Tο πρώτο είναι ένας τουριστικός προορισμός που γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής στην Τυνησία, το δεύτερο ένα αρχιπέλαγος που παραμένει ακόμα άγριο και ζει κυρίως από τη γεωργία και την αλιεία. Σήμερα, τα νησιά της Δυρβας, στο νότο της χώρας, και Κερκενά, στα ανατολικά, απειλούνται από την διάβρωση της ακτής και την σταδιακή άνοδο της θάλασσας.
«Όταν οι κάτοικοι μού μίλησαν για πρώτη φορά για την άνοδο των υδάτων, ήταν πριν από τρία χρόνια. Το έβλεπαν στην αλμυρότητα των εδαφών κυρίως », εξηγεί ο Άντελ Αζούνι, ερευνητής γεωλογίας που έχει εργαστεί στην χερσόνησο της Δυρβας και το αρχιπέλαγος Κερκενά. « Το φαινόμενο είναι ολοένα και πιο σημαντικό, ακόμα κι αν είναι λιγότερο ορατό με γυμνό μάτι σε σύγκριση με τις τουριστικές παραθαλάσσιες περιοχές, όπου ένα μέρος των παραλιών έχει μειωθεί κατά το ήμισυ τα τελευταία χρόνια», προσθέτει ο ερευνητής.
Η διάβρωση της ακτής είναι ήδη ορατή
Για να αξιολογήσει τον αντίκτυπο της ανόδου των υδάτων στο νησί Κερκενά, βασίστηκε σε έναν χάρτη της Climate Central, μιας ανεξάρτητης ομάδας επιστημόνων. Σημείωσε ότι κατά τις πλημμύρες το 2023 στην Κερκενά, το νερό είχε διεισδύσει σε πολλά σπίτια του νησιού. Σε αυτό το αρχιπέλαγος των 160 χιλιομέτρων, οι «πρώτοι κλιματικοί πρόσφυγες», όπως τους αποκαλεί ο Άντελ Αζούνι, αποσύρονται ολοένα και περισσότερο στην παραθαλάσσια πόλη Σφαξ, 18 χιλιόμετρα από το νησί. «Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή δεν μπορούν να καλλιεργήσουν τη γη τους σωστά. Το ίδιο ισχύει και για τη Δυρβα, όπου πολλοί αγρότες εγκαταλείπουν τα χωράφια τους λόγω της κακής κατάστασης των εδαφών», τονίζει ο ερευνητής. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της τυνησιακής ΜΚΟ SOS περιβάλλον, η στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 2 έως 3 εκατοστά μέχρι το 2030, θάβοντας έτσι ορισμένα τμήματα των δύο νησιών.
Ενώ η χώρα αγωνίζεται κατά της διάβρωσης των μισών παραλιών της με ενισχύσεις από άμμο, η τύχη των νησιών παραμένει ελάχιστα μελετημένη. Ωστόσο, στην Κερκενά έχουν τεθεί σε εφαρμογή αναχώματα, για να περιοριστεί η σταδιακή εξαφάνιση των εδαφών. Η κοινωνία των πολιτών καλεί να ληφθούν πιο σημαντικά μέτρα καθώς το φαινόμενο μόλις αρχίζει.
To σεμπχά και η γεωργία, βαρόμετρα της ανόδου των υδάτων
«Αυτή τη στιγμή μπορούμε να βασιστούμε μόνο σε παγκόσμιες μελέτες που έχουν γίνει για την άνοδο των υδάτων στον κόσμο. Μας λείπουν συγκεκριμένα δεδομένα για την Τυνησία », εξηγεί η Άμελ Τζραντ. Αυτή η σύμβουλος σε θέματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής προσθέτει ότι η τοπογραφία των δύο νησιών τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα. « Η μέγιστη υψομετρική τιμή στα νησιά είναι χαμηλή : 12 μέτρα το πολύ στην Κερκενά και 50 μέτρα το πολύ στη Δυρβα με μέσο όρο 5 μέτρα σε μεγάλο μέρος της συνολικής επιφάνειας. Αλλά αυτή η τιμή μπορεί να πέσει κάτω από 2 μέτρα στις παραθαλάσσιες περιοχές. »
Όπως ο Άντελ Αζούνι, έχει διαπιστώσει την άνοδο των υδάτων με εμπειρικό τρόπο. « Στην Κερκενά, όπου έχω την ευκαιρία να διαμένω τακτικά, η άνοδος των υδάτων εκδηλώνεται με την πλημμύρα των σεμπχά (αλατούχες κοιλότητες στο έδαφος). Ήταν προηγουμένως ένα φαινόμενο που παρατηρείτο συγκεκριμένα την χειμερινή και φθινοπωρινή περίοδο ανάλογα με τους ανέμους και την βροχόπτωση », διευκρινίζει. « Σήμερα αυτα τα σεμπχά είναι πλημμυρισμένα όλο το χρόνο. Ορισμένες κατοικίες που ήταν προσβάσιμες μέσω των σεμπχά δεν είναι πλέον προσβάσιμες σήμερα, ούτε καν με τα πόδια. Η οικογένειά μου αναγκάστηκε να αγοράσει γη πιο μέσα στην ξηρά για να δημιουργήσει μια πρόσβαση στο σπίτι», προσθέτει.
Και στη Δυρβα, όπως στις παραλίες του Καπ-Μπον, πιο βόρεια-ανατολικά, τα ξενοδοχεία πρέπει να υποχωρούν κάθε χρόνο τη θέση που αποδίδεται στις ομπρέλες, λόγω έλλειψης επαρκούς επιφάνειας άμμου.
Διαταραγμένα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα
Τα οικοσυστήματα των δύο νησιών έχουν επίσης πληγεί από την άνοδο των υδάτων. Η αμμοποίηση περιοχών παραδοσιακής αλιείας, η υποχώρηση των παράκτιων φοινικοειδών είναι ακόμη άλλα παραδείγματα αυτής της αυξανόμενης ευθραυστότητας των παράκτιων οικοσυστημάτων στο νησί.
Η θέρμανση της Μεσογείου έχει διαταράξει τη θαλάσσια βιοποικιλότητα ανοιχτά της Κερκενά. Οι γύρω περιοχές του νησιού δεν είναι πλέον τόσο ευνοϊκές για την αλιεία όσο παλαιότερα. Ένα παράδοξο για ένα αρχιπέλαγος που καλλιεργεί παραδοσιακές αλιευτικές παραδόσεις και οι τεχνικές του έχουν μάλιστα καταγραφεί στην παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO το 2020. « Το νησί κατοικείται κυρίως από αγρότες και ψαράδες. Βλέπουμε ότι αυτά τα δύο επαγγέλματα κινδυνεύουν ολοένα και περισσότερο από τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στο αρχιπέλαγος. Η νεότερη γενιά αρνείται να εκπαιδευτεί σε αυτά τα επαγγέλματα γιατί δεν ξέρουν αν θα έχουν ακόμα γη ή μια εκμεταλλεύσιμη θάλασσα σε αρκετά χρόνια », εξηγεί ο Άντελ Αζούνι.
Μέτρα που απαιτούν δράσεις
Η διάβρωση μπορεί επίσης να προκληθεί από την ανθρώπινη παρέμβαση, με την αύξηση των ξενοδοχείων και την διαταραχή της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Αυτό έχει πλήξει ορισμένα συστήματα φυσικών φραγμάτων κατά της εξαφάνισης των παραλιών, όπως η παρουσία ποζιδονίας κατά μήκος των ακτών. Πολλές επιλογές είναι δυνατές για να προσπαθήσουμε να μετριάσουμε το φαινόμενο. Για παράδειγμα, να ενθαρρύνουμε έναν βιώσιμο τουρισμό στην Κερκενά και να συντηρήσουμε περισσότερο την τοπική φοινικιά για να μπορέσουμε να αγωνιστούμε φυσικά κατά της διάβρωσης, σύμφωνα με ερευνητές. Στη Δυρβα, ορισμένες περιοχές έχουν προσδιοριστεί από τον σύλλογο προστασίας και διάσωσης του νησιού Δυρβα ως « ευαίσθητες » περιοχές προς προστασία. Αλλά αυτές οι πρωτοβουλίες υπάρχουν προς το παρόν μόνο σε επίπεδο μελετών.
Φωτογραφία Κάλυψης: αεροφωτογραφίες της Κερκενά και των επιπτώσεων της ανόδου των υδάτων το 2022 ©DR