Από την προϊστορία έως τη γαλλική αποικιοκρατία, περνώντας από τη ρωμαϊκή, βανδαλική και ισλαμική περίοδο, το πολιτιστικό πλούτο στην Αλγερία δεν έχει ακόμη μελετηθεί πλήρως. Σήμερα, η πρόκληση της προστασίας των ιστορικών της αξιών τίθεται με μεγάλη επιτακτικότητα. Ένας τομέας στον οποίο εργάζονται επιστήμονες που χρησιμοποιούν τεχνολογίες για να διασφαλίσουν τη διατήρησή τους.
Η Αλγερία διαθέτει έναν πολύ σημαντικό αριθμό ιστορικών τοποθεσιών, εκ των οποίων επτά είναι εγγεγραμμένα στον κατάλογο της UNESCO. Ανάμεσα σε αυτά τα μνημεία περιλαμβάνονται η Κασμπά της Αλγέρι, οι ρωμαϊκές ερείπια της Τιπάζα και το Tassili n’Ajjer που θεωρείται το μεγαλύτερο μουσείο υπαίθρου με πάνω από 15.000 σχέδια και χαρακτικά που χρονολογούνται από το 6000 π.Χ. Αυτές οι τοποθεσίες αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος της ιστορικής κληρονομιάς που διασπείρεται σε Ͽλο το Αλγερινό έδαφος. Εκτός από τις πτυχές που σχετίζονται με την έρευνα και τη μελέτη αυτών των αγαθών, η επείγουσα ανάγκη σήμερα είναι η προστασία τους από την καταστροφή και τη λεηλασία.
Η Meriem Seghiri Bendjaballah είναι ερευνήτρια στο Κέντρο Έρευνας για τον Χωροταξικό Σχεδιασμό (CRAT) στην Κωνσταντίνη, και διευθύνει μια ομάδα που εργάζεται για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών σχετικά με τη διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς. Με φόντο αρχιτέκτονα, ο ακαδημαϊκός της παρελθόν είναι αφιερωμένος στη μελέτη των ιστορικών μνημείων της Αλγερίας. Ανήκει στους επιστήμονες που έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη προστασίας της κληρονομιάς με τη χρήση τεχνολογικών λύσεων. Μαζί με τους συναδέλφους της, προχώρησε γρήγορα από τη θεωρία στην πράξη. "Από τη δημιουργία του το 2019, το CRAT προσέλαβε ερευνητές σε διάφορες ειδικότητες. Στον τομέα της διατήρησης της κληρονομιάς, υποχρεωνόμαστε να εργαστούμε σε πολυεπιστημονικό πλαίσιο", εξηγεί. Αρχιτέκτονες, τοπογράφοι, μηχανικοί πολιτικών μηχανικών, προγραμματιστές υπολογιστών... Καθένας έχει ένα συγκεκριμένο ρόλο. "Καταρχήν, προτείναμε ένα έργο προστασίας του Imedghassen (φωτογραφία στο εξώφυλλο), ένας νομαδικός μαυσωλείο που χρονολογείται από την αρχαιότητα. Γνωρίζω καλά αυτόν τον τόπο γιατί του αφιέρωσα τη διδακτορική μου διατριβή. Έτσι, δημιουργήσαμε ένα τρισδιάστατο μοντέλο για να προτείνουμε την ανάπτυξη αυτού του ιστορικού χώρου", τονίζει η Meriem.
Σαρωτής λέιζερ με σύννεφο σημείων
Στην πραγματικότητα, η χρήση των τελευταίων τεχνολογιών ξεκίνησε πραγματικά με την άφιξη στην ομάδα του Yasser Nassim Benzagouta, διδάκτορα Τέχνης της Κατασκευής και της Πολεοδομίας, και ειδικού στο building information modeling (BIM, μοντελοποίηση πληροφοριών για τις κατασκευές). Η άφιξή του συνδυάστηκε με την απόκτηση από το ερευνητικό κέντρο ενός σαρωτή laser για νέφος σημείων. Εργαλείο αναγκαίο σήμερα, ο σαρωτής νέφος σημείων επιτρέπει την τρισδιάστατη ψηφιοποίηση ενός πραγματικού χώρου ή αντικειμένου. Αποτελούμενη από δισεκατομμύρια σημεία, αυτή η τρισδιάστατη απόκτηση μετριέται με φωτογραμμετρία και στη συνέχεια μεταφέρεται σε ένα σύστημα συντεταγμένων. Αυξάνοντας την πυκνότητα της καταγραφής, λαμβάνουμε ένα νέφος σημείων με μεγάλη ακρίβεια.
Το πρώτο έργο του CRAT περιλάμβανε την υλοποίηση μιας εικονικής επίσκεψης στο Παλάτι του Μπέη της Κωνσταντίνης. Κτίστηκε μεταξύ 1826 και 1835 από τον Χατζή Αχμέντ, τον τελευταίο Μπέη της Κωνσταντίνης, και σήμερα είναι ένα μουσείο αφιερωμένο στην οθωμανική περίοδο. "Αυτή η πρωτοβουλία επέτρεψε επίσης τη δημιουργία ενός ψηφιακού διπλασιαστή του παλατιού", σημειώνει η ερευνήτρια. Από το πρώτο αυτό έργο, το CRAT έχει γίνει μια αναφορά όσον αφορά την ψηφιοποίηση της κληρονομιάς. "Δεν είμαστε πραγματικά πρωτοπόροι, γιατί υπήρξαν προηγούμενες λειτουργίες σάρωσης ιστορικών μνημείων. Ωστόσο, οι εργασίες σπανίως ολοκληρώθηκαν και, ως εκ τούτου, δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ και δεν κοινοποιήθηκαν. Πρόσφατα, δημιουργήσαμε τον ψηφιακό δίδυμο του θεάτρου της Κωνσταντίνης που κατασκευάστηκε το 1883, καθώς και τη σάρωση της πηγής Αϊν ελ μπλεντ της Μίλα, μία από τις τελευταίες ακόμα λειτουργικές ρωμαϊκές πηγές. Στόχος μας είναι να κάνουμε το CRAT ένα εξειδικευμένο φορέα στην Ϩηφιοποίηση της κληρονομιάς", προσθέτει η Meriem Seghiri Bendjaballah.
Η επόμενη φάση θα είναι η χρήση drones εξοπλισμένων με σαρωτές laser για τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων σε μεγάλες επιφάνειες.
Σάρωση ενός αρχαίου πόλεως σε 15 λεπτά με ένα drone
Το CRAT συνεργάζεται ειδικά με τον Fawzi Doumaz, ερευνητή senior και υπεύθυνο του εργαστηρίου Αρχαιο-Γεωματικής και Πειραματικής Γεωφυσικής στο Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας της Ρώμης. Απόφοιτος μηχανικός σε γεωτεχνική από το πανεπιστήμιο Houari-Boumediene στην Αλγέρι, εργάστηκε στο Κέντρο Αστρονομίας, Αστροφυσικής και Γεωφυσικής Έρευνας (CRAAG). Στα μέσα της δεκαετίας του '90, εγκαταστάθηκε στην Ιταλία όπου διεξάγει διάφορες εργασίες, κυρίως χρησιμοποιώντας τη γεωματική. Αυτή η ειδικότητα συγκεντρώνει όλες τις τεχνικές πληροφορικής που εφαρμόζονται στις γεωεπιστήμες και την αρχαιολογία για τις δράσεις προστασίας της κληρονομιάς. "Μπήκα στον χώρο της αρχαιολογίας χάρη στη γεωματική. Το γεγονός ότι είμαι πιλότος drone με άδεια μου επιτρέπει να εξασφαλίζω ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής, από την απόκτηση δεδομένων έως την αποκατάσταση. Χρησιμοποιώ ένα drone με σαρωτή Lidar με υπέρυθρες λέιζερ που επιτρέπει σάρωση με πολύ υψηλή πυκνότητα. Ένα πέρασμα 15 λεπτών μπορεί να καλύψει μια σημαντική επιφάνεια. Έχουμε ακριβώς ένα επιστημονικό έργο για αεροφωτογραφίες στη Λαμβέζη, την τελευταία πρωτεύουσα της Νουμιδίας κατά τη ρωμαϊκή εποχή", δηλώνει ο Fawzi Doumaz.
Σύμφωνα με τον επιστήμονα, το ενδιαφέρον για την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει ως στόχο την απόκτηση μιας ακριβούς αντιγραφής των τοποθεσιών, καθώς και των διαστάσεών τους. "Το λέιζερ σάρωσης με σύννεφο σημείων επιτρέπει επίσης την άμεση λήψη δομικών πληροφοριών που είναι δύσκολο να αποκτηθούν με παλαιότερες τεχνικές. Αυτό συμβαίνει με το πάχος του τοίχου, το υλικό κατασκευής ή ανακαίνισης καθώς και την ύπαρξη μικρο-ρωγμών. Το γενικό σχέδιο μπορεί να οπτικοποιηθεί μέσω του Ϩημιατρόπου."
Επίγνωση
Ο Φαουζί Ντουμάζ εκτιμά ότι στην Αλγερία, υπάρχει μια συνειδητοποίηση για την ανάγκη χρήσης νέων τεχνολογιών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. «Το έργο είναι τεράστιο με βάση τον αριθμό και την ποικιλία των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων. Στην Αλγερία, αρκεί να σκάψει κανείς με ένα πιρούνι για να κάνει αρχαιολογικές ανακαλύψεις. Αλλά πρέπει πάνω απ' όλα να προστατεύσουμε αυτά τα ιστορικά αγαθά από την κλοπή, την υβριστική συμπεριφορά και ακόμη και την κλιματική αλλαγή. Έτσι, πρέπει να μεταβούμε από τη συνειδητοποίηση στη λήψη αποφάσεων για την έναρξη προγραμμάτων ψηφιοποίησης και καθορισμό χώρων. Αυτή η βούληση, μόλις εκδηλωθεί, θα πρέπει να ξεκινήσει με μια κατάσταση. Η τεχνολογία υπάρχει, απλά πρέπει να τη χρησιμοποιήσουμε». Για αυτόν, πρόκειται για μια πραγματική κούρσα εναντίον του χρόνου. Τα πράγματα αλλάζουν στους δημόσιους φορείς, με το κράτος να είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση και την προστασία των ιστορικών πολιτιστικών αγαθών. Φέτος, το θέμα του μήνα της κληρονομιάς που επέλεξε το Υπουργείο Πολιτισμού ήταν ακριβώς: «Πολιτιστική κληρονομιά και διαχείριση κινδύνων απέναντι σε κρίσεις και φυσικές καταστροφές».
