 θα εξαφανιστεί ένας πολύ μεγάλος αριθμός ελληνικών παραλιών. «Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, πάρα πολλές παραλίες των ελληνικών νησιών θα χάσουν έως και το 50% του πλάτους τους και σιγά σιγά θα εξαφανιστούν τελείως». Τα έντονα καιρικά φαινόμενα, η ανεξέλεγκτη κατασκευή ξενοδοχειακών υποδομών κοντά στις ακτές και η απουσία αμμόλοφων, δέντρων και βραχίων για φυσική προστασία, είναι κάποιοι από τους λόγους που καθιστούν τις ελληνικές θάλασσες ιδιαίτερα ευάλωτες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παραλία της Ερεσού στην Λέσβο, μια από τις πιο δημοφιλείς του νησιού, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει υποστεί διάβρωση. «Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας και τα πιο έντονα κύματα που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, τα λάθος κατασκευαστικά έργα στην ακτή, όπως ένας παράκτιος τοίχος που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο η παραλία “αντιδρούσε” φυσικά στα κύματα, κάνοντάς την πιο ευάλωτη στη διάβρωση και η μείωση της φυσικής ροής άμμου και υλικών προς την παραλία λόγω του φράγματος Χαλάνδρας που κατασκευάστηκε το 1999 και περιόρισε στο μισό την ποσότητα ιζημάτων που έφταναν από την ξηρά, είναι οι λόγοι που η παραλία έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία χρόνια», εξηγεί ο Αντώνης Βελεγράκης.
Οι προκλήσεις για τα ελληνικά νησιά είναι πολλές και, όπως προειδοποιούν οι ειδικοί, θα αυξάνονται σε ένταση όσο περνά ο καιρός. Η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι υψίστης σημασίας καθώς εάν οι πολίτες δεν κατανοήσουν το μέγεθος του προβλήματος, δεν θα μπορούν να συμμετέχουν στην διαδικασία λήψης αποφάσεων και να απαιτούν την θέσπιση ισχυρότερων κανονισμών για την προστασία των παράκτιων περιοχών. Απαιτείται, λοιπόν, ενημέρωση και άμεση δράση προκειμένου να σώσουμε ό,τι μπορούμε από τον φυσικό μας πλούτο.
Κεντρική φωτογραφία : Αποχρωματισμός κόκκινων φυκών (Rhodophycus mesophyllum) στις ελληνικές θάλασσες ©Koutsoympas D.