Η Σφαξ, « η πρωτεύουσα του Νότου » γνώρισε, από τη δεκαετία του 1980, μια συνεχόμενη παρακμή των αιτίων της οποίας είναι πολλαπλά : παγκοσμιοποίηση, φυγή των οικονομικών και πολιτιστικών ελίτ στην Πρωτεύουσα ή στο εξωτερικό, μετάβαση σε μια οικονομία υπηρεσιών… αλλά μία από τις καθοριστικές αιτίες είναι η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής λόγω της βιομηχανικής ρύπανσης -ιδίως χημικής- παρά την κινητοποίηση των πολιτών από το 1980 και κυρίως μετά την επανάσταση του 2011.

Ο κοινωνιολόγος και οικολογικός ακτιβιστής της Σφαξ, Fethi Rekik αναλύει αυτή την υποδειγματική περίπτωση με την απόσταση του επιστήμονα και καταθέτει για αυτή τη δύσκολη μάχη με τη δέσμευση του πολίτη, σε διάλογο με τον Bernard Mossé, ιστορικό, υπεύθυνο Έρευνας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης της οργάνωσης NEEDE Μεσόγειος.

# 4 Η ανακατάληψη του βιομηχανικού χώρου

Bernard Mossé : ποια είναι τα εμπόδια σε αυτό το σχέδιο ανακατασκευής του ρυπασμένου χώρου από τον χημικό βιομηχανικό όμιλο της SIAPE στη Σφαξ ;

Fethi Rekik : Κοστίζει ακριβά ! Γι' αυτό υπάρχει η ιδέα της ιδιωτικής επένδυσης, όχι μόνο εθνικής, αλλά ανοιχτής σε ξένους επενδυτές.

Θα πρέπει ούτως ή άλλως να ανοίξουμε. Αυτό πηγαίνει στην κατεύθυνση της στρατηγικής που έχει καθοριστεί από τον δήμο : να μετατρέψει τη Σφαξ σε μια μητρόπολη ανοιχτή στον κόσμο. Ειδικά δεδομένου ότι το κράτος δεν έχει χρήματα γι' αυτό. Άλλωστε, υπάρχουν περίπου δέκα έργα που δεν έχουν ποτέ πραγματοποιηθεί : μιλάμε εδώ και 20 ή 25 χρόνια για μια αθλητική πόλη, έχουμε μιλήσει για ένα στάδιο, ένα μεγάλο στάδιο. Κάθε φορά, αυτό έχει επικυρωθεί από το υπουργείο…, αλλά τίποτα δεν πραγματοποιείται. Υπάρχει το σχέδιο του μετρό. Υπάρχει και το σχέδιο Taparura για την ανάπτυξη της παραλίας…

Γιατί να μην σκεφτούμε ξένους επενδυτές για να χρηματοδοτήσουν αυτού του είδους τα έργα; Και αυτό θα δημιουργήσει δραστηριότητα. Έτσι, αυτή είναι η ιδέα : να μετατρέψουμε τον χώρο της SIAPE σε μια καθαρή οικονομία. Ειδικά δεδομένου ότι έχουμε ήδη ένα από τα δύο μεγάλα πανεπιστήμια της χώρας.

Bernard Mossé : Αυτό που μπορεί να φρενάρει είναι η τεχνική και δημοσιονομική διαχείριση της απορρύπανσης του χώρου.

Fethi Rekik : Όχι. Πώς κατάφεραν να δημιουργήσουν τα έργα του Λακού 1 και 2 στην Τύνιδα ? Ήταν σαουδαραβικό κεφάλαιο και άλλων χωρών επίσης! Γιατί να μην το κάνουμε στη Σφαξ; Πούλησαν τουλάχιστον το τετραγωνικό μέτρο.  Άρα γιατί να μην το κάνουμε εδώ; Έτσι, είναι πάντα αυτού του είδους η σύγκριση. Γιατί δέχονται να το κάνουν για την πρωτεύουσα και το αρνούνται στη Σφαξ ? Αυτό είναι το θέμα. Ίσως πρέπει να διαιρέσουμε κατά τρία σε σχέση με το τυνισιακό σχέδιο, δεν είναι σημαντικό για ένα έργο αυτής της διάστασης, με μια πίστωση  που έχει τεθεί στο πλαίσιο μιας διεθνούς συνεργασίας.

Bernard Mossé : Ναι, αλλά οι επενδυτές πιθανώς φρενάρονται από το γεγονός ότι είναι ένας ρυπασμένος χώρος.

Fethi Rekik : Ναι, πρώτα απ' όλα, πρέπει να απορρυπανθεί. Φυσικά. Έχουμε τις τεχνικές γι' αυτό. Το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό. Είναι πρώτα απ' όλα πρόβλημα διακυβέρνησης και πολιτικής βούλησης.

Bernard Mossé : Εξήγησες ότι η κοινωνία των πολιτών έχει αναλάβει το θέμα. Έχει αναδιοργανωθεί γύρω από αυτό το ζήτημα ?

Fethi Rekik : Μετά το 2011, δεν είναι πια η APNES ο πρώτος φορέας, όπως σου είπα. Ακόμα κι αν τα μέλη της είναι πάντα ενεργά, υπάρχουν πολλές νεανικές οργανώσεις για παράδειγμα που έχουν αναλάβει το ρόλο, όπως η οργάνωση « Sfax la Belle » που οργανώνει τακτικά σεμινάρια. Μια άλλη οργάνωση είναι επίσης πολύ ενεργή : «Κλείστε τη SIAPE ». Αποτελείται από μέλη οργανώσεων, αλλά και από πανεπιστημιακούς και μάλιστα από επιχειρήσεις όπως « Το Σπίτι της Εμπειρογνωμοσύνης », με έναν υπεύθυνο που έχει συμβάλει στην αναζωογόνηση του κινήματος.

Και πρόσφατα, παρακολουθούμε την ανακατάληψη ενός από τα εμβληματικά μέρη των Σφαξίων της δεκαετίας του 1960 : την πλατεία του Καζίνο. Στην αποικιακή εποχή, τη δεκαετία του 1950, υπήρχε ένα καζίνο, μια λέσχη κολύμβησης… οι άνω των 60 ετών το θυμούνται. Και το έχουν ανακαταλάβει. Συμμετείχα προσωπικά σε αυτή την ανακατάληψη με την οργάνωση « Καζίνο » της οποίας ο ένας από τους αρχηγούς είναι συνάδελφος από το πανεπιστήμιο. Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο χώρος εκτείνεται σε μερικές εκατοντάδες μέτρα κατά μήκος της θάλασσας. Στο νότο, υπάρχει το εμπορικό λιμάνι : είναι ένα όριο που μπορούμε να αποδεχτούμε. Αλλά από την άλλη πλευρά, υπάρχει ένα άλλο όριο που επιβάλλεται προφανώς από την κυβέρνηση : δώσαμε άδεια σε μια επιχείρηση να εγκατασταθεί εκεί και έτσι περιορίσαμε την έκταση της παραλίας σε περίπου 600 ή 700 μέτρα. Και η επιχείρηση είναι τώρα εγκατεστημένη. 

Bernard Mossé : ποια είναι αυτή η επιχείρηση ? Είναι και αυτή ρυπογόνα ? 

Fethi Rekik : Αφαιρώντας τη ρύπανση, το ερώτημα είναι γιατί να την εγκαταστήσουν εκεί, στο κέντρο της πόλης, στο σημείο όπου οι πολίτες ζητούν την αποκατάσταση του τόπου,  ενός εμβληματικού μέρους της πόλης. Αυτό είναι το ερώτημα.

Έτσι η κοινωνία των πολιτών ζητά την επέκταση της παραλίας και το δικαίωμα των Σφαξίων σε μια παραλία, καθώς το υπόλοιπο της ακτής είναι ρυπασμένο. Και δεν καταλαβαίνουμε γιατί η κυβέρνηση έδωσε μια τέτοια άδεια σε αυτό το μέρος… ! Αλλά η οργάνωση είναι ενεργή και αποτελεσματική : υπάρχουν εστιατόρια, καρέκλες για να καθίσουν δίπλα στη θάλασσα… Και οι άνθρωποι επισκέπτονται αυτή την παραλία. Είναι κάπως μια ανακατάληψη αυτού του χώρου από την κοινωνία των πολιτών.

Bιογραφίες

Ο Fethi Rekik είναι καθηγητής (HDR) Ανώτατης Εκπαίδευσης και Ερευνητικής Επιστήμης και διευθυντής του εργαστηρίου έρευνας ‘Κράτος, Πολιτισμός και Μετασχηματισμοί της Κοινωνίας’ στη σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Γραμμάτων της Σφαξ, Τυνησία. Είναι επίσης οικολογικός ακτιβιστής στην πόλη του, τη Σφαξ, από τη δεκαετία του 2000.

Ο Bernard Mossé Ιστορικός, υπεύθυνος Έρευνας, Εκπαίδευσης, Κατάρτισης της οργάνωσης NEEDE Μεσόγειος. Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ιδρύματος του Καμπ των Μιλλών – Μνήμη και Εκπαίδευση για το οποίο υπηρέτησε ως επιστημονικός υπεύθυνος και συντονιστής της Έδρας UNESCO « Εκπαίδευση στην πολιτότητα, ανθρωπιστικές επιστήμες και σύγκλιση των μνημών » (Αξ-Μασσαλία Πανεπιστήμιο / Καμπ των Μιλλών).

Βιβλιογραφία :

Salem DAHECH και Fethi REKIK, « Κυκλοφοριακή συμφόρηση και ηχητική ρύπανση στη Σφαξ (Νότια Τυνησία) : πολυδιάστατη μελέτη ». Περιοδικό Ρύπανσης Ατμόσφαιρας, τ.3, 2012.
Amor BELHEDI, « Οι περιφερειακές ανισότητες στην Τυνησία. Προκλήσεις και ζητήματα », σελ.7-62 στο Les Conférences de Beit al-Hikma, 2019, 2017-2018, 194σ + 112σ στα αραβικά. Συλλογή Διαλέξεις, τ. V.
Ali BENNASR, « Σφαξ : από την περιφερειακή πόλη στο σχέδιο μητρόπολης ». Κέντρο Πανεπιστημιακής Έκδοσης. Παγκοσμιοποίηση και αστική αλλαγή, σελ.79-95, 2010.
Fethi REKIK, « Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη μεταξύ του παγκόσμιου και του τοπικού, περίπτωση των νησιών Kneïss », Περιοδικό CERES, τ. 132, 2006
Taoufik MEGHDICHE, « οι σχέσεις της Σφαξ με το Νότο της Τυνησίας : μερικά στοιχεία προβληματισμού », Περιοδικό Πανεπιστημιακών Ερευνών, τ.8, 2010, σελ. 41-61.

Από αυτή τη συνομιλία, η IA έχει δημιουργήσει μια ροή εικονογράφησης. Ο Stefan Muntaner την έχει τροφοδοτήσει με τα εκδοτικά δεδομένα και έχει καθοδηγήσει τη αισθητική διάσταση. Κάθε εικονογράφηση γίνεται έτσι ένα μοναδικό έργο τέχνης μέσω ενός NFT.

Η Σφαξ, η "πρωτεύουσα του Νότου", έχει βιώσει, από τη δεκαετία του 1980, μια συνεχή πτώση λόγω πολλών αιτιών: παγκοσμιοποίηση, φυγή των οικονομικών και πολιτιστικών ελίτ στην πρωτεύουσα ή στο εξωτερικό, μετάβαση σε μια οικονομία υπηρεσιών... αλλά μια από τις κύριες αιτίες είναι η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής λόγω βιομηχανικής ρύπανσης - ειδικά χημικής - παρά την πολιτική αγωνία από το 1980 και κυρίως μετά την επανάσταση του 2011.

Ο Κοινωνιολόγος και περιβαλλοντικός ακτιβιστής από τη Σφαξ του Φέθι Ρεκίκ αναλύει αυτήν την παραδειγματική περίπτωση με την απόσταση του επιστήμονα και μαρτυρά τον δύσκολο αγώνα αυτό με το πάθος του πολίτη, σε μια συζήτηση με το Βερνάρ Μοσέ, ιστορικό, υπεύθυνο Έρευνας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης του συλλόγου ΝΕΕDΕΜεσογείου.

Σφαξ: Οι οικονομικές και περιβαλλοντικές ζημιές από τη βιομηχανική ρύπανση

Ποια είναι τα εμπόδια στην εφαρμογή μιας πολιτικής που θα δώσει ώθηση στην πόλη της Σφαξ;

Φέθι Ρεκίκ: Υπάρχει πρώτα από όλα μια δύσκολη σχέση με το Κράτος, και για πολύ καιρό. Η Σφαξ δεν έχει προκαλέσει εθνικές πολιτικές, όπως οι περιοχές του Σαχέλ ή, φυσικά, η πρωτεύουσα. Το μοντέλο ανάπτυξης ήταν πάντα επικεντρωμένο σε αυτές τις περιοχές, από την Ανεξαρτησία, η κυβερνητική πολιτική πάει πραγματικά σε αυτήν την κατεύθυνση. Οι πολιτικές και οι ερευνητές το δικαιολογούν με ιστορικούς παράγοντες και μερικές φορές ακόμη και με φυσικά εμπόδια, αλλά συχνά αυτό συνέβαινε με το κόστος της αρνητικής αξιοποίησης των φυσικών και πολιτιστικών πλούτων των περιοχών του εσωτερικού. Η πτώση του προηγούμενου καθεστώτος είναι σε μεγάλο βαθμό έκφραση του αισθήματος της εξόργισης και της οικονομικής και πολιτικής περιθωριοποίησης, είναι πολύ σημαντικό. Γεωγραφικά, το νομό της Σφαξ δεν ανήκει βέβαια σε αυτές τις περιοχές, πολιτικά όμως είναι, τουλάχιστον αυτό προκύπτει από τα επιχειρήματα της οικονομικής και πολιτιστικής ελίτ της που δραστηριοποιείται στην κοινωνία των πολιτών και/ή εμπλέκεται σε πολιτικά κόμματα ή ακόμη περισσότερο στα γραπτά αυτών των ακαδημαϊκών.

Μήπως υπάρχει και μια ευθύνη των Σφαξιών οι ίδιοι για αυτούς τους φραγμούς;

Φέθι Ρεκίκ: Το κεφάλαιο δεν έχει συναισθήματα. Οι επιχειρηματίες της Σφαξ, όπως και οι άλλοι επιχειρηματίες, εγκαθίστανται εκεί όπου είναι το συμφέρον τους. Και αυτό είναι ακόμα πιο αληθινό στην εποχή του "νέου πνεύματος του καπιταλισμού" που εκθρονίζει την κινητικότητα ως σκοπό και μέσο.

Αναφέρεσαι στο βιβλίο του Λουκ Μπολτάνσκι και της Εύας Σιαπέλο, στην κριτική του καπιταλισμού μέσω των "έργων" που περιλαμβάνουν ευελιξία, κινητικότητα και προσαρμογή;

Φέθι Ρεκίκ: Ναι, φυσικά. Αλλά δεν είναι μια κριτική, είναι μάλλον μια χαρακτηριστική. Σου μίλησα ήδη για τον πρόεδρο της ομάδας ποδοσφαίρου της Σφαξ που, μέσω του γιου του, κάνει επιχειρήσεις στην Τύνιδα και ακόμα ανήκει στην ανταγωνιστική ομάδα, την Ελπίδα της Τύνιδας... το κεφάλαιο επενδύεται στην Τύνιδα ή στη βόρεια ανατολική Τύνιδα, αλλά όχι στη Σφαξ που είναι μια μολυσμένη περιοχή.

Αυτό εξηγεί γιατί το έργο ανάπλασης της παραλίας, Taparura, στη Βόρεια Σφαξ με σχέδιο που έγινε, θα έλεγα, πριν από περισσότερο από δέκα χρόνια, δεν βρίσκει επενδυτή. Είναι ένα έργο που μοιάζει με τα μεγάλα έργα αναμόρφωσης των ακτών της Λίμνης της Τυνησίας, Λίμνη 1 και Λίμνη 2. Υπάρχει ευθύνη του κράτους. Αλλά υπάρχει και η τοποθεσία, με ένα περιβάλλον που δεν είναι καθαρό. Επομένως, θα έπρεπε να αποτεφρώσουν τον τοποθεσία της Νότιας Σφακτής (η SIAPE είναι κλειστή, αλλά οι ρυπογόνες επιπτώσεις της είναι ακόμη εκεί). Σε περίπτωση που δεν αποτεφρώσουν αυτήν την τοποθεσία, ποιος θα δεχόταν να επενδύσει στην Taparura;

Μπερνάρ Μοσέ: Πρόκειται πράγματι για τη δημιουργία μιας τουριστικής περιοχής;

Φέθι Ρεκίκ: Όχι μόνο. Το έργο της Taparura περιλαμβάνει ξενοδοχεία, αλλά και ένα μεγάλο αθλητικό κέντρο, κινηματογραφικές αίθουσες, ένα πολιτιστικό κέντρο, μια παραλία για τους κατοίκους της πόλης, είναι σχεδόν σαν μια πόλη...

Οπότε δεν είναι μόνον η ευθύνη των κατοίκων της Σφαξ καθώς μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν πραγματικές εξουσίες ενός τοπικού αποκεντρωμένου εξουσιαστικού μηχανισμού. Επίσης, κατηγορούν το συνδικάτο UGTT για το ότι αντιτάχθηκε στο κλείσιμο της SIAPE, και στη συνέχεια για το ότι δεν υποστήριξε την ιδέα μετατροπής του χώρου της σε πυρήνα οικονομικής ανάπτυξης. Πρέπει να πούμε, αλλά αυτό δεν είναι κάτι μοναδικό για τη Σφαξ, ότι υπάρχουν επιχειρήσεις που έχουν μεταφερθεί στο Μαρόκο επειδή εκεί δεν υπάρχει συνδικάτο. Μετά την επανάσταση, ξένοι επιχειρηματίες προτίμησαν να φύγουν σε άλλα μέρη του εξωτερικού, όχι μόνο για να αποφύγουν το συνδικαλισμό, αλλά επειδή οι συνθήκες εκεί είναι καλύτερες και έτσι πιο ελκυστικές. Και αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για τη Σφαξ.

Μπερνάρ Μοσέ: Μπορείς τώρα να μας περιγράψεις με περισσότερη ακρίβεια τις συνέπειες της βιομηχανικής ρύπανσης στην Σφαξ, ειδικά τη χημική ρύπανση;

Φέθι Ρεκίκ: Ναι, φυσικά. Κατά την περίοδο που ήμουν ενεργό μέλος στο ΑΠΝΕΣ, τη δεκαετία του '90 και στις αρχές του 2000, παράγαμε τόνους μελετών. Ακαδημαϊκοί από το τμήμα Επιστημών και γιατροί απέδειξαν την έντονη βλαβερότητα των εργοστασίων στην υγεία· θέσαμε, για παράδειγμα, τον σύνδεσμο μεταξύ του αριθμού των σοβαρών ασθενειών και της ρύπανσης. Ακόμα και τη ραδιενέργεια του φωσφόρου την τονίσαμε ευρέως. Και ξέρεις ότι υπάρχουν χωματερές, βουνά από γύψο κοντά στη θάλασσα.

Στην περίπτωση του φωσφογύψου που εγκαταλείφθηκε από την NPK, το σχέδιο ανάπλασης της Ταπαρούρας βρήκε μια λύση: δημιουργήθηκε ένα είδος γιγαντιαίου κυκλικού κόμβου 50 στρεμμάτων, το οποίο καλύφθηκε και επιφυτεύτηκε γκαζόν, νερό... Έγινε μια περιοχή με πράσινο... Δεν ξέρω αν είδες τον κύκλο που εμφανίστηκε στο έργο της Ταπαρούρας με τα 420 στρέμματα. Κάψαμε το βουνό από γύψο μέσα στο ίδιο έργο και το καλύψαμε με φυτά. Έτσι, έγινε ένα είδος πάρκου. Καλά, φαίνεται πως μέχρι στιγμής δεν είναι επιβλαβές!

Νότια της πόλης, τα βουνά φωσφογύψου εξακολουθούν να υπάρχουν και εξαιτίας αυτού υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα για το περιβάλλον φυσικά, επειδή είναι ραδιενεργό. Στην πτυχή της υγείας, είναι σοβαρό, διότι συχνά εκχέεται στη θάλασσα. Ολόκληρη η περιοχή που ονομάζεται Νότια Σφαξίων επηρεάζεται σε ακτίνα 15 έως 20 χιλιομέτρων. Αυτή η περιοχή, γύρω από τη ρωμαϊκή πόλη της Θύνας, είναι γεμάτη φυσικούς πλούτους που έχουν υποστεί ζημία από το φωσφόγυψο που προέρχεται από όλες τις μορφές εκπομπών της SIAPE. Και μπορείς να φανταστείς την ποιότητα των ψαριών: βέβαια δεν μπορούμε πλέον να αλιεύουμε εκεί, ακόμα κι αν παρατηρούμε φέτος το καλοκαίρι ότι ορισμένοι αρχίζουν να κολυμπούν εκεί, αλλά είμαι βέβαιος ότι θα χρειαστεί χρόνος για να απομακρυνθεί η ρύπανση από τα περίχωρα της SIAPE.

Έχει αναλάβει η πολιτική κοινωνία αυτό το θέμα της απόρριψης;

Φέθι Ρεκίκ: Ναι, λοιπόν, ο πολιτικός κόσμος ασχολείται με αυτό. Ζητάμε την απολύμανση της περιοχής της SIAPE. Υπάρχουν ακόμα και πάντα αντιστάσεις από την κεντρική εξουσία. Δεν έχει χρήματα και δεν είναι έτοιμη να καθαρίσει την περιοχή, λέγοντας ως πρόφαση ότι ανήκει στο χημικό συγκρότημα. Σαν να μην ανήκει το χημικό συγκρότημα στο κράτος! Το κράτος ισχυρίζεται ότι αρκεί να συνεχιστούν βιομηχανικές δραστηριότητες που δεν είναι ρυπογόνες. Αυτό παραμένει να επαληθευτεί...

Έτσι, η πολιτική κοινωνία κινητοποιείται γύρω από πολλά θέματα:

Πρώτα απ 'όλα, το "υγρό οικοσύστημα". Είναι ένα εξαιρετικό πεδίο για αγορά και αξιοποίηση στο πλαίσιο του οικολογικού τουρισμού, πολύ γνωστό για τα διάφορα είδη μεταναστευτικών πουλιών: είναι ένας τόπος που κατατάσσεται στη RAMSAR (υγροπαράλλαγμα διεθνούς σημασίας με είδη που πρέπει να προστατεύονται) και απολαμβάνει την υποστήριξη του συλλόγου Les Amis des Oiseaux.

Ένα πάρκο σε κοντινή απόσταση, που χρονολογείται από πολλές δεκαετίες, πρέπει να συντηρηθεί.

υπάρχουν επίσης αλυκές που πρέπει να διατηρηθούν, αλλά μπορούμε να μειώσουμε την επιφάνεια που καταλαμβάνουν.

Κυρίως, υπάρχει το σχέδιο για τη μετατροπή του 210 στρεμμάτων σε ένα είδος κέντρου έρευνας και start-up. Οι οργανώσεις υποστηρίζουν αυτό το σχέδιο, αναφέροντας ότι ο Πανεπιστήμιο της Σφαξ είναι ακόμη μία από τις δύο κορυφαίες στη Τυνησία και τα εργαστήριά της είναι ανάμεσα στους πρωτοπόρους στην ανάπτυξη διεθνών ερευνητικών εταιρικών σχέσεων. Επιπλέον, το Πανεπιστήμιο έχει περίπου είκοσι ακαδημαϊκά ιδρύματα, στα οποία περιλαμβάνονται η Σχολή Επιστημών, η Ιατρική Σχολή, σχολές μηχανικών σε βιοτεχνολογία, τηλεπικοινωνίες, πληροφορική, πολυμέσα ... είναι θέσεις απίστευτες γεμάτες εργαστήρια και συνεχώς τροφοδοτούμενες από απόφοιτους από όλα τα νομαρχίες της χώρας και ιδιαίτερα από τη Σφαξ που κατέχει για περισσότερο από μισό αιώνα την πρώτη θέση σε εθνικό επίπεδο στα αποτελέσματα του βακαλαυρείου.
Η ιδέα αυτού του κέντρου είναι ένα έργο μετατροπής που θα μπορούσε, μετά την απορρύπανση του στανου κε είναι δρόμο για τη μετάβαση προς μια βιώσιμη οικονομία και που θα συμβαδίζει με ένα αληθινό σχέδιο μετροπολιτοποίησης. Δυστυχώς, δεν φαίνεται ότι αυτός είναι ο δρόμος που ακολουθείται.

---

Δεν είναι τυχαίο που οι κάτοικοι των περιοχών του εσωτερικού συμφωνούν με την απόφαση του Προέδρου να ορίσει την ημερομηνία της επανάστασης στις 17 Δεκεμβρίου 2010 - ημερομηνία της αυτοπυρπολημένου Μοχάμεντ Μπουαζίζι στη Σίντι Μπουζίντ - και όχι την 14η Ιανουαρίου 2011, ημέρα που έπεσε ο Μπεν Αλί λόγω των διαδηλώσεων στην Πρωτεύουσα.

Ταουφίκ Μεγδίχ, « Οι σχέσεις της Σφαξ με τη Νότια Τυνησία: μερικά στοιχεία σκέψης », Περιοδικό Πανεπιστημιακών Ερευνών, τεύχος 8, 2010, σελ. 41-61.

Μπορεί κανείς να διαβάσει στον ιστότοπο αυτού του συλλόγου, τμήμα Σφαξ, μια δημοσίευση που χρονολογείται Δεκέμβριο του 2012: Πρώτο στοιχείο του οικοτουριστικού έργου για την υγροβιότοπο Θύνα.

Έκθεμα μουσείου: Θα πρέπει να υλοποιηθεί προτιμητέο στην περιοχή κοντά στο αστικό πάρκο, αρχαιολογικό χώρο και την περιοχή Αϊν Φαλέτ, αλλά εντός της ΟΧΠ όπου βρίσκονται τα λιμνοθάλασσα των μεγάλων συναθροίσεων των πουλιών: Ροζ ψαρονέφρια, Ωριμές Αβοκέτες, Θαλασσοκαλύβες, άλλα εύκολα πουλιά και οι μεγάλες κοινότητες Γελαστικών Γλάρων. Θα παρείχε στους επισκέπτες όλες τις πληροφορίες σχετικά με τα πουλιά της Θύνας και θα επέτρεπε στα πλησιέστερα θηράματα χάρη σε σταθερά τηλεσκόπια, καθώς και άλλες υπηρεσίες (μπαρ, σάντουιτς, γραφείο συλλόγου).

Το πανεπιστήμιο της Σφαξ έχει, το 2024, 110 δομές έρευνας, συμπεριλαμβανομένων 85 εργαστηρίων. Ανάμεσά τους αναφέρονται 6 έργα H2020, 88 Erasmus+, 33 Erasmus 2+, 23 Tempus, κ.λπ.

Βιογραφίες

Ο Φέθι Ρεκίκ είναι καθηγητής (HDR) στην Υψηλή Εκπαίδευση και την Επιστημονική Έρευνα και διευθυντής του εργαστηρίου έρευνας "Κράτος, Πολιτισμός και Μεταστροφές της Κοινωνίας" στην Σχολή Γραμμάτων και Ανθρωπιστικών Επιστημών της Σφαξ, Τυνησία. Είναι επίσης οικολόγος ακτιβιστής στην πόλη της Σφαξ από τη δεκαετία του 2000.

Ο Βερνάρ Μοσέ είναι ιστορικός, υπεύθυνος Έρευνας, Εκπαίδευσης, Κατάρτισης του συλλογικού ΝΕΕΔΕ Μεσογείου. Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ίδρυματος του Camp des Milles - Μνήμη και Εκπαίδευση όπου υπήρξε επιστημονικός υπεύθυνος και συντονιστής της Καθηγητρίας της UNESCO "Εκπαίδευση για την πολιτοφροσύνη, επιστήμες του Ανθρώπου και σύγκλιση των μνημών" (Πανεπιστήμιο Αιξ-Μασεϊγ / Camp des Milles).

Βιβλιογραφία:

Σάλεμ Νταχέχ και Φέθι Ρεκίκ, « Οδική κυκλοφορία και θορύβος ρύπανσης στη Σφαξ (Νότια Τυνησία): πολυδιάστατη μελέτη ». Περιοδικό Ατμοσφαιρική Ρύπανση, τεύχος 3, 2012.
Αμορ Μπελχέντι, « Τα περιφερειακά ανισότητες στην Τυνησία. Προκλήσεις και προοπτικές », σελ.7-62 στις Διαλέξεις του Μπέιτ αλ-Χίκμα, 2019, 2017-2018, 194σελ + 112σελ στα αραβικά. Σειρά Διαλέξεων, τεύχος V.
Αλί Μπενάσρ, « Σφαξ: από την τοπική πόλη στον μητροπολιτικό σχεδιασμό ». Κέντρο Εκδοτικών Πανεπιστημίων. Παγκοσμιοποίηση και αστική αλλαγή, σελ.79-95, 2010.
Φέθι Ρεκίκ, « Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη μεταξύ του παγκόσμιου και του τοπικού, το παράδειγμα των νήσων Κνέις », Περιοδικό ΚΕΡΕΣ, τεύχος 132, 2006.
Ταουφίκ Μεχντίσ, « Οι σχέσεις της Σφαξ με τη Νότια Τυνησία: μερικά στοιχεία προς σκέψη », Περιοδικό Πανεπιστημιακές Έρευνες, τεύχος 8, 2010, σελ. 41-61.

Από αυτήν τη συνομιλία, η τεχνητή νοημοσύνη δημιούργησε ένα ρεύμα εικόνων. Ο Stefan Muntaner την τροφοδότησε με εκδοτικά δεδομένα και καθόδηγησε τη διάσταση της αισθητικής. Έτσι, κάθε εικόνα γίνεται ένα μοναδικό έργο τέχνης μέσω ενός NFT.

Η Σφαξ, "η πρωτεύουσα του Νότου", έχει βιώσει, από τη δεκαετία του 1980, μια συνεχή ύφεση με πολλαπλές αιτίες: παγκοσμιοποίηση, φυγή των οικονομικών και πολιτιστικών ελίτ προς την Πρωτεύουσα ή στο εξωτερικό, μετάβαση σε μια οικονομία υπηρεσιών... αλλά μια από τις κύριες αιτίες είναι η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής λόγω βιομηχανικής ρύπανσης -κυρίως χημικής- παρά την πολιτική συμμετοχή από το 1980 και κυρίως μετά την επανάσταση του 2011.

Ο κοινωνιολόγος και περιβαλλοντικός ακτιβιστής από τη Σφαξία, Φέθη Ρεκίκ, αναλύει αυτήν την υποδειγματική περίπτωση με την αποστασιοποίηση του επιστήμονα και μαρτυρά αυτήν τη δύσκολη μάχη με τον συμμετοχικό πολίτη, σε μια συζήτηση με τον Μπερνάρ Μοσέ, ιστορικό, υπεύθυνο Έρευνας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης του συλλόγου NEEDE Μεσογείου.

Φέθι, μπορείς να παρουσιάσεις τις έρευνές σου αφετέρου και τη δέσμευσή σου αφετέρου και πώς αυτές οι δύο δραστηριότητες συναντήθηκαν στο πορεία σου;

Fethi Rekik: Πράγματι, το βιογραφικό μου αποτελείται από δύο πτυχές, επιστημονική και σωματειακή, τις οποίες στην πραγματικότητα ακολούθησα παράλληλα.

Το 2002, γίνομαι μέλος του συλλόγου προστασίας της φύσης και του περιβάλλοντος της Σφαξ (APNES). Την ίδια περίοδο, ήμουν καθηγητής κοινωνιολογίας στην Φιλοσοφική Σχολή της Σφαξ. Υπήρξε μια συνεργασία μεταξύ αυτού του συλλόγου προστασίας της φύσης και της σχολής. Αφορούσε ένα σχέδιο προστασίας της βιοποικιλότητας των νήσων Κνέις, ένα σύνολο τεσσάρων νησιών κατατάσσονται ως PIM (Μικρά νησιά της Μεσογείου) με εξαιρετική χλωρίδα και πανίδα που απειλούνται από το κυνήγι, τους συλλέκτες μαλακιών και τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες (πρόβατα). Αυτό το έργο χρηματοδοτήθηκε από τον ΠΠΠ (Παγκόσμιο Ταμείο Περιβάλλοντος)· αυτή ήταν η ευκαιρία για μένα να εργαστώ στον κοινωνικοοικονομικό τομέα του έργου και να γράψω ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2006 στο περιοδικό του CERES.

Αργότερα, συνέχισα την έρευνά μου και δημοσίευσα ένα άρθρο με τον Salem DAHECH (Καθηγητή Γεωγραφίας στο Παρίσι VII) σχετικά με την κυκλοφορία και τη ρύπανση στη Σφαξ στο περιοδικό Ατμοσφαιρική Ρύπανση: πώς εξηγείται ότι οι κάτοικοι συμβάλλουν στη ρύπανση, ιδίως τον θόρυβο, στην πόλη τους Σφαξ. Ο συνάδελφός μου εστιάζει στις περιβαλλοντικές πτυχές και εγώ στις ψυχοκοινωνικές πτυχές του θέματος.

Πιο γενικά, τα θέματα έρευνάς μου εστιάζουν στη θέση της Sfax στη χώρα, την κεντρικοποίηση και την περιφερειοποίηση, καθώς και γενικότερα στο μοντέλο ανάπτυξης.

Μέχρι το 2011, το APNES όπου συμμετείχα ενεργά μέχρι το 2011, ήταν το μοναδικό που δρούσε στην περιοχή της Σφαξ. Ο ιδρυτής του πρόεδρος (εκλιπών Ahmed Zghal), ήταν μια μορφή του κυβερνώντος κόμματος, το RCD. Οι στρατηγοί των αριστερών κομμάτων, εκτός από μερικές εξαιρέσεις, δεν ήθελαν να συμμετέχουν στον σύλλογο θεωρώντας τον αναποτελεσματικό, αλλά παρακολουθούν συχνά τις εκδηλώσεις (ετήσια σεμινάρια ειδικά) που ασχολούνται με το θέμα του περιβάλλοντος στη Σφαξ, και ειδικά με τη ρύπανση από χημικές επιχειρήσεις: η SIAPE (Βιομηχανική Εταιρεία Φωσφορικού Οξέος και Λιπασμάτων) και η NPK (αζωτού, φωσφόρου και καλίου). Ο σύλλογος επιδιώκει επίσης εκπαιδευτική δραστηριότητα προωθώντας λύκεια στην περιοχή της Σφαξ για να τους ευαισθητοποιήσει και να τους εκπαιδεύσει στην προστασία του περιβάλλοντος.

Μπερνάρ Μοσέ: Τι συμβαίνει με την επανάσταση του 2011;

Από αυτήν την άποψη, υπάρχει ένα πριν και ένα μετά το 2011.

Με την απόκτηση της ελευθερίας έκφρασης, πολλές πολιτικές κινήσεις έχουν προκύψει, συμπεριλαμβανομένων και στο πεδίο του περιβάλλοντος. Και αυτές οι πολιτικές κινήσεις έχουν υπερβεί την APNES, το ιστορικό σωματείο.

Έτσι διαμορφώθηκε μια ομάδα, αποτελούμενη από συλλογικότητες, στις οποίες συμμετείχαν πάντα και εκείνοι της APNES, πρώην πολιτικοί και νέοι.

Εκείνη τη χρονιά αποτελεί μια πρώτη κίνηση: αμέσως μετά την επανάσταση, ο APNES ήθελε να υλοποιήσει την απόφαση που είχε ληφθεί το 2008 από τον πρώην πρόεδρο Ben Ali, να κλείσει τη SIAP. Και ο σύλλογος διοργανώνει ένα σεμινάριο με αυτό τον σκοπό. Πρόκειται να συμμετάσχω προσωπικά σε αυτήν τη δραστηριότητα που δεν πραγματοποιήθηκε. Αντιμετωπίστηκε με την ισχυρή συνδικαλιστική οργάνωση UGTT, ή μάλλον με το τμήμα της σφαξιανής, που αντιτίθεται στο κλείσιμο της SIAPE (που έπρεπε να τεθεί σε ισχύ το 2011 με βάση την απόφαση του προέδρου Ben Ali το 2008) και στις απολύσεις περίπου 300 εργαζομένων, σε συνεννόηση με την κεντρική εξουσία.

Συνήθως, η UGTT στέκεται στο πλευρό των ανθρωπιστικών αιτιών - ακόμη και γι' αυτό θα λάβει το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2015, που απονεμήθηκε σε ένα συλλογικό σώμα στο οποίο ανήκει, μαζί με τη Λίγκα Προστασίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το Σώμα των Δικηγόρων και τον Οργανισμό Εργοδοτών UTICA. Αλλά όχι αυτή τη φορά και όχι στη Σφαξ.

Υπάρχει λοιπόν μια μεγάλη αδράνεια που παραλύει αυτήν την αιτία για πολλά χρόνια.

Αλλά από το 2014, υπάρχει μια αναγέννηση του κινήματος, με μεγάλες διαδηλώσεις (από τον Ιανουάριο του 2015), καταλήψεις για νύχτες μπροστά στην SIAPE (2016), και έπειτα άλλες διαδηλώσεις διαδέχονται το 2016 και το 2017.

Κατά την εκλογική εκστρατεία του 2019, ο αρχηγός της κυβέρνησης που βρισκόταν τότε στη θέση του και ένας από τους μελλοντικούς υποψηφίους για την προεδρία, δηλώνει υπέρ του επίσημου κλεισίματος του χημικού εργοστασίου. Αλλά μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κανένα σχέδιο απομόλυνσης και καμία σχεδίαση ανακατασκευής του χώρου. Ξεκινάει ένας άλλος αγώνας που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων αλλά και την οικονομική ανταγωνιστικότητα της πόλης.

Βιογραφικά

Ο Φεθί Ρεκίκ είναι καθηγητής (HDR) στην Ανώτατη Εκπαίδευση και την Επιστημονική Έρευνα και διευθυντής του ερευνητικού εργαστηρίου ‘Κράτος, Πολιτισμός και Μεταστάσεις της Κοινωνίας’ στη Φιλοσοφική και Ανθρωπιστική Σχολή της Σφαξ, Τυνησία. Επίσης, είναι οικολόγος ακτιβιστής στην πόλη της Σφαξ από τη δεκαετία του 2000.

Βερνάρ Μοσέ Ιστορικός, υπεύθυνος Έρευνας, Εκπαίδευσης, Κατάρτισης του συλλόγου NEEDE Μεσογείου. Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ίδρυματος Camp des Milles - Μνήμη και Εκπαίδευση, για το οποίο ήταν επιστημονικός υπεύθυνος και συντονιστής της Καθέδρας UNESCO "Εκπαίδευση για την πολιτοφροσύνη, επιστήμες του ανθρώπου και σύγκλιση μνημών" (Πανεπιστήμιο Αιξ-Μαρσέιγ / Camp des Milles).