Προκλήσεις για τη βιοποικιλότητα #1
Μετά από δύο εβδομάδες παρουσίας του ειδικού απεσταλμένου μας στην COP29, το 22-med ανασκοπεί τις βασικές γραμμές των συζητήσεων που διεξήχθησαν γύρω από τη Μεσόγειο. Καθ' όλη τη διάρκεια του Δεκεμβρίου, θα αποκωδικοποιήσουμε έτσι τους μεγάλους στόχους και τα βασικά αποτελέσματα της 29ᵉ συνόδου κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα μέσα από τρεις θεματικές: Βιοποικιλότητα, μετάβαση στα κτίρια, αποανθρακοποίηση...
Η COP29 ανέδειξε κρίσιες προκλήσεις που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα, σε ένα πλαίσιο επιτάχυνσης της κλιματικής αλλαγής. Μέσα από πολλές πρωτοβουλίες, οι ενδιαφερόμενοι τόνισαν την αλληλεξάρτηση μεταξύ της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων και της βιώσιμης ανάπτυξης. Η σημασία των μη οικονομικών απωλειών, όπως αυτές που πλήττουν τη βιοποικιλότητα, τις οικοσυστημικές υπηρεσίες και την πολιτιστική κληρονομιά, υπήρξε μια κεντρική θεματική στις συζητήσεις, σε συμφωνία με το Παγκόσμιο Πλαίσιο Βιοποικιλότητας του Kunming-Montreal και τις δεσμεύσεις της Συμφωνίας του Παρισιού.
Κύρια αποτελέσματα και παρατηρήσεις
Οι μη οικονομικές απώλειες αναφέρονται σε μη χρηματικές επιπτώσεις όπως η εξαφάνιση οικοσυστημικών υπηρεσιών (φιλτράρισμα του νερού, αποθήκευση του άνθρακα) και πολιτιστικών αξιών (ιεροί τόποι, παραδοσιακές γνώσεις). Αυτές οι απώλειες, που ενισχύονται από την υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, επηρεάζουν την ασφάλεια τροφίμων, την ψυχική υγεία και την κοινωνική ανθεκτικότητα, ιδιαίτερα στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες. Οι αποφασιστές της COP29 προτείνουν λύσεις όπως η ενσωμάτωση παραδοσιακών γνώσεων, στοχευμένες χρηματοδοτήσεις και λύσεις βασισμένες στη φύση για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και την προστασία των κοινοτήτων. Επισημαίνουν την επείγουσα ανάγκη περιορισμού των ανισοτήτων ενώ διατηρούν αυτούς τους ζωτικούς πόρους.
Τα δάση, που είναι ζωτικής σημασίας για το κλίμα, απορροφούν το 30% των εκπομπών CO₂ και προστατεύουν από καταστροφές. Παρέχουν κρίσιμες οικοσυστημικές υπηρεσίες και συμβάλλουν στην προσαρμογή στο κλίμα μέσω λύσεων όπως η αποκατάσταση των δασών. Ωστόσο, αυτές οι παρεμβάσεις, που είναι δαπανηρές, αντιμετωπίζουν προκλήσεις διακυβέρνησης (παράνομη αποδάσωση) και κοινωνικής δικαιοσύνης. Η COP29 καλεί σε αυξημένη χρηματοδοτική στήριξη μέσω μηχανισμών όπως το REDD+ (www.redd.unfccc.int), η πιστοποίηση άνθρακα και οι δημόσιες-ιδιωτικές συνεργασίες.
Μεταξύ των προόδων, έχουν προσδιοριστεί 1.294 δείκτες που σχετίζονται με τα οικοσυστήματα. Ωστόσο, το 70% από αυτούς λείπουν συνδέσεις με λειτουργικούς στόχους, περιορίζοντας τη χρησιμότητά τους. Η τυποποίηση των δεικτών, η ευθυγράμμισή τους με μετρήσιμους στόχους και η ενίσχυση των ικανοτήτων παρακολούθησης είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της σχετικότητάς τους. Η διάσκεψη ανέδειξε επίσης χρηματοοικονομικές καινοτομίες όπως οι χρηματοδοτήσεις που βασίζονται σε αποτελέσματα για την αποδάσωση, με τοπικές πρωτοβουλίες όπως το ταμείο που προτάθηκε από το Vanuatu για τις απώλειες και τις ζημίες.
Ωστόσο, οι συνέργειες μεταξύ βιοποικιλότητας και κλίματος παραμένουν υποεκμεταλλευμένες. Η ενσωμάτωση λύσεων βασισμένων στη φύση στις Εθνικά Καθορισμένες Συνεισφορές (NDC) είναι ουσιώδης για την επίτευξη των κλιματικών στόχων ενώ προστατεύει τα οικοσυστήματα. Η COP29 τονίζει επίσης τη σημασία της ενίσχυσης των τοπικών ικανοτήτων, της εναρμόνισης των δεικτών και της ανάπτυξης καινοτόμων χρηματοδοτήσεων για την υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών.
Μεσογειακές προκλήσεις
Η μεσογειακή περιοχή, που θεωρείται καυτό σημείο της κλιματικής αλλαγής, υφίσταται αυξανόμενες πιέσεις στα θαλάσσια και χερσαία οικοσυστήματα της. Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου στην COP 29 στο Αζερμπαϊτζάν, το MedECC και η Ένωση για τη Μεσόγειο καθόρισαν τις κύριες προκλήσεις, όπως η ανακοπή της απώλειας βιοποικιλότητας λόγω των κυμάτων καύσωνα των ωκεανών και της εισβολής μη ιθαγενών τροπικών ειδών, που επιδεινώνονται από την αύξηση των θερμοκρασιών και την οξίνιση των ωκεανών. Αυτά τα φαινόμενα έχουν προκαλέσει μαζικά γεγονότα θνησιμότητας που επηρεάζουν κρίσιμα είδη όπως οι κοραλλιογενείς ύφαλοι και τα μαλάκια, διαταράσσοντας έτσι τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Επιπλέον, τα υψηλά επίπεδα πλαστικής ρύπανσης, που αντιπροσωπεύουν έως και το 82% των απορριμμάτων στη Μεσόγειο, και η μη βιώσιμη χρήση των χερσαίων πόρων απειλούν σοβαρά τα τοπικά οικοσυστήματα. Αυτές οι επιπτώσεις υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη υιοθέτησης φιλόδοξων στρατηγικών και λύσεων βασισμένων στη φύση για την προστασία της βιοποικιλότητας και την εξασφάλιση της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων απέναντι στους αυξανόμενους κινδύνους.
Τοποθετώντας τη βιοποικιλότητα στον πυρήνα των κλιματικών λύσεων, οι αποφασιστές έχουν μια μοναδική ευκαιρία να οικοδομήσουν μια βιώσιμη ανθεκτικότητα. Ωστόσο, απαιτούνται γρήγορες και συντονισμένες ενέργειες για να αποφευχθούν οι μη αναστρέψιμες οικολογικές καμπές.
Ανθρωπογενείς πιέσεις: παράγοντας άγχους που προκαλεί διαταραχές, ζημίες ή την απώλεια ενός ή περισσότερων στοιχείων ενός οικοσυστήματος με προσωρινό ή μόνιμο τρόπο (πηγή Bonobos world)
Φωτογραφία Κάλυψης: Διάσκεψη εμπειρογνωμόνων για τη βιοποικιλότητα των δασών στην COP29 ©Edward Sfeir