Οι πυρκαγιές λόγω των όλο και πιο ζεστών και ξηρών καλοκαιριών στη Μεσόγειο αποτελούν σοβαρή απειλή για τη φύση. Η Σλοβενία επλήγη από τη μεγαλύτερη πυρκαγιά στην ιστορία της τον Ιούλιο του 2022, με 3500 στρέμματα γης που κάηκαν, μεταξύ των οποίων 2700 στρέμματα δάσους. Σήμερα, λαμβάνουν χώρα εργασίες αποκατάστασης μέσω ενός προγράμματος αναδάσωσης. Η συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων, ιδιοκτητών δασών και ιδιωτών δοκιμάζει νέες μεθόδους φύτευσης δέντρων με τη χρήση υδρογελών και μυκοριζικών μυκήτων, με την ελπίδα να αυξηθεί η επιβίωση των νεαρών φυτών σε αυτό τον βραχώδη τόπο με το ρηχό έδαφος.
Προς το τέλος της δεκαετίας του '90, ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για τη Διατροφή και τη Γεωργία (FAO) προειδοποίησε για το μέσο ετήσιο αριθμό πυρκαγιών στις μεσογειακές χώρες, που ήταν διπλάσιο από αυτόν των δεκαετιών του '70. Δάση που έχουν αναπτυχθεί για δεκαετίες, ακόμα και αιώνες, καταστρέφονται από τη φωτιά μέσα σε λίγες ώρες.
Το καλοκαίρι του 2022 ήταν ένα από τα πιο ζεστά στην ιστορία των μετρήσεων για την Σλοβενία. Από τις αρχές Ιουλίου, το Γραφείο Περιβάλλοντος της Σλοβενίας εξέδωσε προειδοποίηση για υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς και δύο εβδομάδες αργότερα, μια πυρκαγιά ξέσπασε στην περιοχή Karst της Gorizia, στην ανατολική περιοχή της χώρας. Σχεδόν 20.000 άνθρωποι κινητοποιήθηκαν για να την κατασβέσουν, οι φλόγες περικύκλωσαν χωριά, αλλά, ευτυχώς δεν υπήρξαν θύματα. Ωστόσο, υπάρχει ένας τεράστιος καμένος τόπος... όπου, από το φθινόπωρο του 2022, βρίσκεται σε εξέλιξη μια έντονη αποκατάσταση του δάσους.
Η αναδάσωση του Καρστ είναι πολύ απαιτητική λόγω των μακρών περιόδων ξηρασίας που είναι χαρακτηριστικές της περιοχής αυτής, του βραχώδους εδάφους, του ρηχού εδάφους και της διάβρωσης. Η επιβίωση των νεαρών φυτών δέντρων είναι συχνά χαμηλή. Ένα πλήρες στρατηγικό σχέδιο αναδάσωσης του δάσους έχει αναπτυχθεί από το Σλοβενικό Ινστιτούτο Δασών, στο πλαίσιο του οποίου διεξάγονται δοκιμές νέων μεθόδων αναδάσωσης με υδρογέλες και μυκορρίζα.
Η χρησιμότητα των μανιταριών...
Το υδρογέλη (1) είναι ένας κόκκος που μοιάζει με σπασμένο πολυστυρένιο. Τοποθετείται στο έδαφος, κάτω από το δέντρο, λίγο πριν τη φύτευσή του. Οι κόκκοι απορροφούν το νερό κατά τη διάρκεια της βροχής, το κρατούν και στη συνέχεια το απελευθερώνουν στο έδαφος κοντά στις ρίζες κατά τις περιόδους της ξηρασίας. "Στη θεωρία, αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει πολύ καλά, αλλά μόνο η πειραματική διαδικασία θα δείξει τι λειτουργεί καλύτερα. Θέλουμε κυρίως να επιβιώσει το μεγαλύτερο δυνατόν αριθμό φυτών. Είναι επίσης δυνατόν τα φυτά να προσαρμοστούν την άνοιξη σε μια καλύτερη υγρασία και να υποφέρουν μετά από αυτό έντονο άγχος κατά τη θερινή ξηρασία" εξηγεί ο Boris Rantaša από το Σλοβενικό Ινστιτούτο Δασοπονίας.
Η μυκορυζοειδής συνύπαρξη είναι μια συμβιωτική σχέση μεταξύ μυκήτων και ριζών φυτών. Οι μυκήτες μυκορυζών καταλαμβάνουν τις ρίζες των φυτών, σχηματίζοντας ένα εκτεταμένο δίκτυο που ονομάζεται "μυκήλιο". Αυτό το δίκτυο επιτρέπει στα φυτά να απορροφούν καλύτερα το νερό και τα θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος. Ως αντάλλαγμα, οι μύκητες λαμβάνουν υδατάνθρακες που παράγονται από το φυτό. Αυτό βελτιώνει την ανάπτυξη και την υγεία των φυτών, βοηθώντας τα να αντιστέκονται καλύτερα σε ασθένειες και περιβαλλοντικό στρες.
Η μυκοριζική συμβίωση είναι μια συμβίωση μεταξύ μυκήτων και ριζών φυτών. Οι μύκητες παρέχουν στα φυτά φωσφόρο, αζώτιο και νερό κατά τις περιόδους ξηρασίας, με τη συμβίωση μεταξύ μυκήτων και φυτών να τους επιτρέπει και τους δύο να έχουν καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης. Για τις ανάγκες του αναφερόμενου πειράματος, χρησιμοποιήθηκε ένα ειδικό μείγμα εκτομυκοριζικών μυκήτων, εφαρμοζόμενο στις ρίζες με το να τις βουτάμε σε λάσπη. "Η μέθοδος είναι πολύ απλή, αλλά αν αποδειχθεί αποτελεσματική, θα μπορούσε να είναι πολύ χρήσιμη στον τομέα" εκτιμά ο Rantaša.
Μια πειραματική μελέτη με πάνω από 1600 δρύες
Στην εμπειρία φύτευσης φυτεύτηκαν μαζί πάνω από 1600 φυτά δρυός της οξιάς. Περίπου ένα τέταρτο των φυτών έχει υδρογέλη κάτω από τις ρίζες τους, ένα τέταρτο έχει βυθιστεί σε ένα μείγμα μυκοριζών, ένα τέταρτο έχει μια συνδυασμένη χρήση υδρογέλης και μείγματος μυκοριζών, το τελευταίο τέταρτο φυτεύτηκε χωρίς τίποτα και λειτουργεί ως ομάδα ελέγχου.
"Θα θέλαμε να βελτιώσουμε την επιβίωση των φυτών. Η αποκατάσταση του δάσους κοστίζει από 10.000 έως 20.000 ευρώ ανά εκτάριο, ακόμα και περισσότερα, οπότε είναι σημαντικό να πετύχει. Το δάσος θα αναγεννηθεί φυσικά σε αυτήν την περιοχή. Αλλά χρειαζόμαστε αυτό το συντομότερο δυνατόν, ειδικά εμείς, οι άνθρωποι", εξηγεί ο Rantaša. "Γιατί το δάσος επηρεάζει την ποιότητα του αέρα, ψύχει την ατμόσφαιρα, απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα, προλαμβάνει την διάβρωση, κρατάει το νερό στο έδαφος, παράγει ξύλο και παρέχει χώρο για αναψυχή… για να αναφέρουμε μερικά μόνο από τα οφέλη που ωφελούν τον άνθρωπο. Θα προσθέσουμε ότι παρέχει επίσης καταφύγιο για πολλά φυτά και ζώα."
Ο Rantaša υπογραμμίζει ξανά ότι αυτού του είδους η πρωτοβουλία είναι πολύ σημαντική όσον αφορά την προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές, καθώς υλοποιείται μέσα από ένα εταιρικό δίκτυο που συγκεντρώνει εξειδικευμένα ιδρύματα (Δασικό Ινστιτούτο της Σλοβενίας και Δασικό Ινστιτούτο), τρεις ιδιωτικές επιχειρήσεις (Φυτώριο Štivan, Cornus και RGA έρευνα γενετικής και αγροχημεία) και ιδιοκτήτες δασών. "Νομίζω ότι τέτοιες εταιρικές σχέσεις είναι πολύ σημαντικές, όπως και το να δοκιμάζει κάποιος κάτι στην πράξη. Δεν είναι απαραίτητο όλες οι μέθοδοι να είναι μέρος μεγάλων ερευνητικών προγραμμάτων που υποστηρίζονται οικονομικά, αν και είναι ένα απαραίτητο μέρος της λύσης. Είναι σημαντικό να συμπεριλαμβάνεται και ο τοπικός πληθυσμός στις εμπειρίες. Ταυτόχρονα, η ιστορία δείχνει ρουτίνα ότι σημαντικές ανακαλύψεις γίνονται κατά τύχη ή μέσα από απλές δοκιμές. Ωστόσο, θέλω να υπογραμμίσω ότι όχι όλοι μπορούν να διεξάγουν πειράματα και εξειδικευμένα ιδρύματα πρέπει να παρακολουθούν"
Ο Ράντασα ήταν παρών και κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης πυρκαγιάς που έπληξε τη Σλοβενία τον Ιούλιο του 2022. "Αυτές είναι πραγματικά δύσκολες ιστορίες, ιδίως για τους ντόπιους, αλλά και για τους δασοκόμους και τους εργάτες του δάσους που φυτεύουν δέντρα σε ορισμένες περιοχές εδώ και 30 χρόνια. Και μετά όλα καίγονται σε δύο μέρες. Στη συνέχεια, πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή και να αναζητήσουμε νέες μεθόδους...", συμπέρανε ο Ράντασα. Έτσι, ελπίζει ότι το πείραμα με την υδρογέλη και τη μυκορίζα θα δώσει καλά αποτελέσματα.
(1) Η υδρογέλη είναι ένα τρισδιάστατο δίκτυο υδρόφιλων πολυμερών που έχει τη δυνατότητα να κρατάει μεγάλη ποσότητα νερού στις δομές του.
