Nga 4 deri në 7 nëntor, Java e 8-të e Pyjeve Mesdhetare (8MFW) u mbajt në Barcelonë. Ky eveniment bienal bashkoi ekspertë, zyrtarë qeveritarë dhe liderë komunitarë për të zhvilluar një qasje të përbashkët përballë sfidave me të cilat përballen pyjet mesdhetare. U diskutuan zgjidhje dhe iniciativa për të ruajtur dhe rikuperuar ekosistemet pyjore mesdhetare. Ato mbështeten në një bashkëpunim ndërkombëtar që mund të forcojë qëndrueshmërinë dhe qëndrueshmërinë e tyre.
Magda Bou Dager Kharrat, eksploruese e National Geographic dhe shkencëtare e lartë në EFI (Instituti Evropian i Pyjeve), mori pjesë në këto takime. Ajo thekson se iniciativa si kjo mund të përshpejtojnë ndjeshëm procesin. “Duke lejuar shkencëtarët dhe profesionistët të ndajnë praktikat më të mira, mësimet e nxjerra dhe metodologjitë e provuara. Duke shmangur përpjekjet e përsëritura. Dhe duke kursyer kohë dhe burime”. Ajo gjithashtu thekson rëndësinë e aleancave ndërkombëtare: “strategjitë mjedisore proaktive janë thelbësore për të shmangur dëmet e pakthyeshme”.
Me mijëra vite menaxhimi njerëzor, pyjet mesdhetare reflektojnë një ekuilibër të komplikuar midis natyrës dhe ndërhyrjes njerëzore. Ato, sot, përballen me thatësira, mungesa uji dhe zjarre pyjore. Përballja me këto sfida kërkon kombinimin e shkencës, njohurive tradicionale dhe bashkëpunimit ndërkufitar.
Në të njëjtën kohë, një bashkëpunim i diferencuar është i nevojshëm për të optimizuar burimet natyrore në përputhje me kontekstin e çdo nënrajoni. Libanezi Jean Stephan, konsultant për mjedisin dhe folës në forum, shpjegon se ekzistojnë ngjashmëri, por gjithashtu edhe dallime, midis vendeve të veriut dhe jugut të pellgut mesdhetar. Në veri, shumë burime janë harruar për shkak të eksodit rural. “Pastrimi, tokat bujqësore dhe madje edhe pyjet, përfshirë disa produkte pyjore jo drusore, janë nën përdorim. Kjo lejon akumulimin e biomasës, zgjerimin e pyjeve, por gjithashtu çon në zjarre dhe infestime të dëmtuesve”. Ndërkohë, në jug, “ varfëria mbizotëron midis popullsisë rurale që është ende e pranishme, varësia nga burimet natyrore mbetet e rëndësishme”, shpjegon ai. Si rezultat, këto burime janë të shfrytëzuara në mënyrë të tepruar për të përmbushur këto nevoja.
Qëndrueshmëria dhe diversiteti i ekosistemit pyjor
Është e rëndësishme të forcohet qëndrueshmëria afatgjatë e ekosistemit. Për Magda Bou Dagher, "menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve është thelbësor për të rikthyer ekuilibrin brenda sistemit agrosylvopastoral. Një qasje tradicionale që integron bujqësinë, pylltarinë dhe blegtorinë për të mbajtur një peizazh të ekuilibruar. Kjo qasje promovon jo vetëm rigjenerimin e pyjeve dhe kontrollon biomasën, por gjithashtu mbështet shëndetin e ekosistemeve përballë sfidave klimatike”. “Korridoret ekologjike që lidhin zonat pyjore” janë gjithashtu thelbësore për migrimin dhe adaptimin e specieve.
Nga ana e tij, Jean Stephan mbështet se pyjet monokulturore janë të ndjeshme, ndërsa ekosistemet pyjore të diversifikuara janë më të qëndrueshme. “Diversifikimi duhet të inkurajohet. Kjo do të thotë që asnjë specie nuk duhet të jetë dominuese; idealisht, ajo nuk duhet të përmbajë më shumë se 70% të numrit të pemëve të pyllit. Speciet endemike, të rralla, të kërcënuara dhe ato që diversifikojnë të ardhurat e pronarëve të tokave duhet të merren parasysh. Për më tepër, shkurret e vogla dhe hapësirat e hapura me bimë me lule janë gjithashtu të rëndësishme, dhe për pasojë, nënpylli duhet të menaxhohet dhe ruhet “. Një nënpyll për t'u ruajtur veçanërisht në zonat e largëta nga rrugët, ku zjarret mund të shpërthejnë dhe janë më të vështira për t'u kontrolluar.
Gjenetika, thelbësore
Por përballë ngjarjeve ekstreme si zjarret e pyjeve ose përmbytjet e rënda, diversiteti gjenetik vetëm nuk mund të shmangë shkatërrimin e menjëhershëm. Në të vërtetë, madje edhe speciet më të qëndrueshme janë të ndjeshme.
Nga ana tjetër, “gjenetika vazhdon të luajë një rol thelbësor në rikuperimin dhe adaptimin afatgjatë të pyjeve mesdhetare. Nëpërmjet një seleksioni rigoroz të specieve, ne mund të përmirësojmë qëndrueshmërinë ndaj kushteve të caktuara. Për shembull, zgjedhja e specieve më pak të inflamueshme ose me një sistem rrënjor të thellë mund të zvogëlojë rreziqet e zjarrit dhe të përmirësojë stabilitetin e tokës“, shpjegon Magda Bou Dagher.
Edhe nëse katastrofat nuk mund të shmangen, kjo qasje proaktive ndihmon pyjet të përballojnë ato dhe të rikuperohen me kalimin e kohës.
Aktualisht, disa projekte rikuperimi janë realizuar me sukses. Jean Stephan thekson projektin e Neutralitetit në lidhje me degradimin e tokës të zbatuar nga PNUD përmes OJQ-ve lokale. Ai ka për qëllim të zëvendësojë mbjelljen e një specie të vetme pemësh (cedër ose pin) me një grup specish më të diversifikuara, duke përfshirë specie të rralla dhe të kërcënuara, dhe shkurre në zona ku toka është e cekët. Projekti SALMA i FAO gjithashtu ka përmirësuar kapacitetin e liderëve lokalë për të zhvilluar plane menaxhimi pyjor, duke mbrojtur speciet endemike dhe të rralla.
Instrumente financiare dhe politika rajonale urgjente
Politikat ndërkombëtare për mbrojtjen dhe rikuperimin e pyjeve janë në vend, por zbatimi i tyre në nivel kombëtar është urgjent. Kjo kërkon një integrim më të fortë në politikat lokale, siç thekson Magda Bou. “Këto korniza ndërkombëtare ofrojnë një bazë, por ndikimi i tyre i vërtetë do të varet nga mënyra se si do të përshtaten me kontekstet kombëtare specifike dhe do të forcohen nga mekanizma politikë të fortë”.
Shumë projekte dhe iniciativa tashmë tregojnë përparime të rëndësishme, siç është nisja e Iniciativës për Pyjet Mesdhetare (MFI) gjatë MFW dhe projekti i Gjenetikës së Pyjeve Mesdhetare (MEDFORGEN për Libanin, Marokun, Tunizinë, Palestinën, Izraelin dhe Algjerinë) i drejtuar nga Instituti Evropian i Pyjeve. Këto iniciativa janë thelbësore jo vetëm për të rikuperuar pyjet, por gjithashtu për të përmirësuar biodiversitetin, qëndrueshmërinë klimatike dhe pjesëmarrjen e komuniteteve lokale.
Sidoqoftë, gjithmonë ka një hapësirë për përparim. Jean Stephan thekson nevojën për “rishikimin e kornizës ligjore”, veçanërisht në jug dhe lindje të Mesdheut, në lidhje me menaxhimin e pyjeve dhe ruajtjen e biodiversitetit, duke e lidhur atë me një qasje më të gjerë që përfshin rregulloret mbi praktikat bujqësore dhe planifikimin strategjik.
Të dy ekspertët janë optimistë për të ardhmen. Për Jean Stephan “ne do të jemi dëshmitarë të një rikthimi në zgjidhjet e bazuara në natyrë dhe një diversifikim të mallrave dhe shërbimeve pyjore në pyjet e menaxhuara”. Nga ana e saj, Magda Bou Dagher “shpreson që përparime të rëndësishme në rikuperimin dhe mbrojtjen e pyjeve mesdhetare do të realizohen gjatë 5 deri në 10 vitet e ardhshme”. Të dy theksojnë megjithatë nevojën për një angazhim të vazhdueshëm nga të gjitha palët e përfshira.
Foto Kryesore: Zgjidhje dhe iniciativa janë diskutuar për të ruajtur dhe rikuperuar ekosistemet pyjore mesdhetare gjatë Java e 8-të e Pyjeve Mesdhetare