Για τον διευθυντή της Green Cross International Nicolas Imbert, η κλιματική και οικολογική επείγουσα κατάσταση είναι εδώ. Να παραμείνεις αδρανής δεν είναι μια επιλογή. Αυτό το εξηγεί σε ένα πρόγραμμα βιβλίου. Η αναδυόμενη γενιά βρίσκεται αντιμέτωπη με αδιέξοδο και θα πρέπει να βρει λύσεις ενώ ανακατασκεύει συνοχές σε έναν κόσμο που πλέον είναι άνευ ισορροπίας. Οι διαθέσιμες λύσεις υπάρχουν, είναι ενθαρρυντικές και προσιτές. Είναι δικό μας καθήκον να τις αναλάβουμε. Μακριά από τις ιδεολογίες, βρίσκονται στη δράση: να τρώμε καλύτερα και να καταναλώνουμε διαφορετικά, να κάνουμε την ακριβή ενέργεια τον επιταχυντή των μετασχηματισμών μας, να φροντίζουμε τον τρόπο ζωής μας στους τόπους για να είμαστε μια κοινωνία σε ειρήνη.

Αυτό το έργο παρέχει κλειδιά για δράση, δίνει μια ματιά σε προοπτικές, ενθαρρύνει σε πρακτική δράση, συγκεκριμένα στο να δημιουργήσουμε μαζί μια γη. Μετά το πρώτο μέρος, η ανάλυση της κατάστασης, τα αποσπάσματα που περιέχονται σε αυτό το δεύτερο μέρος εικονίζουν δράσεις προς υλοποίηση.

# 2 Αντιμετωπίζοντας την κλιματική κρίση

Επίδραση στο νερό

Η κυκλική οικονομία του νερού είναι γνωστή από τους Αιγύπτιους και τα ιστορικά λειτουργικά κείμενα, που αναφέρονται στις επτά ζωές του νερού, τη σημασία της επαναχρησιμοποίησής του και την ανεκτίμητη αξία του πόρου. Τώρα, έχουμε τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε αυτήν την προσέγγιση μέσω μιας περιληπτικής μεθοδολογίας, που μας επιτρέπει, για παράδειγμα, να αντιληφθούμε την αποτελεσματικότητα των πολιτικών διαχείρισης του νερού που εφαρμόζονται στο Μαρόκο μετά από δέκα χρόνια χρήσης στο 120%.

Η Ισπανία και η Πορτογαλία εμπνέονται αυτήν τη στιγμή για να βγουν από την ανησυχητική τους κατάσταση, όπου τα ποσοστά χρήσης τους υπερβαίνουν το 107% ή το 110%. Στη Γαλλία επίσης, τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια σε ορισμένες περιοχές, ειδικά στα Ανατολικά Πυρηναία, υπερβαίνουμε το 100% επανειλημμένα. Είναι λοιπόν η κατάλληλη στιγμή για ένα σοκ αποταμίευσης στον τρόπο διαχείρισης του νερού καθημερινά. Καθένας μπορεί στην κλίμακα της κατοικίας του, της περιοχής του ή του τρόπου ζωής του, να υιοθετήσει πρακτικές κυκλικής και βελτιστοποιημένης διαχείρισης του πόρου.

Έτσι, στην Porquerolles, από την εφαρμογή αυτής της πρακτικής, διαπιστώσαμε ότι σε μια ίδρυση σύγχρονης τέχνης που υποδέχεται 200 άτομα την ημέρα, το ποσοστό χρήσης νερού από το δίκτυο πόσιμου νερού απλά για τη λειτουργία των τουαλετών ήταν 40%, και ότι ήταν δυνατό με το τρέχον εγκατεστημένο εργοστάσιο επεξεργασίας στην ίδια την ίδρυση να επαναχρησιμοποιηθεί το νερό εξόδου του εργοστασίου για τις τουαλέτες, αφού δοθούν οι απαραίτητες άδειες. Σε αυτό το ίδιο νησί της Porquerolles, μια πρωτοφανής κινητοποίηση των κατοίκων ενθάρρυνε την συνετή χρήση του πόρου, τόσο από ιδιώτες όσο και από φιλοξενούντες και τουρίστες. Αυτές οι πολλαπλές και συνεχείς προσπάθειες επέτρεψαν τη συνετή διαχείριση του πόρου, ακόμη και όταν η τουριστική επισκεψιμότητα του νησιού αυξήθηκε σημαντικά.

Ωστόσο, η επαναχρησιμοποίηση του νερού παραμένει ακόμα περιθωριακή στη Γαλλία. Οι διάφορες μετρήσεις, νόμοι και διατάγματα που εκδόθηκαν για το θέμα στη Γαλλία το 2023 και το 2024, στη συνέχεια των 53 μέτρων που ανακοίνωσε ο πρόεδρος Emmanuel Macron το 2023 και υπενθυμίστηκαν κατά την εφαρμογή του σχεδίου ανθεκτικότητας των Πυρηναίων-Ανατολικών τον Ιούνιο του 2024, είναι, για την πλειονότητα, απλώς η αναπλήρωση της καθυστέρησης που υπήρξε στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής οδηγίας πλαισίου για το νερό 2000/60/ΕΚ ή, πιο πρόσφατα, του κανονισμού 2020/741 για την επαναχρησιμοποίηση του νερού, πολύ μακριά από τις συστάσεις του IPCC ή του Υψηλού Συμβουλίου για το κλίμα...

Επίδραση στη διατροφή

Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ότι, ενώ η βιομηχανικοποίηση της γεωργίας είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της με σκοπό να τρέφει τον πλανήτη, ο κόσμος κινδυνεύει ταυτόχρονα να δει την εμφάνιση ελλείψεων και λιμών, αλλά και να υποφέρει από την παγκόσμια επίδραση της βιομηχανίας τροφίμων στα οικοσυστήματα; Στη Γαλλία, ο γεωργικός τομέας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εκπομπέας αερίων του θερμοκηπίου, με το 19% των εκπομπών.

Αυτός ο λόγος είναι καθαυτόν ελάχιστος, καθώς η μεταφορά γεωργικών προϊόντων και τροφίμων που δεν πωλούνται ενσωματώνεται στον τομέα των μεταφορών και όχι σε αυτό τον αριθμό, όπως και η εξάλειψή τους που ενσωματώνεται στον τομέα των αποβλήτων [...] Πρέπει να σκεφτούμε και να επιδιορθώσουμε ταυτόχρονα την τροφική μας ασφάλεια και την οικονομική, οικολογική και κοινωνική απόδοση των γεωργικών και τροφίμων αλυσιδων.

Πώς να το κάνουμε; Πρέπει να ξεκινήσουμε εργαζόμενοι στην ασφάλεια των τροφίμων, με τα δύο πόδια και τα δύο χέρια στη γη, και να επαναφέρουμε τη μαγεία σε όλα τα πιάτα μας, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα μια κοινωνική ασφάλεια τροφίμων, ένα τοπικό και εποχιακό υγιεινό τρόφιμο, προσιτό σε όλους, και μια επαναφορά της φυσικής ζωτικότητας των εδαφών μας μέσω της ανάκτησης αγρο-οικολογικών χώρων, της φροντίδας, της αναζωογόνησης και της επανα-αγριοποίησης. Τα οφέλη είναι συμπληρωματικά και ποικίλα. Πρέπει να εξασφαλίσουμε έναν ήρεμο παρόντα και μελλοντικό τροφίμων, αλλά επίσης να επιτρέψουμε περιοχές δροσιάς ως αντισεισμικά μέτρα, αναζωογονημένα εδάφη, ένα κύκλωμα νερού ποιοτικά και ποσοτικά αναγεννημένο, και καλύτερη υγεία τόσο ανθρώπινη όσο και των οικοσυστημάτων.

Καταπολεμώντας την ακριβή ενέργεια

Κάνουμε το στοίχημα ότι αυτή η αύξηση των τιμών της ενέργειας, η οποία έρχεται πολύ αργά αντιμέτωπα με μια κλιματική και περιβαλλοντική κρίση των οποίων οι επιπτώσεις καθημερινά είναι τεράστιες, είναι ο παράγοντας που θα μας επιτρέψει να προχωρήσουμε γρήγορα προς μια οικονομία της αποταμίευσης. Για να το επιτύχουμε αυτό, το γαλλικό οικοσύστημα έχει μερικές συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες που πρέπει να κατανοήσουμε. Καταρχάς, η ψευδαίσθηση που διατηρήθηκε στο παρελθόν για μια πληθώρα φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικό ηλεκτρισμό δεν επέτρεψε την υλοποίηση των απαραίτητων ενεργειακών ανακαινίσεων αντίθετα με ό,τι συνέβη στους ευρωπαίους γείτονές μας.

Έτσι, σε ένα ευρωπαϊκό δείκτη που γενικά γίνεται δεκτός, τα γαλλικά σπίτια χάνουν κατά μέσο όρο 2,5 °C το χειμώνα σε ένα πεντάωρο διάστημα, έναντι 1 °C στη Γερμανία ή τη Σουηδία, ή 1,5 °C στην Ιταλία.

Γι' αυτό η ενεργειακή ανακαίνιση είναι πλέον, στη Γαλλία, μια απόλυτη επείγουσα ανάγκη, συνοδευόμενη από κοινωνική επείγουσα ανάγκη για την καταπολέμηση της ενεργειακής ευπάθειας [...]

Τα ενεργειακά ασπίδες που είναι ταυτόχρονα οικονομικά πολυτελή και ανεπαρκή, δεν παρέχουν το κατάλληλο οικονομικό πλαίσιο για τις απαραίτητες επείγουσες εργασίες. Αντίθετα, το σύστημα των Εταιρειών Ενεργειακών Υπηρεσιών (ή ESCO) που λειτουργεί εδώ και περισσότερο από είκοσι χρόνια στους γείτονές μας Γερμανούς, Αυστριακούς και Βόρειους, επιτρέπει τη μετατροπή μιας ενεργειακής δαπάνης που έχει καταγραφεί, ιδίως στην κατοικία, σε επένδυση για την αποτελεσματικότητα.

Πυρηνική ενέργεια;

Οι πρόσφατες διακυμάνσεις στις τιμές, καθώς και οι επιπτώσεις των τρεχουσών συγκρούσεων στη συνεχή προμήθεια, έχουν θέσει στο επίκεντρο των ανησυχιών μας τη σημασία μιας εκτεταμένης ενεργειακής μεταστροφής βασισμένης στην αποτελεσματικότητα της χρήσης και την ποικιλομορφία των διαθέσιμων πηγών.

Η πυρηνική ενέργεια καταδικάζεται διπλά από το υπερβολικά υψηλό κόστος της και την αδυναμία προσαρμογής της στο περιβαλλοντικό πλαίσιο:

«Η κατασκευή ενός νέου εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας [π.χ. πυρηνικού] είναι εντελώς γελοία», δηλώνει ο Jeremy Rifkin· «η πραγματική τιμή της πυρηνικής ενέργειας κατά τη διάρκεια ζωής ενός εργοστασίου είναι 112 δολάρια ανά μεγαβάτ, έναντι "29 έως 40 δολαρίων ανά μεγαβάτ" για ηλιακή και αιολική ενέργεια. Και υπάρχει ένα άλλο πρόβλημα: την έλλειψη νερού, προειδοποιεί· ένα μεγάλο ποσοστό του γλυκού νερού χρησιμοποιείται για την ψύξη των αντιδραστήρων. Με την κλιματική αλλαγή, το νερό των ποταμών και των λιμνών θα ζεσταθεί και θα γίνει ανεπαρκές το καλοκαίρι για τη ψύξη των εργοστασίων.

Αυτό έχει ήδη συμβεί στη νότια Γαλλία. [...] Μόλις αποσυρθεί αυτή η βαριά κληρονομιά, το πεδίο των εφικτών λύσεων γίνεται ελεύθερο για την εφαρμογή μιας σειράς ανανεώσιμων τεχνολογιών που θα επιτρέψουν την παραγωγή με πολύ ανταγωνιστικές τιμές.

Το υδρογόνο;

Η αλυσίδα παρουσιάζεται συχνά ως αυτή που θα επιτρέψει γρήγορα την επίτευξη μηδενικού άνθρακα, οι αιτήσεις για δημόσιες επενδύσεις είναι μαζικές και το ενθουσιασμός μέρους του βιομηχανικού κόσμου είναι εμφανής. Στην έκθεσή της για το 2020, το Διεθνές Ενεργειακό Πρακτορείο μας μιλά για παγκόσμιες επενδύσεις ύψους 15.000 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην περίοδο μεταξύ 2020 και 2050, με μια κορύφωση περίπου 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2030. Κοιτώντας την κατανομή των επενδύσεων, διαπιστώνουμε ότι το 85% των επιθυμητών επενδύσεων σχετίζονται με την ενίσχυση των ικανοτήτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας [...]

Ταυτόχρονα, η Επιτροπή Μετάβασης Ενέργειας, ένα ευρωπαϊκό "think tank", σημειώνει ότι σχετικά με τις πιθανές χρήσεις, τα σχετικά πλεονεκτήματα του υδρογόνου σε σχέση με άλλες επιλογές αποδιαντοποίησης δεν είναι ακόμα σαφή. Αυτός είναι ο παράδοξος χαρακτήρας του κινήτρου για την οικονομία του υδρογόνου.

Από τη μία πλευρά, η χρήση του υδρογόνου, αυτού του αερίου μεταφοράς ενέργειας, παράγει μόνο νερό και βοηθά στον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στο σημείο κατανάλωσης. Από την άλλη πλευρά, οι τρόποι παραγωγής, μετατροπής, αποθήκευσης και μεταφοράς είναι σήμερα συνολικά πολύ ενεργοβόροι[...]

Το υδρογόνο έχει το δυναμικό, μεταξύ άλλων τεχνολογιών, να αποτελέσει έναν από τους τεχνολογικούς πυλώνες της ενεργειακής μεταφοράς του αύριο, με ενδιαφέροντα πλεονεκτήματα. Ωστόσο, είναι ουσιώδες, κατά την ανάπτυξή του, να μην επαναληφθούν οι λάθος εκτιμήσεις και ενέργειες που οδήγησαν στη Γαλλία του Minitel, του Concorde και των πυρηνικών σταθμών.

Διαχειρισμός του τρόπου ζωής μας στα εδάφη για να είμαστε μια ειρηνική κοινωνία

Χώρος ολοένα και περισσότερων αστικών, αρχιτεκτονικών, οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων, η πόλη αποκαλύπτει επίσης, μέσα από την αύξηση των ακραίων κλιματικών φαινομένων, τη μεγάλη της ευπάθεια. Πρέπει να αναθεωρήσει τον εαυτό της και να διαμορφωθεί, ή μάλλον να προστατευτεί, για να ανταποκριθεί στις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις. [...]

Ακόμα κι αν το 80% του πληθυσμού του πλανήτη ζει στην πόλη και αν αυτός ο αριθμός αυξάνεται συνεχώς, δύο βασικές τάσεις αντισταθμίζουν αυτήν τη δυναμική. Καταρχάς, η τεχνητοποίηση των πόλεων έχει φτάσει πλέον σε ένα επίπεδο κορεσμού που εκδηλώνεται κυρίως στις μητροπόλεις και στις περιαστικές περιοχές. Κατόπιν, η υπερβολική διασπορά των ρόλων μεταξύ πόλης, περιαστικών, προαστίων και εξοχής έχει δημιουργήσει μεγάλες ευπάθειες, οι οποίες εμφανίζονται στον τομέα της τροφίμων ή στα ακραία κλιματικά φαινόμενα, αλλά έχουν επίσης προκαλέσει έναν κρυφό βίαιο χαρακτήρα στις κοινωνίες μας...

Γύρω από τα προαναφερθέντα μοντέλα εξέλιξης των εδαφών, είναι πλέον μια εντελώς νέα μορφή σχέσης με τη ζωή και το έδαφος που βρίσκεται στην καρδιά των προσπαθειών αντοχής: το μένατζμεντ. Αντλώντας έμπνευση τόσο από τα έργα του φιλοσόφου Thierry Paquot όσο και από αυτά του τοπίστα Gilles Clément, αυτή η προσέγγιση σε ανθρώπινο επίπεδο στοχεύει στην εύρεση της ισορροπίας που επιτρέπει ταυτόχρονα στην πόλη να προσαρμοστεί και να ανανεωθεί, να εμπνευστεί από το ζωντανό, να δημιουργήσει ενθουσιασμό για συγκεκριμένα και ολοκληρωμένα έργα, να υπογραμμίσει τη χαρά του να ζει κανείς μαζί, να αναπτύξει νέες αλληλεγγύης και μια σταθερή αντοχή έναντι της κλιματικής αλλαγής.

Η κλιματική και οικολογική ανάγκη είναι στην καρδιά της ζωής μας. Τώρα είναι η στιγμή να δράσουμε, να ανατρέψουμε τις προτεραιότητές μας, να υλοποιήσουμε συγκεκριμένες δράσεις, στο ύψος των προκλήσεων, για να είμαστε ευτυχισμένοι και ήρεμοι, να επικοινωνούμε με το μέλλον και να συμβάλλουμε στο να γίνει επιθυμητό και κοινόχρηστο.

Η αναδυόμενη γενιά αντιμετωπίζει αδιέξοδο και θα πρέπει να βρει λύσεις από το πουθενά, ενώ ξαναχτίζει συνοχές σε έναν κόσμο που πλέον δεν έχει ισορροπία.

Οι λύσεις υπάρχουν, είναι ενθαρρυντικές και προσιτές. Είναι δικό μας καθήκον να τις υιοθετήσουμε. Μακριά από τις ιδεολογίες, βρίσκονται στη δράση: να τρώμε καλύτερα και να καταναλώνουμε διαφορετικά, να κάνουμε την ακριβή ενέργεια τον επιταχυντή των μετασχηματισμών μας, να διατηρούμε τον τρόπο ζωής μας στις περιοχές για να γίνουμε μια κοινωνία σε ηρεμία.

Αυτό το έργο παρέχει κλειδιά για δράση, δίνει μια ματιά σε προοπτικές, ενθαρρύνει την πρακτική δράση, συγκεκριμένα να δημιουργήσουμε μαζί. Είναι τόσο πολλές οι έμπνευσεις και οι αναστολές που μας ανήκουν, να μετατρέψουμε σε πράξεις και πρωτοβουλίες.

Η συνέχεια; Είναι δικό μας καθήκον να την αναδείξουμε, να την γράψουμε και να τη ζήσουμε μαζί. Υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη. Ας προσπαθήσουμε να είμαστε δημιουργικοί και αλληλέγγυοι. Και, περισσότερο από ποτέ, ακούγοντας τον κόσμο και τη μουσική του.

Αποσπάσματα από το βιβλίο "Επανασχεδιάζοντας τον πλανήτη". Ο συγγραφέας του, Nicolas Imbert, είναι Γάλλος μηχανικός, εκτελεστικός διευθυντής του ΜΚΟ Green Cross. Ασχολείται με τη δομή των προτάσεων της αστικής κοινωνίας σχετικά με το κλίμα, την περιβαλλοντική υγεία, την εδαφική ανθεκτικότητα και την πρόληψη περιβαλλοντικών συγκρούσεων, τόσο στη Γαλλία όσο και διεθνώς.

Εικόνα 1: Από αυτή τη συζήτηση, η Τεχνητή Νοημοσύνη δημιούργησε ένα ρέυμα εικονογραφήσεων. Ο Stefan Muntaner την τροφοδότησε με εκδοτικά δεδομένα και καθοδήγησε την αισθητική διάσταση. Έτσι, κάθε εικόνα γίνεται μια μοναδική έργο τέχνης μέσω ενός NFT.